Een klassiek voorbeeld van machtsmisbruik

Greenpeace wil bij de rechter afdwingen dat de regering haar steun aan de KLM koppelt aan drastische maatregelen ter verkleining van de luchtvaart. Artikel 3:3 van de Algemene Wet Bestuursrecht is echter glashelder: “Het bestuursorgaan gebruikt de bevoegdheid tot het nemen van een besluit niet voor een ander doel dan waarvoor die bevoegdheid is verleend”. De overheid mag de coronacrisis dus niet gebruiken voor andere politieke doelstellingen dan het beteugelen van de pandemie. Wat Greenpeace wil, is een klassieke vorm van machtsmisbruik, bekend als ‘detournement de pouvoir’.

Het steunpakket vloeit voort uit de dwangmaatregelen van het kabinet. Zonder de steun zou de KLM zelf naar de rechter zijn gestapt om het regeringsbeleid te laten toetsen aan uitgangspunten van onze rechtsstaat: rechtmatigheid, billijkheid en proportionaliteit. Het is zeer de vraag of de adviezen van het RIVM, waarop het kabinet zich baseert, voor de rechter genoeg grond zouden zijn voor de genomen verbodsmaatregelen. Het ontbreken van onomstotelijk bewijs voor de juistheid van het beleid betekent dat de opgelegde dwangmaatregelen van de overheid alleen acceptabel zijn, omdat het kabinet de gevolgen van zijn handelen compenseert door een steunpakket. Dat is redelijk en billijk. Hetzelfde geldt ook voor andere sectoren. De cultuursector heeft recht op steun, omdat de regering het besluit heeft genomen om evenementen te verbieden. Wat zou de cultuursector ervan vinden als een actiegroep naar de rechter zou stappen om te eisen dat de financiële steun aan de sector moet worden gebruikt om onzedelijke voorstellingen te verbieden? Precies, machtsmisbruik.

Vingerprikje mag niet

Het voortschrijdend inzicht over de rol van aerosolen, de halsstarrige weigering om uitgebreid te testen en de merkwaardige “alles of niets” benadering van het RIVM zijn onder wetenschappers in binnen- en buitenland onderwerp van discussie. Het is niet uit te leggen dat je niet hoeft te worden getest als je geen klachten hebt, maar dat een vingerprikje niet mag omdat het niet betrouwbaar genoeg zou zijn. Als iedereen die wil vliegen (of naar een concert of een bruiloft wil!) bij de ingang eerst een vingerprikje zou kunnen halen, dan zouden veel verboden niet nodig zijn. Dergelijke goedkope sneltests zijn niet bedoeld om het virus in kaart te brengen, maar uitsluitend als momentopname ter controle van burgers die denken c.q. beweren dat zij klachtenvrij zijn. Inmiddels zouden het RIVM en de overheid toch moet inzien dat zij het gedrag van de burger fout hebben ingeschat. De tegenstrijdige maatregelen en de slechte communicatie zijn daar debet aan. Neem alleen de dwaze argumentatie tegen het mondkapje omdat bij het afzetten de vingers het virus zouden kunnen raken dat aan de buitenkant kan zitten. Geen politicus of journalist heeft hier dóórgevraagd: Als het aan de buitenkant zit, dan heeft het mondkapje toch al gewerkt?! Dan is het niet ingeademd. Het RIVM hoort zich helemaal niet met dergelijke veiligheidsvragen in te laten. Daarvoor hebben we in Nederland het TNO, dat o.a. is gespecialiseerd in beschermende maatregelen tegen nucleaire, chemische en biologische wapens. Het Pr. Mauritslaboratorium is wereldwijd gerenommeerd. Virologen moeten hun kennis delen met andere deskundigen en geen scheidsrechter willen zijn op eigen terrein. Vliegen is veilig. De lucht in de cabine is door het inlaten van vrieslucht van buiten en het gebruik van HEPA-filters even steriel als in een operatiekamer. De luchthaven is een ander verhaal. Hier moeten de bekende RIVM-voorzorgen, zoals anderhalve meter, in acht worden genomen. Je kunt dus de vraag stellen of het vliegverbod rechtmatig was. Het RIVM heeft hier dezelfde denkfout gemaakt als bij het verbieden van sportwedstrijden en carnaval. Niet het evenement in de open lucht is de oorzaak van de verspreiding, maar het gehos, gevrij en geflirt daarna in de kroeg.

Redelijk en billijk

Nederland is verantwoordelijk voor 0,8 % van de CO2 uitstoot wereldwijd, dat is minder dan de foutmarge van 2%. Het effect van Nederlandse maatregelen valt daarom niet te meten. De luchtvaart is verantwoordelijk voor 2% van de uitstoot. Stoppen met vliegen zal slechts marginaal helpen. Echter, als de luchtvaart ongelimiteerd zou blijven groeien – met name in Azië – dan kan de bijdrage van de luchtvaart bij ongewijzigd beleid toenemen tot 10%. Dat is de reden dat ook de luchtvaart druk bezig is met brandstofbesparende maatregelen. We mogen ons niet verschuilen achter de opmerking die een deskundige zich in een vlaag van eerlijkheid liet ontvallen bij een hoorzitting in de Tweede Kamer: Of wij wel of niet iets doen, valt niet te meten. Van alle Nederlanders – dus ook van de KLM – mag op morele gronden een bijdrage worden verlangd. Maar wel in redelijkheid en billijkheid. Daar heeft Greenpeace lak aan.

Mat Herben
Voormalig lid Tweede Kamer voor de LPF