Sinds mijn goede vriend, jaargenoot en co-auteur begin 2020 overleed is mijn informatie stroom uit Oost-Europa droog gevallen. Wat niet betekent dat uit het oosten niets nieuws te melden zou zijn.
Dat werd en wordt gelogenstraft door de ontwikkelingen in en rond Belarus en de laatste weken Georgië en vooral Oekraïne. De wereld van ‘kenners’ is opnieuw wakker geschrokken door de teksten die politici aan beide zijden van het voormalige IJzeren Gordijn soepel uit hun monden hebben laten rollen en in het Westen opnieuw geschermd wordt met een nakende Russische invasie in de Oekraïne.
In 2014 viel het ons (VAC en ik) al op dat bij publicaties over de ontwikkelingen aan gene zijde van de Oder, net als bij de Bosnische Burgeroorlog, emoties de overhand hadden over de ratio en teksten op papier gezet werden in de trant van “Poetin is een dictator, een maffia baas, een grote boef.” De relatie Oekraïne-Russische Federatie of Kiëv-Moskou verschijnt weer vetgedrukt op een onevenwichtige en ongewogen wijze in de gevestigde media en opnieuw raken de kleine Napoleons ondergesneeuwd onder kreten als despoot, agressor etc. Er werd en wordt voortdurend getwijfeld aan de stabiliteit en het geopolitieke strategische in- en overzicht van de man uit Moskou. Dat is een grote vergissing en dus hebben ze in de Westerse hoofdsteden niets maar dan ook niets geleerd.
Omsingelingsactie
Gelet op het einkreisungsparanoia van de doorsnee Russische politicus, is het echter geen verrassing dat het voortdurend oprekken van de grenzen van NATO en EU dichter naar Moskou toe, niet echt geruststellend is voor Moskou. Niet verrassend, omdat Moskou de NATO nog steeds als zijn grootste bedreiging voor zijn voortbestaan beschouwd en daarom zijn bufferzone uit de Koude Oorlog periode graag wil herstellen. Ik hoor nu al onze weldenkende politici huilen dat Poetin aan achtervolgingswaanzin lijdt. Is dat zo?
Primakov, voormalige Minister van Buitenlandse Zaken van de Russische Federatie, hield in 1999 de cursisten van het NDC een spiegel voor en legde de volgende hypothese op tafel: “Hoe zouden Brussel, Parijs, Londen, Berlijn en Washington reageren als de Russische Federatie zijn grenzen naar de diverse windrichtingen zou verschuiven om een Sovjet-Unie 2.0 van de grond te trekken?…Hoe zou U, officieren en deel uitmakend van de toplaag van de militaire hiërarchie, reageren als dat werkelijkheid zou zijn?”. Er volgde een stilte die alleen verbroken werd door het tandengeknars van diverse officieren met een Amerikaanse, Franse, Britse nationaliteit. Tandengeknars, maar geen argumenten om Primakov van repliek te dienen. Ik moest er inwendig wel om lachen. De sluwe vos.
Vragen
Wil Moskou inderdaad de brede breuklijnen in de westerse papieren cohesie benutten om zijn Novorossyia droom te realiseren? Of zal hij zich willen beperken tot het annexeren van een van Oekraïense Zwarte Zee havens Odesa en/of Marienpol[1] Gaat hij door met zijn inspanningen om de Oekraïne van binnenuit te destabiliseren en gebruik te maken van het pro-Russische sentiment van diverse etnische entiteiten zoals Kozakken en Tataren, die bijna 30% van de bevolking uitmaken en vooral het zuiden en oosten bevolken? Vindt Poetin inderdaad dat de baten van een van de genoemde militaire opties de kosten op militair, diplomatiek, politieke en vooral economisch gebied kunnen overstijgen. Die vragen en dus een antwoord op die vragen, vind ik niet terug in de Nederlandse media.
