Open deuren

Het was op 6 oktober “open deuren” dag. De inkt van het artikel “Verarming en Onveiligheid” was nog niet droog of mijn oog viel op een tweetal uitspraken: “gasprijzen komen dit jaar acht keer hoger uit dan een jaar geleden. De zorgen over voorraden nemen toe” en “lange files in de spits komen niet meer voor!”

De eerste open deur werd door een voor mij onbekende marktanalist Chris Guth open getrapt en ik dacht onmiddellijk “Gutte Gut”. De tweede uitspraak kwam uit de boezem van het Plan Bureau voor de Leefomgeving (PBL) op het moment dat ik op teletekst las dat de avondspits 677 lange kilometers telde. Met zulke heldere visionairs heb je geen LED lampen meer nodig.

Het filespook terug van nooit weggeweest

Jan Dijkgraaf haakte in zijn column “Aan Politiek Den Haag” in op de uitspraak van hoofdonderzoeker Edwin Buitelaar, die vorig jaar constateerde dat er vrijwel geen files meer op de Nederlandse wegen te bekennen waren en opgelucht kraaide: “de uitkomst heeft mogelijk grote consequenties voor geplande uitbreidingen van snelwegen en treinverbindingen…ambtenaren moeten zich afvragen of geplande uitbreidingen nog wel nodig zijn”.

Jan reageerde op die uitspraken met de conclusie dat het PBL alvast opriep om het vastgestelde overheidsbeleid op het gebied van infrastructuur te herzien. Wat wil het geval. De media berichtten gisteren: “het filespook is weer terug…. sinds april 2021 zijn de files overdag en in de twee spitsen weer gegroeid. Een groei van 20%”. Op 6 oktober een ochtendspits met een lengte van 555 lange kilometers (de langste van dit jaar) en een avondspits van 548 iets minder lang dan de avondspits van vorige week vrijdag nl. 677 kilometer.

Volgens Jan: “als dit overheidsinstituut er met zoiets eenvoudigs als files al binnen een maand volledig naast blijkt te zitten, mogen we ons oprecht afvragen wie daar aan de knoppen zitten”. Gegeven het gezegde “wiens brood men eet diens woord men spreekt” komt deze vorm van wensdenken duidelijk uit de koker van de subsidieverlener: het Kabinet. Om het allemaal overzichtelijk te houden voor de verantwoordelijke bewindslieden, vergat het PBL ontwikkelingen in hun wensdenken mee te nemen als groei van het vrachtverkeer; groei van het forensenverkeer naar de Randstad doordat velen door de hoge woonlasten, de groeiende onvrijheid en criminaliteit een betaalbare woning buiten de Randstad hebben gezocht; groei van de bevolking en de verwachte groei van de woningbouw. Dat wetende kan men dit soort voorspellingen met een korreltje zout nemen en denken “voorspellingen zijn maar voorspellingen en worden zelden realiteit”.

Helaas is het overheidsbeleid van de Kabinetten Rutte te vaak gebaseerd op adviezen, voorstellen en hersenspinsels van dit soort door de overheid gesubsidieerde instanties om binnen de overheid hiërarchie politieke plannetjes door te drukken. De Gemeentekoepel VNG sorteerde alvast voor en vond het een mooie kans om investeringen in infrastructuur voor de auto nog eens tegen het licht te houden. Geld zou beter kunnen worden besteed aan projecten voor gedragsverandering en verduurzaming. Gedragsverandering? Het staat er echt! Zoiets als in de tijd van Stalin Rusland? Hoewel, is dat niet het doel van de coronamaatregelen? En de doorsnee burger betaalt de prijs in euro’s en persoonlijke vrijheid.

