Aanschuiven

Volgens in formateur Hamer (PvdA) is nog steeds niet duidelijk wie er verder kunnen onderhandelen over de formatie van een nieuw kabinet. VVD en CDA willen niet met twee linkse partijen, PvdA en GroenLinks willen niet zonder elkaar, D66 wil niet met de ChristenUnie en die partij wil “pas aanschuiven als er geen andere optie is”.

Met name dat laatste is merkwaardig: ‘wij doen pas mee als blijkt dat niemand met elkaar wil samenwerken’. Als niemand wil samenwerken, dan zal het aanschuiven van enkele – in naam beweerdelijke – christenen waarschijnlijk weinig verschil maken aan de wil tot samenwerken. Die is er namelijk wel, of die is er simpelweg niet. In dat geval is er dus ook geen noodzaak voor de ChristenUnie om aan te schuiven, of het moet zijn dat de banenverdeling onder beroepspolitici van groter belang wordt geacht dan de belangen van dit land en haar inwoners. En die geur hangt wel degelijk rond de huidige besprekingen, die volgen op het ene na het andere schandaal. Het gekonkel en gedraai rond de ‘positie Omtzigt’ was nauwelijks van de radar of de meest wonderlijke informateur werd naar voren geschoven: Hamer van splinterpartij PvdA, een apparatsjik pur sang.

Dat er een cruciaal verschil zit tussen de grote meerderheid van de kiezers (die willen naar ‘rechts’) en degenen die zich hebben bekeerd tot het lidmaatschap van een politieke partij (die veelal naar ‘links’ neigen), komt het beste tot uitdrukking bij het CDA; De bestuurlijke echelons van die partij kijken vooral naar de eigen – betalende – leden, terwijl Omtzigt meer naar de maatschappelijke realiteit van de stemmers kijkt en daar zijn aanhang aan ontleent. Dat is in de kern ook de democratie zoals die bedoeld is: een spreker heeft een standpunt en krijgt steun van zijn publiek, waarop hij wordt aangezocht hen te vertegenwoordigen in het politieke bedrijf.

Maar inmiddels werkt het andersom. Een omvangrijke lobby van vele (grote) bedrijven en NGO’s bewerkt de beroepspolitici in de richting van hun belangen en vervolgens kijken marketingbureaus op welke wijze de overeengekomen boodschap het meest aantrekkelijk kan worden gepresenteerd. De grote bedrijven/belanghebbenden storten er wat centjes bij en voilà: daar is het ‘verkiezingsprogramma’. Kledingadviseurs, grimeurs en coiffeurs maken een toonbaar geheel van de politicus van dienst en een communicatietraining rondt het geheel fijntjes af. De werkelijke politiek speelt zich af achter de schermen, buiten het zicht van het betalende publiek, maar de stakkers die zich lid wanen van een partij hebben dat nog niet in de gaten.

Eigenlijk zouden we terug moeten naar de oorsprong. Een aantal kieskringen, waaruit kandidaten op eigen kracht een Kamerzetel weten te verwerven. Als dat is gebeurt volgen er spontaan vlotte onderhandelingen over ‘coalities’ en regeringen. Daar zijn geen partijen, partijprogramma’s, marketingbureaus of lobbyclubs voor nodig. Laat staan een mevrouw uit een partij zonder noemenswaardige aanhang om uit te vissen ‘wie er met elkaar willen onderhandelen’.