Volgens westerse experts is de strijd tegen IS in een beslissende fase gekomen. De herovering van Mosul zal volgens die experts de ruggengraatbreker voor deze islamitisch-extremistische structuur zijn en zal de finale inluiden van het bestaan van IS.
Die enthousiaste toonzetting lijkt, gezien de maatregelen die de top van IS in 2014 en 2015 heeft genomen, nogal voorbarig. Door nieuwe fronten te creëren en de export van het jihadisme naar de thuishavens van de “Kruisvaarders” te intensiveren, heeft IS de druk op het democratische westen en afvallige islamitisch georiënteerde regio´s onverminderd gehandhaafd.
Vrede predikende islam-expert. Af:b: Flickr
IS vertoont sterke overeenkomsten met een staat in de westerse omschrijving van de term[i]. Weliswaar vertegenwoordigt IS niet alle bewoners in een gebied wiens begrenzingen nogal fluctueren, maar beantwoordt wel aan andere criteria van een staat naar westers model. IS ontleent zijn gezag niet aan een andere sociale organisatie, ook staat er geen sociale groep boven de dagelijkse leiding van IS. Tevens kan niet ontkend worden dat die dagelijkse leiding het monopolie van de georganiseerde dwang in handen heeft en de sharia vrijwillig en onvrijwillig activiteiten van en binnen die samenleving reglementeert en dirigeert. Door te negeren dat IS beantwoordt aan het gros van de karakteristieken van een staat is de bestrijding van dit kwaad tot nu toe verre van doeltreffend geweest. Om niet te zeggen contraproductief. Het Midden-Oosten en Europa worden door het niet doortastende gedrag van het Westen geteisterd door gewelddadige aanslagen, oncontroleerbare migratiestromen en een groot volume ontheemden en vluchtelingen.
Binnen het grondgebied dat IS nog steeds in handen heeft, is Mosul symbolisch voor de opkomst van het islamitisch extremisme 2.0. Nadat Al-Qaeda na de dood van Osama Bin Laden in een neergaande spiraal geraakte en veel van zijn geloofwaardigheid in de jihadwereld verloor, heeft Al Qaeda in Irak (AQI) het extremistische estafettestokje in Mosul overgenomen. Daarom zijn Irak en zijn bondgenoten zo gebrand op de herovering van Mosul.
De Westerse wereld blijkt sterk te zijn in symboolbestrijding en laat de wortel van het kwaad “met rust”. Het optreden in de Balkan en vooral de onwil of het onvermogen om de naweeën van de Bosnische burgeroorlog in te dammen, zijn daarvan voorbeelden. Ook de manier waarop het Westen is omgegaan met de oproer in de Arabische straten, die zo beeldend door naïeve politici onder de noemer Arabische Lente werden geschaard, bevestigt dat. In beide gevallen werd ruimte geven aan de verdere groei van het islamitisch extremisme. Bosnië groeide uit tot uitvalshaven van jihadisten die in alle rust aanslagen in West-Europa kunnen plannen, voorbereiden en uitvoeren. Na een succesvolle aanslag kunnen ze daar weer herstellen. Bij de Arabische Revolte werd zelfs ontkend dat na het wegvallen van een sterke autocratische leider, dan wel een oligarchie met autocratische karakteristieken in een samenleving met een tribale oriëntering, een machtshiaat door ongewenste extreme krachten opgevuld kon worden. Het is dan ook de vraag hoe het Westen met de effecten van de val van Mosul en in het verlengde de val van Raqqa zal omgaan. Persoonlijk heb ik er weinig fiducie in.
Militairen rond Mosul. Afb: Wikimedia
In de operationele opzet van Operatie “We Are Coming, Nineveh” moesten de Peshmerga vanuit het oosten en de Irakees georiënteerde strijdmacht Mosul vanuit het zuiden aangrijpen om de stad te isoleren en logistieke routes over de grond af te sluiten. Vervolgens moest de sprong naar het hart van Mosul gemaakt worden. Om bijkomende schade te vermijden, wordt bewust een corridor open gehouden om jihadi´s de kans te geven naar Syrië te vluchten en hen in open terrein uit te schakelen.
De strijd startte op 17 oktober 2016. Tijdens het inmiddels vier maanden durende oorlogsgeweld moesten de twee strijdmachten de strijd aanbinden met ongeveer 5000 jihadi´s en werden daarbij geconfronteerd met brandende oliebronnen en loopgraven waarin banden en olie in brand stonden om rookgordijnen te genereren teneinde de effectiviteit van luchtaanvallen te verkleinen. Het operationele tempo werd frequent vertraagd door zelfmoordaanslagen, lange-afstandschutters, IED´s, booby traps, hinderlagen, tunnels, opgeworpen wegversperringen, menselijke schilden en door IS geïnitieerde mensenstromen. Het IS-optreden werd verfraaid met propagandaberichten.
De IS-strijdmacht past alle middelen toe om de strijd zo hard, zo lang en zo kostbaar mogelijk te maken en gebruikt tijdwinst en gevechtspauzes om wapenarsenalen, strijdgasvoorraden, raketinstallaties en operationele hoofdkwartieren te verplaatsen naar humanitaire symbolen als ziekenhuizen, dichtbevolkte wijken en vliegvelden. Om rebellie en hulp van de burgerbevolking aan de Coalitie te ontmoedigen, vinden herhaaldelijk grootschalige executies van “spionnen” plaats. Behalve een milieuramp zal de operatie om Mosul te heroveren ook een humanitaire ramp veroorzaken en het lijkt er op dat IS bezig is om de strijd om Mosul te transformeren in het Stalingrad van het Midden-Oosten.
Gezien het operationele verloop en de door IS getroffen maatregelen om de Jihad naar het Westen te verplaatsen, is het niet te hopen dat de val van Mosul en in een latere fase Raqqa niet meer dan een Pyrrhusoverwinning is. De achterliggende decennia hebben bevestigd dat de kracht van een rhizomatische gewelddadige structuur als IS in de ideologie zit. Een mens kan gedood worden; voor het uitroeien van een extreem religieus georiënteerde ideologie is een kogel alleen niet afdoende en moeten andere vaak niet-kinetische instrumenten ontplooid worden.
De geschiedenis heeft bevestigd dat extreme ideologieën herhaaldelijk tijdelijk en plaatselijk kunnen oplaaien. Daarmee zal de Westerse wereld na de val van Mosul en eventueel Raqqa terdege rekening moeten houden. Ergens in de islamitische wereld zal een nieuw Mosul of Raqqa gecreëerd worden en daarom zijn berichten over een definitieve nederlaag van IS veel te voorbarig.
————————————-
[i] Een staat wordt gekarakteriseerd door een bevolking, grondgebied, politieke en wettelijke organisatie. Om zich te doen respecteren heeft de staat het monopolie van georganiseerde dwang in handen (gerechtsapparaat, politie, leger). De machten van de staat kunnen in twee grote categorieën worden verdeeld, namelijk de macht om de samenleving te organiseren (de staat kan aan de hand van wettelijke bepalingen de activiteiten van zijn burgers reglementeren) en de macht om op bepaalde vlakken initiatieven te nemen (zo levert de staat aan de gemeenschap diensten en goederen; deze functie is momenteel belangrijker dan in de 19e eeuw.