De Tankklucht

Europa juicht, want Europese landen hebben Kiyv tanks aangeboden. In aantallen. Niet in slagkracht en helemaal niet in gevechtskracht.

Bovendien wekken politici en zelfbenoemde experts voortdurend de indruk dat die aangeboden aantallen tanks getransformeerd in gevechtskracht, tijdig op de Oekraïense jachtvelden beschikbaar en inzetbaar zijn om daar de verhoudingen te kunnen beïnvloedden.

Beloven, een politieke realiteit

Dat is pertinent onjuist. Op papier beschikt de NAVO over heel wat tanks. Op papier, de praktijk is een ander verhaal. In januari 2023 besloten VK, Duitsland en VS (als snel gevolgd door Polen, Denemarken, Spanje en Nederland) om Kiev te voorzien van moderne zware tanks, respectievelijk Challenger 2-, Leopard 2- en M1 Abrams-tanks. Berlijn keurde na ruggenspraak met Washington, de wederuitvoer van Leopard 2’s uit derde landen naar Oekraïne goed, waarbij de Bondskanselier onlangs er op wees dat veel landen die Berlijn om toestemming hadden gevraagd, de tanks nog steeds niet hebben geleverd. Daar waren diverse redenen voor, of

• beloofde aantallen werden stapsgewijs afgeleverd (VK, Polen, Spanje) of
• niet de nieuwe versies maar verouderde versies zouden geleverd worden en moesten eerst gevechtsgereed gemaakt worden (DE, NL, VS), of
• de beloofde uitvoeringen moesten nog geproduceerd worden (VS) of
• er werden Sovjet uitvoeringen beschikbaar gesteld mits vervangen door de modernste tankuitvoering (SLW)

Omdat de tanks niet uit de operationele eenheden gehaald kunnen worden, blijft de mobilisabele voorraad over. In de praktijk liggen ze – gechargeerd gesteld – in verschillende landen als verroeste, losgeschroefde onderdelen opgeslagen ergens in verschillende loodsen en zijn ze niet inzetbaar. Ook reservedelen, directe ruilcomponenten en bruikbare munitie zijn een groot probleem om de slagkracht op het gewenste niveau te brengen en te houden. Dat door die twijfelachtige inzetbaarheid vooral de logistieke ondersteuning een belangrijke showstopper zal betekenen, wordt door media en bewindslieden verzwegen. Het is daarom uiterst twijfelachtig of die westerse tanks tijdig – om een Russisch offensief te bestrijden – in de Oekraïense gevechtsruimte hun operationele opdracht succesvol zullen kunnen uitvoeren. Ze zijn te laat of leveren niet de gewenste slagkracht om de gevechtskrachtverhoudingen op het gevechtsveld te kunnen beïnvloeden.

In een aantal Stapal-artikelen zijn hindernissen beschreven die gepasseerd moeten worden om daadwerkelijk de beloofde gevechtskracht in de diverse frontlinies in te kunnen zetten. Hindernissen in termen van uiteenlopende versies, inzetbaarheid status, transformatie tijdsduren, verplaatsingsproblemen en familiarisatie knelpunten zijn in die artikelen weliswaar uitbundig de revue gepasseerd, maar door media en kenners buiten berichtgeving en informatie aan resp. van de doorsnee burger gehouden.

Niet de moderne versie, niet op tijd

Tijdens de bijeenkomst in München waar NAVO-lidstaten de levering van tanks, materieel en materiaal als belangrijkste en enige agendapunt wilden bespreken, kwamen de lidstaten er eindelijk achter dat een aanzienlijk deel van hun wapens niet geschikt is om deel te nemen aan welk conflict dan ook. Ben Wallace, de Britse MinDef, verwoordde die vaststelling tijdens een interview met Der Spiegel als volgt: “toen werden de problemen duidelijk. De politieke beslissing is er… De politici stuurden hun leger (hij bedoelt landmacht) naar de depots om te ontdekken dat hun tanks niet operationeel of gerepareerd waren voor levering aan Oekraïne…de pijnlijke waarheid is dat onze legers de afgelopen 30 jaar min of meer zijn uitgehold… Er zijn cijfers over hoeveel tanks elk land heeft. Maar dan is er de realiteit die ons vertelt dat er veel te weinig operationeel zijn… Ook qua munitievoorraden vonden we dat onze vredestijdplannen niet toereikend waren. We hadden niet gerekend op een echte oorlog, dus de doelaantallen voor de munitie waren te laag”. In Stapal artikelen is daar medio 2022 al voor gewaarschuwd en die waarschuwing is begin 2023 opnieuw benadrukt. Er moet nog veel werk verzet worden en de doorlooptijden worden in grote mate bepaald door materieel, personeel en geld.

Op de vraag of de tanks op tijd in Oekraïne zouden aankomen, deed de Britse MinDef een oproep om “de andere partners wat meer tijd te geven “, waarbij hij de in het Westen vervaardigde pantsers beschreef als “geen wondermiddel om de oorlog onmiddellijk te winnen” en het belang benadrukte van het trainen van de troepen van Kiev. Tijd? Niet Washington of Brussel bepaalt die randvoorwaarde, maar Moskou.  Dus zal de beschikbare tijd altijd korter zijn dan de tijd die noodzakelijk is om die aantallen in gevechtskracht te transformeren en beschikbaar te hebben in de Oekraïne. Ook een vaststelling waar in diverse artikelen al vorig jaar uitbundig voor gewaarschuwd werd, maar nooit de verantwoordelijke bewindslieden heeft bereikt. Het wordt weer te laat, te weinig.

Na jaren standaardisatie om diverse redenen buiten de deur te hebben gehouden, is in Brussel het kwartje gevallen: standaardisatie is de oplossing.  Ik heb drie jaar op het niveau van de plaatsvervangend Secretaris-generaal geprobeerd om de noodzaak van standaardisatie binnen het bondgenootschap in de hoofden van nationale vertegenwoordigers te slijpen. Het is mij niet gelukt. Nationale belangen, budget problematiek en vooral het feit dat een nationale wapenindustrie een van de drijvende krachten van nationale economieën en het concurrentie beginsel op de wapenmarkt moordend is, fietsten herhaaldelijk door dat streven naar standaardisatie heen. De hoogste graad van standaardisatie -commonaliteit[i] – zal in het westen door de genoemde invloedfactoren een nooit te realiseren wensdroom blijven. Zelfs het streven naar interoperabiliteit – het een na laagste standaardisatie niveau – betekent voor veel westerse landen een “up hill battle”, een voortdurende worsteling.

Het is wel heel duidelijk geworden dat politici het liefst praten in papieren beloftes en militairen en wapenindustrie daaraan een praktische invulling moeten geven. De Britse MinDef verwoordde het treffend: er is tijd voor nodig om aantallen tanks te transformeren in gevechtskracht en dus moet Kiyv geduld hebben. En die hebben geen tijd meer.

Politieke humor.

[i] Van laag naar hoog luiden de BAVO standaardisatie niveaus: compatibiliteit, interoperabiliteit, uitwisselbaarheid en commonaliteit.