“Dit is echt voor iedereen heel slecht”, concludeert Dijsselbloem, voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV). “Namelijk dat er een totale rolvermenging was tussen de wetenschappelijke adviezen en de besluitvorming. Het tast ook het vertrouwen in ambtenaren aan, want die vragen dus blijkbaar adviezen die ze willen horen. Dus is het beleid dan eigenlijk wel goed en integer gemaakt?”
In februari 2020 zei toenmalig minister Bruins (Medische Zorg) dat Nederland er alles aan deed “goed voorbereid te zijn op een eventuele uitbraak van het coronavirus”. Later die maand meldde de ogenschijnlijk acterende Bruins, live in een televisie-uitzending de eerste besmetting in Nederland. En niet veel later stortte de beste man achter het spreekgestoelte in Vak K van de Tweede Kamer rochelend neer. Corona of toch gewoon de spanning? Hij werd razendsnel vervangen, want hij zou kampen met een burn-out.
Alle rampenoefeningen ten spijt; het ontbrak op dat moment volgens de onderzoeksraad op landelijk niveau aan kennis over de bestrijding van een uitbraak zoals met het coronavirus. Doordat er veel teveel geïmproviseerd moest worden, was er te weinig oog voor de verpleeghuizen en de thuiszorg, waar zich vervolgens een ‘stille ramp’ kon voltrekken. Volgens de later verantwoordelijke Minister van VWS, De Jonge, is die conclusie overtrokken. Maar natuurlijk: er zijn slechts enkele honderden bejaarden in bittere eenzaamheid letterlijk gestikt in het virus en ook onder de zorgmedewerkers viel de kaalslag best mee: een magere 13 dodelijke slachtoffers… en de toen verantwoordelijk Minister kwam niet naar de begrafenissen, noch andere bewindslieden.
Ook de rol van het OMT (lees: Jaap van Dissel) wordt door de OVV bekritiseerd. In het rapport wordt de aanvankelijke ‘mening’ van OMT-voorzitter Van Dissel over mondkapjes in het bijzonder uitgelicht. Hij benadrukte meerdere malen openlijk dat hij twijfelde aan het nut hiervan en zei dat het verplichten van mondkapjes in het openbaar vervoer en de publieke ruimte, uitsluitend een “politieke keuze” zou zijn. Volgens de OVV werd door dergelijke uitspraken het beleid van de overheid ondermijnd door adviseurs van diezelfde overheid. Achteraf echter, weten we dat de ‘adviezen’ van het OMT tot stand kwamen in overleg met het Ministerie, waar de ambtenaren vooral geïnteresseerd waren in het opstellen van een alibi voor het beleid wat nog eens uitbundig faalde ook. Er waren namelijk helemaal geen beschermingsmiddelen in voorraad in ons land… Sywert van Lieden, ook van het CDA, werd er bijna slapend rijk van met zijn makkers. De OMT-adviezen waren vooral opgesteld om de Tweede Kamer een beeld voor te houden dat men in het kader van de volksgezondheid eigenlijk niet anders kon dan instemmen met het voorgestelde beleid. In die sfeer voelde Van Dissel zichzelf kennelijk belangrijker dan de volksgezondheid.
Onjuist en onvolledig
Als we het geheel beschouwen, dan hebben de betrokken Ministers – Rutte en De Jonge – de Kamer en de bevolking voortdurend doelbewust onjuist en onvolledig ingelicht; een politieke doodzonde, althans in een zichzelf respecterende democratie. Eigenlijk moeten we vaststellen dat de bewindslieden de boel hebben ‘opgelicht’, want van de veelgeroemde ‘wetenschappelijke onafhankelijkheid van het OMT en RIVM’ bleek geen enkele sprake. Het rapport van de OVV laat daarover geen enkele twijfel bestaan; er was sprake van een ‘totale rolvermenging’ en goedbeschouwd werden de OMT-adviezen eigenlijk opgesteld door ambtenaren. Aan de hand van welke ministeriële instructies? De genomen maatregelen met betrekking tot de pandemie hebben klaarblijkelijk niet de volksgezondheid tot doel gehad, maar andere doelen. Welke doelen kunnen dat zijn geweest? Wat heeft veroorzaakt dat de bewindslieden niet de waarheid konden delen met Parlement en bevolking?
Democratische rechten en vrijheden respecteren
Om de aandacht wat af te leiden, staan politici van regeringspartijen nu klaar om Polen en Hongarije de maat te nemen, door te wijzen op een uitspraak van het Europese Hof waarin is geoordeeld dat de (ongekozen) Europese Commissie subsidies aan EU-landen mag verlagen of stopzetten “als een land democratische rechten en vrijheden niet respecteert”. Zij hopen (zoals Sjoerdsma van D66) dat beide landen na de uitspraak van het Hof zo snel mogelijk met subsidiekortingen belaagd zullen worden. Het is onbegrijpelijk dat diezelfde politici na de toeslagenaffaire, de inmiddels vrijgegeven documenten (na nota bene rechtszaken) met betrekking tot het schenden van grondrechten van burgers en het nu uitgegeven OVV-rapport, nog geen schoenendozen vol met moties van wantrouwen hebben afgeleverd in de Kamer.
Welnee. Die zitten openlijk met elkaar in de Kamer te overleggen hoe zij een dienovereenkomstig debat kunnen voorkomen.
Ik hoop dat zij van de rechtspraak na de verschillende tribunalen die er inmiddels zijn geweest, goede nota hebben genomen, in het bijzonder die van Neurenberg.
Ton Nijhof (1956) is zelfstandig dwarsdenker, politiek voslagen incorrect en auteur van o.m. ‘De Afrekening – Kroniek van een getergd volk‘ en redacteur van ‘Tegen de Tribalisering – De terugkeer van de stammencultuur in de moderne wereld‘. Daarnaast publiceert hij regelmatig op diverse websites, in het bijzonder op Sta-Pal / OSL-StaVast.