Volgens premier Rutte is de afgetreden minister Kaag, een ‘hele grote mevrouw’. De één vat dit als een groot compliment op, een goed verstaander het tegenovergestelde. Beiden kunnen amper met elkaar door één deur, maar na haar ‘hexit’ kan hij deze ultiem hautaine vrouw als opponent in de nog lopende formatie-onderhandelingen moeilijk een secreet noemen. Een ‘grote mevrouw’ dus en waarschijnlijk een prima typering van haar eigendunk.
In het kabinet Drees-ll/lll (1952 – 1956) was Joseph Luns (1911 – 2002) ‘minister zonder portefeuille’ maar behandelde in de realiteit zijn ‘passie’ Buitenlandse Zaken en wel de ‘niet-Europese’ kwesties. Oorzaak was een verschil van mening bij de formatie destijds; hij werd aanvankelijk voorgedragen voor deze post, maar de PvdA vond hem nog te jong en droeg de partijloze Jan Willem Beyen (1897 – 1976) voor. Om de toenmalige formatie te kunnen laten slagen, werd het compromis van twéé ministers van Buitenlandse Zaken aan te stellen, waarbij Luns ‘minister zonder portefeuille’ genoemd werd. Luns verklaarde het gegeven dat het kleine Nederland maar liefst twee ministers van Buitenlandse Zaken had met de legendarische woorden: “Het voordeel van een klein land is dat het een groot buitenland heeft.”
Diplomaat (en Assad)
Was Luns nog een gevatte en humoristische man, die met zijn typische stemgeluid meer dan eens blijk gaf ‘de kleine luyden’ heel goed te begrijpen, daar is Kaag de kille en afstandelijk vrouw die in geheel andere kringen wenst te verkeren dan onder de kleine luyden van een klein land. Zij deed immers ‘grootse’ dingen in een grote wereld. Beweerdelijk was haar invloed als VN-diplomaat van doorslaggevende betekenis om de Syrische dictator Assad ‘zijn chemische wapens te laten vernietigen’. Nadat daar kritische kanttekeningen bij werden gezet, werden er volgens Kaag twee dingen door elkaar gehaald: “het chemisch wapenarsenaal en chloor.” Volgens internationale cijfers echter, lanceerde Assad alleen al zo’n 290 gifgasaanvallen tijdens en ná haar missie tussen december 2013 en april 2018: 91,5 procent met chloor en de rest vooral met het zenuwgas sarin, dat Assad eigenlijk had moeten inleveren. Internationaal is er consensus dat haar naïeve handelen met Syrië nooit meer herhaling zal hebben. Onverminderd haar felicitaties aan het eigen adres, bleek zij dus helemaal niet zo’n ‘grote mevrouw’.
Minister
Nadat in 2017 de formatie vorderde, werd duidelijk dat D66 klaarblijkelijk niet over ‘kwaliteit beschikte’ om de post minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking in te vullen. Eind oktober 2017 was een telefoontje van toenmalig D66-leider Pechtold naar Kaag, voldoende aanleiding om de VN – waar ze ‘topdiplomate’ was – ijlings en zonder al te veel gezichtsverlies vaarwel te zeggen. Ze was dan wel geen lid van D66, maar een kniesoor die daarop let en een handtekening is gauw gezet. Zij het onder de functie als minister of een lidmaatschapskaart van D66.
Partijleidster
Al snel na toetreden tot kabinet werd er gespeculeerd over een kandidatuur van Kaag voor het lijsttrekkerschap van D66, welke was ontstaan na het opstappen van Alexander Pechtold. Pechtold kwam steeds meer onder vuur door een verdachte transactie met een gratis penthouse in Scheveningen, ontvangen van een Canadese diplomaat voor ‘bewezen diensten’. Bovendien bleek de in opspraak geraakte Pechtold een bijzonder losse seksuele moraal te hanteren, in D66 kringen overigens een pre. Kaag stelde zich kandidaat en werd door de D66-leden als partijleidster aangewezen, overigens bij gebrek aan een volwaardig tegenkandidaat. Zonder dat het electoraat ooit maar één stem op deze grote mevrouw had kunnen uitbrengen, was zij ineens een factor in de Nederlandse politiek. Dat de naam van de partij, ‘Democraten ‘66’ daarmee meteen geweld was aangedaan, deerde kennelijk niemand.