Er waait een koude wind door het huis

The Haque Center for Strategic Studies publiceerde onlangs een onderzoeksrapport van 17 pagina’s met de titel “de afnemende leveringszekerheid van aardgas in Nederland”. De Telegraaf kopte op 7 oktober op pagina 2 “Koopkracht in de Kachel” en ook de Directeur van het NIBUD waarschuwde dat wellicht een half miljoen huishoudens tijdens een koude winterperiode een keuze moeten gaan maken tussen eten en warmte. De drie schetsen de gevolgen van het rampzalige en ondoordachte energiebeleid dat de Kabinetten Rutte met geweld de Nederlandse samenleving hebben opgedrongen: groene energie die als men de procesgang doorrekent veel grijzer is dan de als grijze energie benoemde energie uit fossiele brandstoffen en kernenergie.  Een energiebeleid geconcipieerd door A-figuren die wetenschappelijke experts buiten de deur hebben gehouden met als resultaat een stijgende energieprijs die voor 30% uit belastingen bestaat. Belastingen die blijkbaar nodig zijn om het Energie akkoord uit 2013 en het Klimaatakkoord uit 2018 te kunnen bekostigen.

Wie had dat nu niet zien aankomen? Het demissionaire Kabinet Rutte III. De demissionaire leden waren na de verkiezingen meer bezig met het zoeken naar een aantrekkelijk baantje, ziek en zwak voelen, politieke profilering, namecalling en het opwerpen van hindernissen dan met serieuze inspanningen om snel een nieuwe regering van de grond te trekken. Op Prinsjesdag was de energieproblematiek nog niet eens aangekaart en dacht men dat een verhoging van de olieprijs en andere grondstoffen misschien roet in het eten zou kunnen gooien, maar de gasprijs? Nee die niet. Het was voor de realist met hersens allang duidelijk dat door het dichtdraaien van de gaskraan, de groeiende afhankelijkheid van het buitenland (Noorwegen, Duitsland, Rusland) uitgedrukt in kosten en toelevering volume; toename van de energiebehoefte en niet te vergeten de omhoogschietende inflatie (nu al 2,4% volgens het CBS) de energie nota van de doorsnee huishoudens in negatieve zin zou gaan beïnvloeden. Energie en vooral gas wordt door Rutte c.s. voor die doorsnee huishoudens onbetaalbaar gemaakt.

De onderzoekers van HCSS stellen maatregelen voor aan de aanbod en de verbruikers zijde. Aan de aanbod/toelevering kant stellen zij voor om bestaande commerciële gasopslagen (Norg, Grijpskerk en Bergermeer) in stand te houden (hetzij in Nederlands, hetzij in Europese Unie (EU) verband), het liefst die capaciteit uit te breiden, en net als in een aantal andere Europese landen als Frankrijk en Polen ervoor te zorgen dat ze goed gevuld zijn aan het begin van de winter. Een tweede optie is het afsluiten van langetermijncontracten. Bijna alle buurlanden hebben, voor enige tientallen procenten van de gasconsumptie, dergelijke contracten lopen tot tenminste 2030. De derde optie: productie uit kleine velden in stand houden; uit het oogpunt van financiën, leveringszekerheid en klimaat. Het NIBUD voegt daar een vierde optie toe: draaien aan de belastingknoppen die onderdeel zijn van de energieprijs. Natuurlijk wordt ook aan de behoefte kant geknabbeld: verminderen van de energiebehoefte aan vooral de gaszijde. Daarbij bieden betere isolatie en een grootschalige invoering van hybride warmtepompen meer uitzicht op een snelle vermindering van de gasvraag dan een volledig gasloos maken van een beperkt (gezien de hoge kosten) aantal bestaande huizen. Een advies uit de losse pols, omdat er geen tijd en kosten beeld bij geplaatst is.

Onverantwoord

De onderzoekers van HCSS hadden toch nog een goede boodschap:

“De huidige krapte op de gasmarkten en het feit dat krapte ook in de toekomst niet zal kunnen worden uitgesloten, maakt het vooralsnog onverantwoord kolencentrales, de nucleaire centrale in Borssele en het Groningen veld te sluiten”.