Vertrekpunten[2]
Voor die beantwoording gebruik ik de volgende vertrekpunten:
- Poetin heeft geen ontzag voor westerse regeringsleiders, beschouwt ze als zwak en besluiteloos.
- De RF is een thuishaven voor hackers en trollen geworden die vooral vanuit Sint Petersburg opereren en herhaaldelijk een virtuele aanval op Westerse opties uitvoeren om te bevestigen dat de virtuele dimensie het speelveld van de RF is en blijft.
- In de ogen van Poetin is de Westerse dreiging aan de grenzen van de RF en Belarus groter geworden door de financiële, materiële en conceptuele ondersteuning van de krijgsmachten van Baltische – en Midden – en Oost-Europese staten en door pre-positioning, ontplooiing en oefeningen van resp. met Westerse gevechtskracht. Die visie werd door Lavrov op 25 januari 2022 verwoord: “wie bedreigt nu in feite wie?…we sluiten niet uit dat de Westerse hysterie over een Russische invasie in de Oekraïne, de Oekraïne heeft gestimuleerd militaire operaties in de Donbas uit te voeren”.
- Moskou worstelt met binnenlandse onrust door de economische toestand; COVID-19 endemie en het islamitische extremisme binnen en in de periferie van de RF. Het grootste deel van het BBP wordt ten nadele van de doorsnee Rus en Russin gespendeerd aan veiligheid in de meest brede zin van het woord.
- De Oekraïne vormt via de Dnjepr een corridor die rechtstreeks naar Moskou het hart van de RF leidt.
- De RF krijgsmacht is deels gevechtsgereed, omdat de logistieke functie in verval is. Het is hoogst twijfelachtig of een ontplooiing lang ondersteund kan worden.
- De Westerse media wekken de indruk dat de huidige opbouw van RF gevechtskracht een verrassend karakter heeft, maar vergeet dat die opbouw al een jaar geleden is gestart met de ontplooiing van Tactische Gevecht Groepen ter sterkte van een bataljon in de Donbas (28.000 man) en de Krim (32.000). Gevechtskracht ter versterking van de al in de Donbas en de Krim ontplooide gevechtskracht van 22.400 man. Totaal: bijna 83.000 man.
- De huidige Russische opbouw van gevechtskracht die gelijksoortig is aan die voor grootschalige oefeningen ZAPAD 2017 en 2019 en KAVKAZ 2008 en 2020 aan de grenzen met de Oekraïne, heeft volgens Moskou voorkomen dat de Oekraïne een inval wilde doen in de door pro-Russische etnische entiteiten in de Donbas en de Krim.
- Moskou heeft opnieuw zijn vermogen gedemonstreerd om gevechtskracht over grote afstanden (relatief) snel aan de grenzen van haar territoir te kunnen ontplooien. De huidige ontplooiing van een kleine 130.000 man valt echter in het niet bij de gevechtskracht die in 2018 in het RF-Chinese grensgebeid van het Russische Verre Oosten werd ontplooid: 300.000 man.
Een risico-analyse
De RF kan van verschillende kanten een 4-dimensionale grondaanval lanceren:
- Vanuit Belarus in zuidelijke richting met Kiëv als operatief doel.
- Vanuit de Donbas regio – Luhansk (noord) en Donetsk (zuid) – in westelijke richting met de centrale overgangen over de Dnjepr rivier tussen Krmenchuk en Zaporizhzhia als operatief doel.
- Met steun van de maritieme component (Zwarte Zee vloot) vanuit de Zee van Azov en de Krim ter ondersteuning van de grondaanval vanuit de Donbas om de havenstad Mariupol te annexeren dan wel de toegang naar Mariupol te blokkeren; de kuststrook van de Krim tot Rostov in handen te krijgen om het zoetwaterprobleem van de Krim definitief op te lossen en de zuidelijke rivierovergangen over de Dnjepr tussen Zaporizhzhia en Kherson in handen te krijgen.
