“Talked about the #FutureOfEurope today with ten European Imams around the table. The Muslim community is part of our past, it is part of our present and it will be part of #Europe’s future. It was great to hear their voices and perspectives”, zo twitterde ons aller Frans Timmermans op 28 maart jl.
Afb: wikipedia.
Het leverde tot moment van schrijven dezes 765 reacties op, waarvan het overgrote merendeel op zijn zachtst gezegd niet bijster positief was en dat is een zwaar understatement. Overigens volkomen terecht: de islam is inderdaad een deel van ons verleden, een deel van ons heden en een deel van de toekomst van Europa, maar hij zegt er niet bij hoe we tegen dat deel moeten aankijken. Zijn mening over zijn gesprek met 10 imams zoals hij dat tweette, is overigens blijkbaar erg positief. De geschiedenis van de islam in Europa is dat daarentegen absoluut niet. Laat mij u even meenemen op een tochtje van 1217 jaar.
Het begon al op 29 april 711 toen de Moorse legerleider Tarik Ibn Zajid met 7000 Moorse strijders de Straat van Gibraltar overstak. Hij deed dat op uitnodiging van graaf Julán, die militaire hulp nodig had in zijn strijd met rivaliserende graven. Hier zou het niet bij blijven voor Tarik Ibn Zajid. Uiteindelijk reikte het succes van de Moren tot in Frankrijk. In de historische slag van Poitiers in 732 wist Karel Martel de islamitische opmars tegen te houden. Daardoor bleef de islamitische overheersing beperkt tot het Iberische schiereiland, waar de Moren tot 1492 belangrijke heersers waren.
De Moorse periode in Spanje wordt overigens gezien als hoogtepunt van kunst, wetenschap, industrie en handel in Europa in die(!) tijd. Voorbeelden daarvan zijn onder meer de ontwikkeling van de algebra, van het magnetisch kompas en van navigatie-instrumenten. In Cordoba bevond zich een omvangrijke bibliotheek met Arabische en joodse werken en werden er vele boeken vertaald van het Arabisch naar het Latijn. Op die manier kwamen vele tot dan toe onbekende of verloren geraakte boeken, zoals die van de beroemde Griekse filosoof Aristoteles, beschikbaar. Ook heerste er een opvallende tolerantie ten opzichte van joden en christenen. Deze niet-islamitische gelovigen verzetten zich dan ook vrijwel niet tegen de overheersers. In de loop van de 13e eeuw werd de islam militanter en stak het verzet de kop op. Het doek voor islamitisch Spanje viel in 1492 toen het laatste moslimbolwerk Granada werd veroverd onder de ‘Katholieke Koningen’ Ferdinand en Isabella, gevolgd door de inquisitie waardoor moslims en joden gedwongen werden zich te bekeren tot het katholicisme. West-Europa nam, door ontdekkingsreizen, veroveringen, kolonisatie, verbeteringen van techniek en wetenschap en de handel, het stokje over van de moslims.
