Deltaplan voor het Noorden?

Al enige tijd wordt er in diverse media aandacht besteed aan het mogelijke voornemen tot de aanleg van de zogenaamde Lelylijn, een snelle treinverbinding tussen Amsterdam en Groningen, en daaraan gekoppeld het plan om maar liefst 220.000 nieuwe huizen te bouwen in de drie noordelijke provincies, onder de klinkende naam ‘Deltaplan voor het Noorden’. Dit wordt doorgaans gepresenteerd alsof iedereen in het Noorden daar laaiend enthousiast over is. Zo kopte het Friesch Dagblad op 15 juni: “Het Noorden wil een Lelylijn en 220.000 extra woningen bouwen […]”. [i]

Het lijkt er echter meer op dat het slechts een aantal bestuurders onder invloed van lobbyisten – of beter: belanghebbenden – betreft die dit willen, want de inmiddels toenemende geluiden vanuit de samenleving in het Noorden wijzen op iets heel anders. “Inzet van de discussie is om te bespreken hoe de Friese bevolking het beste betrokken kan worden bij de ambities voor Lelylijn en Deltaplan”, schrijft de NOS. [ii] Daar zijn de bestuurders dan rijkelijk laat mee, los van dat de gebruikelijke ambtelijke vaagtaal als ‘kansen’ en ‘ambities’ bij een kritische lezer al onaangename jeuk op delicate plaatsen zou moeten oproepen. Dit betekent namelijk in de praktijk doorgaans dat u iets opgedrongen gaat worden, waar u totaal niet op zit te wachten, maar waar u uiteraard door middel van rijks-, provinciale -, dan wel gemeentelijke belastingen wel aan mag meebetalen.

Daarnaast wordt er in de berichtgeving gesproken van ‘haalbaarheid’ en ‘economische effecten’. De belangrijkste voorwaarde voor haalbaarheid is draagvlak. Daar is nog helemaal geen onderzoek naar verricht, geen enkele inwoner van de drie noordelijke provincies is hieromtrent iets gevraagd en zoals hierboven al vermeld, wijzen de toenemende kritische geluiden uit de samenleving erop dat er aan dat draagvlak nog wel het een en ander lijkt te mankeren. Dit is geenszins verwonderlijk, omdat deze ambitieuze plannen nogal ingrijpende veranderingen tot gevolg gaan hebben als het daadwerkelijk tot uitvoering daarvan komt.

Waar bij dit soort bestuurlijke voornemens steevast aan wordt voorbijgegaan, is welzíjn. Welvaart is leuk, maar het is bijzonder kortzichtig om alleen maar ‘economische effecten’ mee te laten wegen. Welvaart en welzijn zijn niet hetzelfde en hoeven ook niet noodzakelijkerwijs samen te gaan. Het is uit opeenvolgende onderzoeken bekend dat de Friezen, ondanks een ondergemiddeld inkomen ten opzichte van de rest van het land, de gelukkigste inwoners van ons land zijn.[iii] [iv] De Friezen zijn aantoonbaar tevreden met hun leven zoals het nu is. Economische effecten zijn klaarblijkelijk niet van direct essentieel belang in het leven van de gemiddelde Fries en ingrijpende veranderingen, zoals bijvoorbeeld het Deltaplan voor het Noorden, zijn op dat criterium dan ook onwenselijk.

En dát er sprake is van een ingrijpende verandering staat als een paal boven water. Want stel dat zich in elk van die 220.000 woningen een vierpersoonshuishouden vestigt, dan betekent dat voor de drie noordelijke provincies een bevolkingstoename van 880.000 personen. Per 1 januari 2021 had Friesland 651.459 inwoners, Groningen 586.813 en Drenthe 494.760; totaal van de drie noordelijke provincies 1.733.032 inwoners. 880.000 inwoners erbij betekent een bevolkingstoename van maar liefst 50,78%. En voor die 880.000 extra mensen zijn ook nog eens niet alleen 220.000 woningen nodig, maar ook aanmerkelijk meer infrastructuur en faciliteiten dan nu het geval is. Dergelijke ingrijpende veranderingen vormen een ernstige inbreuk op de samenleving, het leefmilieu, zeer zeker ook het landschap en dus het welzijn.

Dit alles vindt zijn oorsprong in een inmiddels meer dan overvolle en volgebouwde Randstad, die daarom op zoek is naar mogelijkheden om toch uit te breiden. Friesland zou door die snelle treinverbinding in de ogen van bestuurders uitstekend kunnen fungeren als overstort voor forenzen uit het Westen. Er is dan ook feitelijk geen sprake van een Deltaplan voor het Noorden, maar van een Deltaplan voor de Randstad. En het Noorden moet zich dat blijkbaar vanwege de aan vanzelfsprekendheid grenzende arrogantie van de Randstad maar weer laten welgevallen.

[i] https://frieschdagblad.nl/regio/Deltaplan-onderzocht-26884962.html

[ii] https://nos.nl/regio/friesland/artikel/146924-nieuw-onderzoek-naar-haalbaarheid-en-economisch-effect-lelylijn-hoop-op-oktober

[iii] https://www.volkskrant.nl/mensen/het-grote-geluk-in-de-krimpregio-friezen-zijn-de-meest-tevreden-inwoners-van-nederland~b0416dbe/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F

[iv] https://www.lc.nl/economie/Friesland-voelt-als-it-b%C3%AAste-l%C3%A2n-fan-dierde-26244982.html