Door de beelden van de ontplooiing van RF strijdmacht heeft Moskou (on)bewust het operatieve en tactische voordeel verloren. Dat is in tegenspraak met de verrassende annexaties van delen van Georgië, de Donbas en de Krim. Wat de gevechtskrachtverhouding aan de grenzen van de Oekraïne betreft, is die optisch gezien niet in het voordeel van de RF: 127.000 versus 200.000 parate, 250.000 reservisten en 50.000 militanten aan Oekraïense zijde. Vermoedelijk is de gevechtskracht door kwaliteit en kwantiteit van 3 resp. 4-dimensionale gevechtskracht aan RF zijde groter, maar een invasie zal door de topografische kenmerken (heuvelachtig, begroeiing, veel noord-zuid en oost-west lopende grotere en kleinere waterlopen) veel bloed en slachtoffers opleveren[3]. Zeker als de strijd overgaat in een guerrilla,
Grote aantallen doodskisten zullen in combinatie met de slechte financiële situatie en de effecten van de COVID-19 endemie, het oorlogsenthousiasme bij de doorsnee Rus niet echt stimuleren. Niet na de strijd in Afghanistan, de eerste Tsjetsjeense oorlog en de strijd in de Syrische zandbak. Een dergelijke operatie op het operatieve niveau is vooral door de geografische kenmerken, afstanden, regionale gevechtskrachtverhoudingen, harmonisatie en coördinatie problematiek in een 3 resp. 4-dimensionale omgeving een moeizame operatie die veel tijd zal kosten en slachtoffers zal opleveren. Succes is verre van verzekerd en de korte termijn kosten zullen groter zijn dan de onzekere langer durende baten.
De andere optie is een hybride uitvoering om een pro-RF regering in Kiëv te kunnen operationaliseren, maar die kan opnieuw een Maidan opstand doen ontstaan. Zo’n toestand zal Moskou willen voorkomen.
Factoren van invloed
Volgens Salmon wordt het wel of niet lanceren van een inval op Oekraïens grondgebied bepaald door een twee (f) actoren:
- Weersomstandigheden. De rasputitsa (periode zonder wegen) breekt in maart in de Oekraïne aan en de ondergrond is dan door de dooi niet geschikt voor het bereden manoeuvre grondoptreden van zware eenheden buiten de bestaande infrastructuur. Dat is tijdens de Tweede Wereld oorlog uitbundig bevestigd. Dat zou betekenen dat Moskou op zeer korte termijn moet beslissen om het offensief vanuit verschillende kanten te lanceren. Ieder dag dat Poetin die beslissing uitstelt, is tijdwinst voor het Westen om gevechtskracht te ontplooien op het grondgebied van staten die aan de RF en Belarus grenzen.
- De Olympische Winterspelen staan op het punt in het land van een van RF’s grootste vrienden te beginnen. De RF neemt met een substantieel contingent deel om veel medailles binnen te halen om patriottische sentimenten te stimuleren. Het is m.i. een station te ver om te veronderstellen dat Poetin die vriend wil bruuskeren door het starten van een inval op Oekraïens grondgebied..
Uitgaande van de resultaten van de beperkte risico-analyse en de effecten van de veronderstelde factoren van invloed, had Poetin als hij een inval op Oekraïens grondgebied wilde lanceren, die beslissing allang moeten nemen.
Poetins doelen
Tekstdeel van de Stepanov-Mamaladze’s aantekeningen d.d. 12 februari 1990 die Baker’s verzekering aan Shevardnadze tijdens de Ottawa Open Skies conferentie: “And if U[nited] G[ermany] stays in NATO, we should take care about non-expansion of its jurisdiction to the east”.
Poetin wil dat het Westen zich aan de afspraken van Ottawa houdt, zijn omsingelingsangst als legitiem erkent en stopt met het naar het oosten opschuiven van de territoriale grenzen van NATO en EU. In het verlengde van die afspraak moet NATO weigeren om Oekraïne, Georgië, Finland, Zweden en Balkanstaten toe te laten als nieuwe lidstaten.