Gratis NPO promotie
In de aanloop naar de verkiezingen werd op 3 januari 2021 de VPRO-documentaire ‘Sigrid Kaag: van Beiroet tot Binnenhof’ uitgezonden. Hiervoor was Kaag enkele jaren gevolgd door documentairemakers. Al voor de uitzending was er ophef over de uitzenddatum zo vlak voor de verkiezingen. Na de verkiezingen publiceerde GeenStijl over de communicatie tussen de omroep en D66 over de documentaire, die zij verkregen hadden via een wob-verzoek. Daaruit bleek dat D66 wel degelijk inhoudelijk veel verzoeken had, waarvan een deel werd ingewilligd, hoewel dit vooraf werd ontkend. Ook het ministerie van Buitenlandse Zaken bemoeide zich ermee, waaronder de uitzenddatum van de documentaire. Aanvankelijk gaf Kaag aan dat dit niet op haar verzoek was, maar gaf al snel toe dat zij ervoor verantwoordelijk was. Vanzelfsprekend verklaarde het Commissariaat voor de Media (afdeling WC-Eend) dat er geen reden was voor verder onderzoek, omdat de redactionele onafhankelijkheid niet geschonden leek te zijn. Binnen de NPO bevinden zich nu eenmaal opvallend veel mensen met een lidmaatschapskaart van D66.
Van Oxford naar Exeter
Van meet af aan schoot deze ‘grote mevrouw’ meer bokken dan een ervaren jager. Zij is vooral ‘beroemd’ geworden door onderstaande tekst die zij eerder op Instagram plaatste:
“Het was 1985, ik was 23 en studeerde in Caïro. Ik stond op het punt om af te studeren en moest beslissen wat ik daarna ging doen. Ik kon naar de Universiteit van Oxford, Cambridge en de Universiteit van Exeter. Ik vond het moeilijk te kiezen. Mijn ouders steunden me altijd, maar ik zocht naar een antwoord van mensen die konden meedenken vanuit hun eigen ervaring. Ik vroeg daarom raad bij een dame tegen wie ik opzag. Haar advies was goed, maar onbedoeld ook ontmoedigend of liever gezegd: het nam mijn twijfel niet weg. Ik had eigenlijk iemand nodig die zei ‘Doe het gewoon’. De sprong naar het Verenigd Koninkrijk was ten slotte een grote in de jaren ’80.Ik ging twijfelen maar dacht ook: als ik Oxford laat lopen, ben ik dom bezig. Dus ik ging. Vrouwen, laten we bij elkaar niet op de rem trappen. Kijk naar wat je wél kan. En vooral: durf die sprong in het diepe te wagen!”
Zo stak zij de Nederlandse meisjes dus een ‘hart onder de riem’, terwijl die zelf misschien ook wel de kwaliteiten hebben om aan de universiteiten van Oxford, Cambridge of Exeter te studeren, maar de duizenden euro’s die dat kost niet kunnen betalen. Om de doodeenvoudige reden dat hun ouders dan het hele salaris alleen al kwijt zijn aan alleen de studie van die ene dochter, terwijl een dagje Efteling al niet tot de financiële mogelijkheden behoort. Kaag bewees in één bericht compleet buiten de Nederlandse werkelijkheid te staan.
Formatie
De formatie verplaatst zich dit weekeinde naar de rustige omgeving van de bossen rond Hilversum. Op een landgoed, weg van de Haagse kaasstolp en vrij van het gepeupel. Een ideale omgeving voor Kaag dus, maar de kans is groot dat Remkes morgen juist een verongelijkte Sigrid Kaag, een weinig gemakkelijke Rutte en een bleke Wopke Hoekstra (Omtzigt is terug in de Kamer en in ongesensibiliseerde staat) tegenover zich vindt. Dat wordt dus niets en Remkes mag zich al gelukkig prijzen dat zij elkaar niet te lijf gaan. Mocht Remkes echter over kwaliteiten beschikken die de kwaliteiten van Luns overtreffen, dan zijn er maar weinig kandidaten waarmee Kaag nog kan onderhandelen. De motie van afkeuring kwam van haar boezemvrienden van de PvdA, die ze eerder nog fêteerde op een etentje met GroenLinks, teneinde hen ‘één blok in de formaeszie’ te laten vormen en om zo de CU buiten te houden. Diezelfde ChristenUnie kan ze nu uiteraard vergeten, evenals de door haarzelf uitgesloten ‘rechtse’ partijen. Nu Mark Rutte fijntjes liet weten haar een ‘grote mevrouw’ te vinden, lijkt het duidelijk dat er met de VVD nog wel iets valt te onderhandelen (Rutte wil immers een record verbreken) maar of daar een voldoende innige relatie uit voortkomt dat een dergelijk kabinet de rit overleeft kan gerust worden betwijfeld.
Kaag is duidelijk niet een diplomaat van de kwaliteit die haar door Pechtold werd toegedicht. En eigenlijk kan ook dat al geen verbazing meer wekken. Het is inderdaad tijd voor nieuwe politiek, maar al te veel hekserij is daar niet bij nodig. Nieuwe verkiezingen dus en D66 zit dan weer op de vertrouwde grootte.