Aan de oostkant van Europa duurde het allemaal wat langer. Het Oost-Romeinse (Byzantijnse) rijk was daar de belangrijkste machtsfactor, tot de opmars van de uit Centraal-Azië afkomstige Seltsjoekse Turken, die het Heilige Land innamen, wat de aanleiding vormde tot de organisatie van de Kruistochten. In 1071 vond naast de inname van Jeruzalem ook de Slag bij Manzikert (Anatolië) plaats, waarbij de Byzantijnse keizer en zijn leger door de Seltsjoeken werden verslagen, wat het begin van het einde betekende voor het Byzantijnse rijk. De Seltsjoeken werden opgevolgd door het Rum-sultanaat in Anatolië en die weer door de Ottomanen, met een voortdurende Turkse opmars tot gevolg: de Slag op het Merelveld (1389), Slag bij Nicopolis (1396), de Ottomaans-Venetiaanse oorlogen (vanaf 1423), de Slag van Torvioll (1444), de Slag bij Varna (1444), de Slag van Mokra (1445), nog een Slag bij Kosovo (1448), het Beleg van Krujë (1450), Beleg en Val van Constantinopel (1453, definitief einde Oost-Romeinse Rijk), het Beleg van Belgrado (1456), de Slag van Oronichea (1456), nog een Beleg van Krujë (1466), de Slag bij Vaslui (1475), de Ottomaanse aanval op Otranto (1480), het Beleg van Rhodos (1480), de Portugees-Turkse Oorlogen (vanaf 1509), weer een Beleg van Belgrado (1521), nog een Beleg van Rhodos (1522), de Slag bij Mohács (1526), het Beleg van Wenen (1529), de Slag om Tunis (1535), de Russisch-Turkse oorlogen (vanaf 1569), het Beleg van Malta (1565), het Beleg van Szigetvár (1566), de Slag bij Lepanto (1571), de Lange Oorlog (1593-1606), de Oostenrijks-Turkse Oorlog (1663-1664), het Beleg van Wenen (1683), de Grote Turkse Oorlog (1683-1700), de Oostenrijks-Turkse Oorlog (1716-1718), nog een Oostenrijks-Turkse Oorlog (1787-1791), tot aan de Slag van Deçiq (1911), het omslagpunt in de Albanese onafhankelijkheid.[i]
Onnodig te zeggen dat de Ottomaanse Turken natuurlijk niet alleen maar gewonnen hebben; de Turken hebben met name bij Lepanto een enorme nederlaag geleden, waarbij en passant door de christelijke overwinnaars meteen maar even 12.000(!) christelijke galeislaven werden bevrijd.[ii] Later kregen ze er ook na het Beleg van Wenen (Slag bij Kahlenberg, 1683) flink van langs, waardoor het gevaar van de Halve Maan voorlopig weer even geweken was. Want dat was het dus wel: waar de Turken kwamen, kwam de islam. Zonder de Turkse overheersing van de Balkan hadden er nooit Bosnische moslims bestaan.[iii] En dat, terwijl zoals gezegd de Turken oorspronkelijk uit Centraal-Azië stammen en eigenlijk pas ná de grote volksverhuizingen begonnen te bewegen. De Turken hadden en hebben net zo weinig in Europa te zoeken als hun religie, de islam.
En dat laatste brengt mij terug naar de woorden van Frans Timmermans aan het begin van dit artikel: ja, de islam maakt inderdaad deel uit van het verleden en het heden van Europa, maar de grote vraag is of dat verleden nu wel zo positief was, laat staan het heden. Het antwoord daarop ligt besloten in de eeuwenlange ellende, die met name de Turkse moslims met zich hebben meegebracht – de belegeringen en veroveringen, de onderwerping, de slavernij (de genoemde galeislaven, maar ook bijvoorbeeld de Janitsaren), de onderdrukking van langgevestigde volkeren en eeuwenoude culturen – het is echt niet voor niets dat de Europese landen die zuchtten onder het Turkse juk daar vanaf wilden, van Albanezen tot Grieken en Bulgaren. Aanwakkerend nationalistisch zelfbewustzijn onder de vele onderworpen volkeren is één van de hoofdoorzaken van de ineenstorting van de ‘Zieke man aan de Bosporus’ in 1918, nog maar 100 jaar geleden.
Dat maakt dat ik glashard zeg dat de toekomst van de islam, Timmermans’ woorden ten spijt, gelet op zowel het verleden als het heden, met de zich dominant manifesterende en nogal heetgebakerde en snel aangebrande aanhangers, het toenemende fundamentalisme, radicalisering en terreuraanslagen, èn het megalomane neo-Ottomaanse gebral van Erdogan en zijn kliek, wat mij betreft absoluut niet in Europa ligt.
Het is in mijn ogen dan ook bijzonder veelzeggend dat met name de Oostenrijkse premier Kurz en de Hongaarse premier Orbán tegen de ongebreidelde en door Brussel bevorderde migratie ingaan.
—————————————
[i] Albanië is strikt genomen het enige islamitische land op het Europese continent.
[ii] Dus mocht u op twitter ooit nog in een dispuut met een nationalistische Turk geraken, die u beschuldigt van uw blanke Nederlandse verleden van koloniale overheersing en slavenhandel, dan hebt u nu een beetje tegenmunitie
[iii] Bosnische moslims worden door de Serviërs nog steeds Turken genoemd.