De toeslagenfraude

Als je een beetje moeite doet om het internet af te grazen dan vind je meer over het misbruik van Toeslagen dan alleen maar de affaire waar politici zich nu de nek over breken.

Voordat het bekend werd dat ongeveer 26.000 mensen, waarvan een deel met een andere cultuurachtergrond, door het decennium durende rigide beleid van de Belasting Dienst naar de bestaansafgrond werd geduwd, werd Wakker Nederland eerst door fraude met de Kinderbijslag door gezinnen met een Marokkaanse en Turkse achtergrond en vervolgens door Oost-Europese arbeidsmigranten opgeschrikt. De Algemene Rekenkamer (AR) heeft sinds 2006 frequent de werking van (delen van) dit toeslagstelsel onderzocht en op basis van de resultaten de verantwoordelijke bewindslieden herhaaldelijk gewaarschuwd voor de fraudegevoeligheid. In 2020 oordeelde de AR dat de scheiding van beleid en uitvoering op ministerieel niveau een integrale afweging van het stelsel belemmert en ook de bestaande beperkingen in ICT-systemen van de Belastingdienst en de beschikbare capaciteit een te passeren hindernis vormt.

Omvang van de toeslagenfraude

In 2013 informeerde de toenmalige politiek verantwoordelijke staatsecretaris Weekers de Tweede Kamer over de omvang van het Toeslagen stelsel. Jaarlijks worden 9 miljoen toeslagen aan 8 miljoen mensen uitbetaald en daarmee is een bedrag van € 10 miljard gemoeid, waarvan € 4,7 miljard naar ruim 5 miljoen zorgtoeslagen gaat. Bij die zaken draaide het volgens de staatsecretaris om 16,6 miljoen euro. Andere bronnen spraken echter over een omvang van €95 miljoen. In de brief gaf de staatssecretaris ook meer uitleg over de gevallen van systematisch fraude en in 85% van de gevallen speelden instanties die samenwerken om fraude te plegen, een centrale rol. Omdat het om fraude gaat, slaagt de Staat er niet in om al het geld terug te vorderen.

Fraude met ……. 

Het werd in 2009 duidelijk dat Marokkaanse en Turkse gezinnen fraudeerden met de kinderbijslag. In een vertrouwelijk rapport van de Sociale Verzekeringsbank (SVB) hadden bewindslieden kunnen lezen dat tientallen gezinnen op een illegale manier goochelden met het aantal kinderen en dus met de hoogte van de te ontvangen kinderbijslag. De SVB constateerde tijdens onderzoeken in Marokko en Turkije bij 54% resp. 31% van de onderzochte gevallen onrechtmatigheden. 

Nieuwsuur wijdde in 2012 een uitzending aan de Polenfraude. Poolse arbeidsmigranten fraudeerden op grote schaal met werkloosheidsuitkeringen. Ze gebruiken valse handtekeningen, nepsollicitaties en adresfraude om duizenden euro’s aan uitkering te innen, terwijl ze ondertussen in Polen aan het werk waren of vakantie vierden. De arbeidsmigranten werden bijgestaan door tal van malafide tussenpersonen die op internet adverteerden als boekhouder of administratiekantoor. Tegen betaling gaven ze advies en hielpen controles van uitkeringsinstantie UWV te omzeilen. Uit het onderzoek van Nieuwsuur bleek dat van de ruim 9000 Poolse arbeidsmigranten die een WW uitkering genoten, 30% met een tussenpersoon werkte en niet in Nederland verbleef. Duizenden Polen pleegden dus uitkeringsfraude.

Het UWV wist sinds 2012 van deze fraude maar hield de informatie ruim 4 jaar binnenskamers en informeerde pas in 2016 het verantwoordelijke ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Ook het Ministerie hield het binnenskamers en informeerde het Parlement niet. Behalve de fraude met WW uitkeringen blijken Polen en Roemenen en wellicht meer arbeidsmigranten ook te frauderen met ziektewet uitkeringen. De fraude wordt ondersteund door Oost-Europese artsen, die ziekteverklaringen afgeven aan mensen die niet ziek zijn.

In april 2013 onthulde RTL-Nieuws op basis van een vertrouwelijk politierapport dat Bulgaren in Nederland via nepadressen op grote schaal zorg- en huurtoeslag aanvroegen. Uit het politieonderzoek bleek dat de organisatoren hiervan bendes waren ‘die eerder aan mensenhandel deden, [en] zich nu (…) toelegden op toeslagenfraude, omdat er meer aan te verdienen valt” .

De fraude ging als volgt: Bulgaarse ‘katvangers‘ meldden zich met een identiteitsbewijs en vals huurcontract bij de afdeling burgerzaken van de gemeente Rotterdam. Ze werden ingeschreven zich in als inwoner van de stad en kregen zo een officieel adres en een burgerservicenummer. Ze kregen van de bende een kleine vergoeding voor de moeite en vertrokken weer naar Bulgarije. De bende nam de gegevens over en maakte een DigiD aan. Daarmee werd huur- en zorgtoeslag aangevraagd, met terugwerkende kracht. De Belastingdienst betaalde meteen uit, controle vond in de regel achteraf plaats. Het ging volgens het politieonderzoek om uitbetalingen van 6000 tot 8000 euro per persoon in een keer.