Zijn die vaststellingen van de onderzoekers van het HCSS, journalisten van de Telegraaf en de directeur van het NIBUS open deuren? Wie de wensen/eisen van het Energie akkoord 2013 en Klimaatakkoord 2018 doorrekent, kon op zijn 10 vingers natellen welke kant het op zou gaan met de energiekosten voor Louis en Truus (die wonen gelukkig voor hen in Portugal en dus niet op hen van toepassing. Omdat Louis het altijd beter weet dan de gemiddelde expert vond ik het wel gepast hem even te noemen). Wynia had vier jaar geleden in zijn Elsevier-column voor zijn volgers al doorgerekend wat het kost om 8 miljoen huishoudens wel of niet wonend in vrijstaande huizen, appartementen blokken en rijtjeswoningen aan de warmtepomp te krijgen. Hij schatte toen de kosten tussen de € 200 en € 800 miljard:

• Afkoppeling van het gasnet: €450 miljard.
• De kosten die verbonden zijn aan het energiezuinig maken van woningen. Schattingen variëren afhankelijk van instantie en belang tussen de €15.000 (Urgenda, Milieudefensie met comfortverlies) en €50.000 (aannemers, installatie branche met comfort winst) per huishouden. De vraag is echter welke leeftijd de normwoning heeft, waarop die bedragen berekend zijn
• Energie transitie kleine huishoudens die volgens Rutte c.s. allemaal aan de warmtepomp moeten: €320 tot €800 miljard (8 miljoen huishoudens die gemiddeld tussen de €40.000 en € 100.000 koten moeten maken). Een snelle en ruimhartige berekening van de transitie tijd van gas etc. naar aardwarmte leert dat ongeveer 20 jaar nodig is om dat tot stand te brengen.
• Verhoging van de energiebehoefte om die warmtepomp draaiend te houden is niet ingecalculeerd.

De bovenstaande teksten maken duidelijk dat als de doorsnee Nederlander een koude winter moet doorkomen inderdaad keuzes gemaakt moeten worden. Of dat volgens de Directeur NIBUD een keuze zal zijn tussen warmte en eten hangt af van het preferentieschema van het huishouden. Voor een keer hoop ik dat de klimaatvoorspellingen van het IPCC deels uitkomen.

Dank aan de energie activisten

De aardbevingen in Groningen zijn door milieu- en klimaat activisten misbruikt om de politocratie ervan te overtuigen alle huishoudens van het gasnet af te koppelen. Over de gevolgen van een dergelijk besluit hebben die activisten en verantwoordelijke politici in Den Haag blijkbaar niet nagedacht. Een respectabel percentage van de huizen in Nederland dateert uit jaren voor WO II en bij een groot deel van de huizen kan geen vloerverwarming aangelegd worden. Dat betekent dat huizen afgebroken moeten worden, waardoor de kosten oplopen en de woningnood hoger wordt dan nu al het geval is.

In plaats van het aanvullen van het huidige volume, zal de woningbouw zich moeten concentreren op woningvervanging. Gestarte Projecten zijn mede door ouderdom van de huizen en de daardoor benodigde aanpassingskosten mislukt. De huizen die in de jaren ´70 zijn gebouwd kosten € 70.000 per huis. Bij dat kostenplaatje is nog niet ingecalculeerd de kosten die verbonden zijn met het openbreken en dichtmaken van infrastructuur om een nieuw transitienetwerk aan te leggen en het oude af te breken en weg te transporteren.

Waren de uitgangspunten voor het Klimaatbeleid van Rutte c.s. niet betaalbaarheid, betrouwbaarheid en duurzaamheid? Die volgorde was volgens Rutte niet zomaar gekozen. De huiseigenaar merkt de effecten van het Energie-akkoord en Klimaat-akkoord aan zijn huis (volgens een uitermate dom bewindspersoon moeten ze daarvoor maar een tweede en sommigen zelfs een derde hypotheek afsluiten); de automobilist merkt die effecten aan de pomp; de tuinder aan zijn gasrekening en de consument aan zijn stijgende maandafrekening  van energie. Voorzichtige berekeningen duiden op een verhoging van de energierekening van € 900 tot € 1000 per huishouden per jaar. Hoezo betaalbaar? Ook bij de betrouwbaarheid en duurzaamheid van de als Groen verkochte alternatieve energiebronnen moeten kanttekeningen geplaatst worden. De gecombineerde huiseigenaar-automobilist-consument kan nu alvast zijn knopen tellen en besluiten wat hij /zij in voorkomend geval zal doen.

Open deuren. Ze zijn er nog steeds, dus schop die maar weer open.