Energieschaarste als wapen

Op 26 september 2022 werden bij de Nordstream-2 pijplijn twee ontploffingen gemeld die vier lekken in internationaal water veroorzaakten. Als snel na die melding kwam het bericht dat in dit geval geen sprake was van lekkages en een aanslag op het pijplijnen complex niet uitgesloten kon worden.

Uit alle hoeken en gaten kwamen ‘kenners’ met hun visie op die ontploffingen die varieerde van Moskou tot aan Washington. Zonder onderzoek van de schade is het door de bank genomen niet mogelijk om een gewogen oordeel te kunnen vellen over de schuldvraag. Daarom is het opmerkelijk dat kenners haast hadden om hun visie op de ontploffingen wereldkundig te maken.

Voor de beurt spreken

Een van die kenners die zich baseerde op… (Ja, op wat eigenlijk?) was de voormalige Commandant der Landstrijdkrachten. Die beweerde stellig bij Radio 1 dat volgens hem Moskou achter de aanslagen op Nordstream-1 en 2 zou zitten. Hij onderbouwde die vaststelling door te wijzen op het gegeven dat Moskou een strategisch belang zou hebben om West-Europa en de energiemarkt te ontwrichten. Als repercussie voor de steun aan Kiev? Zonder de resultaten van een gedegen onderzoek kan niemand in dit stadium de vraag of hij het wel of niet bij het rechte eind zou kunnen hebben, eenduidig beantwoorden.

De eerste vraag die men zich moet stellen is wie heeft er belang bij dat Nordstream-2 gedurende langere tijd uitgeschakeld is? Hebben die ontploffingen een economisch, militair, politiek of ecologisch doel of is er sprake van het bereiken van een combinatie van twee, drie of alle van de hiervoor genoemde doelen? Wie heeft er het meeste belang bij het deels of geheel frustreren van de aanlevering van Russisch gas naar Europa? Moskou als een repercussie voor de Europese steun aan Kiev en de verscherpte sanctiemaatregelen? Zit Washington achter die aanslagen om Europa aan te moedigen om nog meer LNG te kopen van Amerikaanse producenten of is het een strafmaatregel voor Poetin’s inval? Zijn het wellicht Polen of een van de Baltische staten, de grootste tegenstanders van een te grote afhankelijkheid van Moskou wat de toelevering van gas en olie betreft? Zijn het klimaatactivisten resp. terroristen die de aandacht op de ecologische effecten van lekkende gaspijplijnen willen vestigen? Of zijn het ingehuurde krachten die, het belang van derden dienende, voor veel geld de aanslagen hebben uitgevoerd?

Zonder betrouwbare en gewogen antwoorden op die vragen is het onzinnig om een uitspraak te doen over daders en doelen. Duidelijk is wel dat de aanslagen zijn gepleegd door personen, groepen of organisaties die de middelen, informatie, inlichtingen, kennis en een duidelijke doelstelling hebben om aanslagen te kunnen plegen en niet tijdens of na de aanslagen ontdekt te worden.

Hypotheses

Vanzelfsprekend wijst de hele westerse wereld met de USA en in diens spoor de EU in de voorste rijen naar Moskou. Waarom zou Moskou een pijplijnencomplex waar zij miljarden dollars in gestoken heeft en nog in steekt, moedwillig willen uitschakelen?. Het kan niet uitgesloten worden, maar waarom? Wat is daarvoor de reden? Heeft het een verband met de Europese steun en de verscherpte sanctie maatregelen? Als dat zo zou zijn, dan heeft Moskou met die aanslagen Europa nog meer in de handen van Washington gedreven en gezien de intensieve inspanningen die Moskou zich de afgelopen jaren heeft getroost om Europa en de USA uit elkaar te drijven, lijkt dat geen gelukkige beslissing te zijn.

Washington dan zoals Radek Sikorski, voormalige Poolse Minister van BuZa, Defensie en voorzitter van het Poolse parlement en huidige lid van het Europese parlement, onlangs beweerde? Sikorski heeft als anti-Poetin volger geen enkele reden om Poetin buiten schot te houden. Hij beweert stellig dat de beschadigingen ten noordoosten van Bornholm in internationaal water, een directe of indirecte actie van Washington zou zijn geweest. Jammer genoeg heeft hij geen licht doen schijnen op de onderbouwing van zijn mening. Welke redenen zou Amerika hebben om dat te (laten) doen? Geopolitieke, economische, financiële en/of militaire redenen?

Een Europese of namens een Europese staat? Europa trof al voor de Oekraïne –crisis maatregelen om zijn afhankelijkheid van Moskou terug te dringen. Langs Europese kusten werden LNG-havens aangelegd, wat de aankoop van gas uit het Midden-Oosten, Arabisch eiland en VS mogelijk zou maken. Polen kreeg al veel gas van elders. Ironisch genoeg zelfs uit de Nordstream-pijp, omdat bedrijven in Duitsland ook een deel van dat gas verhandelen op de vrije gasmarkt. Ook Noors gas zou via een nieuwe Baltische pijp naar Polen kunnen stromen en regeringsleiders verwachtten toentertijd dat groene energie enig soelaas zou kunnen bieden in de Europese energiebehoefte. Welk belang zou een Europese staat hebben bij die aanslagen?

