“Meer dan de helft van de wetenschappers in Nederland zoekt in zijn of haar werk regelmatig de grenzen op van het toelaatbare”, zo schrijft het online onafhankelijke magazine TU/e Cursor. Vorige week werden de uitkomsten van de Nationale Enquête Wetenschappelijke Integriteit bekend. Cursor publiceert van, voor en over de TU Eindhoven.[1] [2]
Uit de betreffende enquête, verspreid onder bijna 64.000 onderzoekers van Nederlandse universiteiten en academische ziekenhuizen, waarvan er 6.813 uiteindelijk de vragenlijst volledig ingevuld hebben, blijkt dat de helft van alle wetenschappers zich weleens schuldig maakt aan dubieuze onderzoekspraktijken, waaronder het verzinnen of manipuleren van onderzoeksresultaten. Zwakheden in onderzoeken worden verdoezeld, tegenvallende resultaten worden niet gepubliceerd en er wordt selectief gebruikgemaakt van citaten van auteurs. Gemiddeld één op de twaalf onderzoekers heeft in de afgelopen drie jaar wel eens onderzoeksresultaten verzonnen of gemanipuleerd; in de levenswetenschappen was dit zelfs één op de tien.
Praktijk
Dergelijk wanpraktijken worden in de hand gewerkt door gebrek aan toezicht, waardoor de kans om betrapt te worden klein is – nog los van de vraag in hoeverre eventueel toezicht zelf integer is.
De gewenste onderzoekspraktijk vereist natuurlijk dat er objectief gedegen en serieus onderzoek wordt gedaan, en dat de objectieve resultaten van dat onderzoek worden gepubliceerd. De praktijk blijkt echter nogal anders te zijn: uit de enquête blijkt dat onderlinge competitie(!), werkdruk en publicatiedruk de onderzoekers van die gewenste onderzoekspraktijk weerhouden. Dit lijkt vooral het geval te zijn in de geesteswetenschappen. De enquêteurs stellen dat er heden ten dage juist in de biomedische – en gedragswetenschappen meer aandacht is gekomen voor wetenschappelijke integriteit en dat het tijd wordt dat de discussie ook in andere disciplines te beginnen. Hoe wenselijk dit is, werd recent nog duidelijk na het verschijnen van van het lijvige rapport “Grenzeloze verzorgingsstaat. De gevolgen van immigratie voor de overheidsfinanciën”, een onderzoek van dr. Jan van de Beek, drs. Hans Roodenburg, em. prof. dr. Joop Hartog en drs. Gerrit Kreffer. De logo’s op de voorzijde waren klaarblijkelijk belangrijker dan de belangwekkende inhoud.[3] [4]
Zorgwekkend
Opmerkelijk in dezen is dat de bedoelde enquête door de meeste universiteiten niet bepaald gesteund werd en dat dat de reden is waarom de enquêteurs teleurgesteld zijn in de respons; het was hun doelstelling om het wereldwijd grootste onderzoek ooit op het gebied van wetenschappelijke integriteit te houden. Slechts vijf universiteiten (Radboud, Tilburg, Maastricht, UvA en VU) en drie academische ziekenhuizen (Radboud, Maastricht en Amsterdam) steunden de betreffende enquête actief. Een respons van 10,6% op een aantal van bijna 64.000 kan overigens best een representatieve weergave vormen; het gaat hier immers om een specifieke doelgroep en die valt nu niet direct te vergelijken met het Op1-kijkerspanel, om maar eens iets te noemen.
De uitkomsten van deze enquête mogen gerust als zorgwekkend worden betiteld. Waar het feitelijk op neerkomt, is dat wetenschappelijke onderzoekers zich in groten getale schuldig maken aan ordinair bedrog vanwege particuliere belangen (lees: lekker geld verdienen met een beetje aanklooien als leuk baantje) en dat uitgerekend in een tijd dat de universiteiten er met hun recente actie “Normaal Academisch Peil” graag 1,1 miljard euro budget uit belastinggelden bij willen hebben. Naar aanleiding van de uitkomsten van deze enquête ligt het echter meer voor de hand om de universiteiten juist te gaan korten. De carrières van hijgerig-ambitieuze academici en de reputaties van universiteiten op jacht naar status op basis van gebakken lucht zijn niet in direct, noch indirect belang van de Nederlandse belastingbetalers, noch een constructieve bijdrage aan het wetenschapsbedrijf. Daarnaast kan het natuurlijk nooit de bedoeling zijn dat de belastingbetalers gaan opdraaien voor de kosten van het opsporen en herstellen van malversaties in – immers al eerder mede door de belastingbetalers gefinancierde – ondeugdelijke onderzoeken. Dat kan uitstekend voor eigen rekening en in eigen tijd gedaan worden.
[1] https://www.cursor.tue.nl/nieuws/2021/juli/week-2/helft-wetenschappers-zoekt-soms-het-grijze-gebied-op/
[2] https://www.cursor.tue.nl/nieuws/2021/juli/week-2/ook-eindhovens-cvb-zag-af-van-actieve-oproep-voor-integriteitsenquete/
[4] https://www.telegraaf.nl/nieuws/1536371158/rel-rond-immigratierapport-emeritus-hoogleraar-op-strafbankje