Het KRO-programma Brandpunt wijdde hieraan een uitzending met daarin beelden van het Bulgaarse bTV, waarin Bulgaren uitgebreid vertelden over het geld dat ze van de Nederlandse overheid kregen. Uiteindelijk werd berekend dat ruim 800 Bulgaren in de periode 207-2013 de schatkist/belastingbetaler ruim M€ 4 heeft gekost. De politiek verantwoordelijke bewindsman, Weekers, reageerde na de uitzending van Brandpunt hoogst verontwaardigd alsof het bij hem nu pas bekend was dat er op grote schaal werd gefraudeerd met huur- en zorgtoeslagen. Een dag later meldde Brandpunt echter dat de Belastingdienst en de FIOD al een jaar op de hoogte waren en de verantwoordelijke Minister Asscher een maand voor de RTL uitzending op de hoogte was gebracht van de Bulgarenfraude.

De Kinderopvang-toeslagenaffaire

In de kinderopvang toeslagaffaire zijn veel ouders in de problemen gekomen doordat zij door de Belastingdienst ten onrechte als fraudeur werden behandeld en toeslagen moesten terugbetalen en werden beboet. Soms liepen de bedragen op tot tienduizenden euro’s. Blijkbaar meende de Belastingdienst (BD) de relatieve krapte in het huishoudboekje o.m. ontstaan door de fraude met kinderbijslag, werkeloosheid – en ziektewetuitkering en zorg – en huurtoeslagen te kunnen compenseren door 26.000 belastingplichtigen het vel over de oren te halen. Uit onderzoek van journalisten werd duidelijk dat de Belastingdienst veel langer is doorgegaan met het onwettelijk behandelen van ouders die kinderopvangtoeslag vroegen of kregen, dan staatssecretaris Menno Snel (Financiën) in 2019 beweerde. In tegenstelling tot wat de Tweede Kamer en de Nationale Ombudsman werd gemeld, gebeurde al sinds 2016.

Bij controles werden toeslagen toch stopgezet voordat ouders konden reageren. Ook kregen ouders al vanaf 2013 geen tweede kans om alsnog de juiste informatie aan te leveren, zoals wettelijk verplicht is, en dit gaat nog steeds door. Ouders moeten een aanmaning of herinnering (een rappel) krijgen, voordat een toeslag wordt stopgezet of opgeschort. Snel zei eerder dat de werkwijze in 2016 was aangepast. Uit interne managementverslagen van de Directie Toeslagen van de Belastingdienst van de periode 2017-2019, waar RTL Nieuws en Trouw over beschikken, blijkt dat tot in elk geval juli 2019 nog onrechtmatige controleacties plaatsvonden ‘voordat de burger in de gelegenheid is gesteld om te reageren’. 

De Belastingdienst zette ook de Nationale Ombudsman op het verkeerde been. Eind 2017 beweerde de dienst na een vernietigend rapport dat Toeslagen weer volgens de wet werkte. De Nationale Ombudsman stelt dat de informatie die de fiscus eerder gaf dus ‘onjuist’ is. Desondanks stelt het Openbare Ministerie (OM ) geen strafrechtelijk onderzoek in naar de rol van de Belastingdienst en zijn ambtenaren. Justitie zegt na een “zorgvuldige beoordeling van de feiten en omstandigheden” niet tot een strafrechtelijke verdenking te zijn gekomen, omdat geen sprake zou zijn van knevelarij en/of beroepsmatige discriminatie.

Volgens justitie was de kinderopvangtoeslag niet verschuldigd aan een openbare kas, maar aan de ouders. Juridisch gezien is het geen knevelarij als de uitbetaling aan ouders wordt stopgezet vanwege een vermoeden van misbruik of fraude en het OM stelt dat nationaliteit bij de individuele beoordeling van gevallen geen rol heeft gespeeld. Wel is sprake geweest van ongekend recht en schending van de grondbeginselen van de staat. Het kabinet heeft uitgesproken dat zij de portemonnee trekt voor de getroffen ouders in de voorslepende toeslagenaffaire en iedere gedupeerde 30.000 euro ter compensatie zou krijgen.

De druk was te groot?

Blijkbaar was het opstappen van Ascher als lijsttrekker van de PVDA de trigger voor de val van Rutte-III. Alle bewindslieden blijven op hun post en de heilloze Corona route die nu al bijna 11 maanden wordt bewandeld, wordt gewoon voortgezet. Geen Plan B en dus wordt de Nederlandse samenleving opnieuw geconfronteerd met maatregelen om de bewegingsvrijheid in tijd en ruimte te beperken. De val van het Kabinet die al maanden in de mediaberichtgeving aangekondigd werd, zal voor de bestrijding van het SARS-Cov2 virus en COVID-19 ziekte geen koerswijziging opleveren. Geen reden voor luidruchtige juichkreten.