Een klimaatclub? In de achterliggende jaren hebben naamloze activistenclubjes geprobeerd om gas – en olie leveringen regionaal te frustreren. De pijplijnenkaart is openbaar en bij velen bekend en met relatief eenvoudige middelen kan onevenredig veel schade veroorzaakt worden. Ondanks de vele aanslagen bleven de effecten vrijwel altijd begrensd. Waarom nu deze aanslagen waarbij bijna de helft van de opgeslagen voorraad gas de Oostzee in is gestroomd en daar de zwemmende fauna en onderwater flora ernstig kan beschadigen. Dat zou een niet-milieu vriendelijke actie zijn geweest en op veel sympathie kun je onder de huidige omstandigheden niet rekenen. Tenzij het doel is om alle bij de Oekraïnecrisis betrokken partijen op scherp te zetten en het bestaande spanningsveld te vergroten en te intensiveren.

Feiten

De feiten (die bekend zijn) op een rij gezet:

• December 2021: Nordstream-2 voltooid, maar nooit geopend omdat Rusland op 24 februari een speciale militaire operatie lanceerde in Oekraïne.
• Februari 2022: Biden waarschuwde Moskou: “Als Rusland binnenvalt, zal er niet langer een Nordstream- 2 zijn. We zullen daar een einde aan maken“. Een verslaggever vroeg hem: “Maar hoe gaat u dat voor elkaar krijgen, aangezien het project in Duitse handen is?” Biden: “Ik beloof u, dat gaat ons lukken.” Als Biden een man van zijn woord is dan is de CIA namens Washington de dader of opdrachtgever.
• Maart 2022: de USA (Biden) maakt bekend dat zij een overeenkomst met de EU heeft gesloten en Amerikaanse LNG producenten in 2022 een aanvullende hoeveelheid LNG van 15 miljard kuub zullen leveren. In de overeenkomst staat ook opgenomen dat de Amerikaanse LNG productiegemeenschap de opdracht heeft om tot 2030 tot een hoeveelheid van 50 miljard kuub aan Europa te leveren, wat overeen komt met 30% van de Russische gaslevering aan de EU in 2021.

De LNG gemeenschap is echter vooraf nooit op de hoogte gebracht van het voornemen van de regering Biden om de EU te steunen met extra leveringen. Dat blijkt uit de verklaring die Charif Souki CEO van Tellurian, een belangrijke speler binnen de LNG gemeenschap, in de NY Times heeft laten optekenen: “I have no idea how they are going to do this, but I don’t want to criticize them, because for the first time they are trying to do the right thing”. De achterliggende reden voor zijn uitspraak is de vraag hoe de Biden regering in een vrije markt omgeving commercieel onafhankelijke bedrijven kan opdragen om die LNG leveringen te realiseren binnen het gewenste tijdskader. Het is daarom zeer de vraag of die overeengekomen hoeveelheden daadwerkelijk in Europese voorraadtanks terecht zullen komen,

• Juni 2022: Amerikaanse oorlogsbodems maken deel uit van een internationale oefening onder Zweedse leiding in de Oostzee:

1. Amerikaanse Marine eenheden voerden o.m. luchtlandingen en amfibische operaties uit op het Zweedse eiland Gotland dat al decennia in de ongezonde belangstelling van Moskou staat en een belangrijke bijrol bij ZAPAD 2017 speelde. Hoewel er optisch gezien geen specifiek operationeel doel voor de oefening zou zijn, werd de oefening wel gehouden in een periode dat strijdende partijen hevige gevechten voerden op Oekraïense bodem.
2. Amerikaanse marine eenheden hielden ook oefeningen bij het Deense eiland Bornholm, waarbij onderwaterdrones en explosieven werden getest.

• September 2022: een US Amphibious Assault schip, een kleiner soort vliegdekschip, maakt deel uit van een internationale oefening in de Oostzee.
• 26 september 2022: Nordstream wordt gesaboteerd, één dag nadat Polen en Noorwegen een nieuwe 850 kilometer lange gaspijpleiding hebben geopend: Baltic Pipe. Volgens het Duitse blad Der Spiegel had de CIA in de weken eind augustus/begin september Polen en Noorwegen gewaarschuwd voor een geplande aanval op de pijpleidingen. Wist de CIA dat er een aanslag werd voorbereid en zou worden uitgevoerd? Werden Polen en Noorwegen gewaarschuwd om bijkomende burgerschade door de aanslagen te voorkomen?
• Er zijn en blijven zorgen bestaan over de klimaateffecten van de verhoging van LNG leveringen aan de EU. Weliswaar is het LNG beter voor het klimaat (stoot ongeveer 50% minder CO2 uit dan steenkool dat wordt gebruikt om stroom te produceren, maar er lekt nogal wat gas weg).

Wie O Wie?

In het feitenrijtje komt wel heel vaak de combinatie USA-LNG-EU-Nordstream naar voren en de ferme uitspraak van de Amerikaanse president is koren op de molen van “kenners”. Is dat toeval of is hier sprake van een duivels Amerikaans plan om Moskou bij de beer te nemen, Europa te stimuleren zijn energieoplossingen vooral in de USA te zoeken en te vinden; zijn houding t.o.v. Moskou nog meer te verscherpen en de militaire en economische hulp aan Kiev te verhogen en te verlengen? Of toch klimaatactivisten resp. terroristen? In ieder geval is er genoeg twijfel om de schuld in de schoenen van Moskou te schuiven.

i^ De commerciële procedure is als volgt: LNG producenten verkopen hun producten primair aan portfolio spelers als Shell, BP,Total, Trafigura en Vitol en bieden die ook aan op de Aziatische markten. Ze houden slechts een kleine hoeveelheid in eigen beheer om die op de markt te koop aan te bieden. Daarbij moeten ze zich houden aan de voorwaarden die zijn opgenomen in lange termijn contracten en dus hebben ze weinig flexibiliteit om de overeengekomen miljarden kuub vrij te maken en aan de EU te leveren.