Poetin streeft er al jaren naar om van de zware Westerse economische sancties af te komen. Dat zal zijn tweede doelstelling zijn. Door die sancties worden grote delen van de RF samenleving verstikt en verarmen de oligarchen uit zijn inner circle. Vermoedelijk weegt het tweede zwaarder dan het eerste.
Poetin die vorig jaar van deelname van de G8 bijeenkomsten werd uitgesloten en werd vervangen door Zuid-Korea , beschouwt die verwijdering als gezichtsverlies. Per slot van rekening is de RF in fysieke omvang het grootste land ter wereld en is een belangrijke energieleverancier. Ook aan EU en NATO-lidstaten. Door de inmenging van Moskou in de Syrisch-Irakese zandbak is in zijn ogen het islamitisch extremisme een zware nederlaag toegebracht. Bovendien speelt Moskou een belangrijke en – samen met China – een bepalende rol in de Veiligheidsraad. Geen wonder dat Moskou beschouwd wil worden als een mondiale grootmacht en een beetje meer respect wel op zijn plaats acht.
Antwoorden?
Is Poetin inderdaad van plan om zijn Novarossiya te verwezenlijken of zal hij zich willen beperken tot het annexeren van (een van) Oekraïense Zwarte Zee havens Odesa en/of Marienpol Op termijn wellicht, maar niet nu. Gaat hij door met het destabiliseren van de Oekraïne van binnenuit en het benutten van pro-Russische sentimenten op Oekraïens grondgebied? Ja, waarom niet. Hij is toch al lekker bezig op dat gebied. Waarom nu stoppen? Vindt Poetin inderdaad dat de baten van een van de genoemde opties de kosten op militair, diplomatiek, politieke en vooral economisch gebied kunnen overstijgen. Als men het beeld loslaat van Poetin als een oorlogszuchtig persoon en hem beoordeelt zoals westerse leiders langs de meetlat gelegd worden, dan kan die vraag bevestigend beantwoord worden.
Het lijkt of de politieke meningsvorming in Nederland is gebaseerd op de weinige intelligente uitspraken van de nieuwe Minister van Buitenlandse Zaken: “de voortdurende afhankelijkheid van Russische gas en olie is slecht te verkopen…Europa is nauwelijks in staat om het continent te verdedigen”. Uitspraken uit de mond van een bewindsman die in de achterliggende jaren deel uitmaakte van Kabinetten die zich sterk hebben gemaakt voor het vergroten van de afhankelijkheid van buitenlandse gasleveranciers en het versnellen van de afbraak van de Nederlandse Krijgsmacht. Om Koningin Maxima te citeren; “een beetje dom”.
Is Poetin voorspelbaar in zijn onvoorspelbaarheid; onvoorspelbaar in zijn voorspelbaarheid of onvoorspelbaar in zijn onvoorspelbaarheid? Westerse politici en de ondersteunende media worstelen met een antwoord op die stelling. Poetin is een meester in het toepassen van dezinformatsiya/desinformatie om politieke tegenstanders op het verkeerde been te zetten en zijn politieke doelen op een goedkopere manier te bereiken. Zoals het er nu uitziet zijn Westerse regeringsleiders in de invasie-val getrapt. Wijzig voor het beantwoorden van de gestelde vragen eens de naam Poetin in Biden, Macron of Johnson en beantwoordt dan die vragen. Ben benieuwd waar al die ‘kenners’ en ‘experts’ dan uitkomen. Ze moeten stoppen met het stigmatiserende beeld van een oorlogszuchtige persoon. Koop een andere meetlat!
[1] Zien artikel “Oekraïne moet opnieuw de Noodklok luiden” (2016)
[2] Zie ook het artikel “The case against a Russia invasion of Ukraine” van Andrew Salmon op de website www.asiatimes.com waar hij de voors en tegens op een rij heeft gezet.
[3] Bij een laatste rondvraag huldigde 81% een anti-Moskou houding.
Dank. Een zeer gedegen analyse.