Donkere tijden

Met het ontketenen van een oorlog tegen Oekraïne heeft de Russische Federatie een sterk signaal naar het Westen afgegeven dat zij bereid zijn tot een opleving van de Koude Oorlog. Een oorlog van ‘conservatief’ (de Russische Federatie) tegen ‘progressief’ (Het Westen). Wij geraken in donkere tijden…

Het ontketenen van een oorlog behoort in de moderniteit door beschaafde mensen te worden afgewezen. Enkele Nederlandse politici hebben blijk gegeven sympathie en begrip voor de nu ontplooide Russische handelwijze op te kunnen brengen en hopelijk komen ook zij snel tot inkeer. Deze oorlog is gevaarlijk voor de fragiele stabiliteit van de landen die direct aan Russische Federatie grenzen en die nog niet zo heel lang geleden tot de EU of de NAVO zijn toegetreden. Daarmee kan dit conflict de opmaat zijn voor langdurige instabiliteit aan de oostgrens van EU en NAVO. Ook de Baltische staten zullen met ontzetting naar de ontwikkelingen hebben gekeken en zich nu ongetwijfeld afvragen of en in hoeverre hun veiligheid en soevereiniteit nog zijn gewaarborgd.

Het Russische rijk heeft zich tussen 1613 en 1914 gestaag uit kunnen breiden. De gebiedstwisten met het Habsburgse rijk (Oostenrijk-Hongarije) werd met wisselend succes uiteindelijk in Russisch voordeel beslist, evenals de invasies door Napoleon (1812) en Hitler (1943). Na de Tweede Wereldoorlog kon Rusland zich aan westelijke zijde opstellen achter communistische vazalstaten als buffer. Na de val van het communisme in 1989 en het ontstaan van de GOS in 1991, was de veiligheidssituatie van Rusland compleet veranderd. Oost- en West-Duitsland (resp. DDR en BRD) konden zich verenigen omdat de Amerikaanse Minister van Buitenlandse Zaken James Baker – op 9 februari 1990 – aan toenmalig partijleider en USSR-president Gorbatsjov toezegde dat “Washington ermee instemt dat een verenigd Duitsland geen [verdere] uitbreiding van de NAVO naar het oosten tot gevolg zal hebben”. Vergelijken we echter de NAVO-positie van 1990 met die van 2009, dan zien we het volgende beeld:

Oekraïne

In de 9e tot de 13e eeuw was in gedeelten van het huidige Oekraïne, Wit-Rusland en Rusland het Kievse Rijk gevestigd, opgericht door de Varjagen uit Scandinavië, die onder andere handel dreven op Constantinopel. Hieruit ontstond het gebied Oekraïne, wat onderdeel werd van wisselende grootmachten. Het westelijke deel van Oekraïne is traditioneel meer op West-Europa (Polen en het Habsburgse rijk) gericht geweest en het oostelijke deel meer op het Russische (tsaren-) rijk. De scheiding wordt ruwweg gevormd door de rivier de Dnjepr, die het land van het noorden tot het zuiden doorstroomt. Pas in 1922 werd Oekraïne onderdeel van de toenmalige Sovjet-Unie. Na de staatsgreep in Moskou riep het Oekraïense parlement op 24 augustus 1991 de onafhankelijkheid uit. Op 1 december van dat jaar werd een referendum gehouden over de onafhankelijkheid van het land. Bij een grote opkomst stemde 90% van de kiezers voor onafhankelijkheid. In de Krim was er ook een meerderheid voor, maar zo’n 40% van de bevolking stemde tegen.

In november 2013 ontstond er in de hoofdstad Kiev een protestbeweging naar aanleiding van het niet tekenen van een associatieverdrag met de Europese Unie. Na de Euromaidan-protesten verloor de Russisch gezinde president Viktor Janoekovytsj de meerderheidssteun van het Oekraïense Parlement. Deze zette hem op 22 februari 2014 af en schreef nieuwe verkiezingen uit waarop een nieuwe regering (Jantsenjoek) werd gevormd. Op het Krim-schiereiland en in het Donetsbekken (ook wel: Donbas regio) grepen Russisch gezinde protestbewegingen de macht en schreven er eigen lokale referenda uit. Op 18 maart 2014 annexeerde Rusland het schiereiland en werd de Krim weer overgeheveld naar Rusland. De Russische president Poetin zou later toegeven dat hij deze annexatie al langer zo gepland had.

Oorlog

Klaarblijkelijk heeft de Russische Federatie de EU en NATO uitbreidingen naar het oosten anders en bedreigender geïnterpreteerd dan de Westerse landen. Het kan ook zijn dat de Russische Federatie gewoon weer wil groeien naar de geografische situatie van 1922. De aanvankelijke eis van Poetin, namelijk dat Oekraïne geen lid zou worden van EU en/of NATO duidt daar wel op. De uitdrukkelijke avances die EU en NATO desondanks naar Oekraïne uit lieten gaan en vice versa, moeten dan ook als een ongekende strategische blunder worden gezien.

Dat neemt niet weg dat, vooral in deze moderne tijd, oorlog nooit een gerechtvaardigd middel is waar diplomatie nog gewoon kan slagen.

Goede raad is nu duur. Vooralsnog zijn zowel de EU als de NATO compleet niet in staat om een voldoende krachtig signaal af te geven aan de Russische Federatie. De Europees Commissaris voor Buitenlandse Zaken is totaal incapabel en NATO secretaris-generaal Stoltenberg is zonder Amerikaanse instructies ook al tot niets in staat. De zwakste Amerikaanse president ooit tenslotte, moet alvorens hij een woord uit kan brengen, veelal eerst wakker worden gemaakt. Kortom: het Westen kan heel veel stampij maken, maar dan is dat voor de bühne. Militair-technisch stelt Europa niets meer voor en dat zal met een zogenaamd ‘Europees leger’ vooral niet beter worden, integendeel.

Het grote gevaar schuilt niet in Poetin. Het grote gevaar schuilt in de huidige westerse generaties politici en hun samenwerkingsverbanden, evenals in hun onvermogen op strategisch niveau. Zoals we nu hebben gezien leidt dat te gemakkelijk naar oorlog en verderf.