In de artikelen “Particuliere Militanten”(2018) en “Kremlins kleine Groene Mannetjes” (2019) is nader ingegaan op het huurlingenlegertje dat Moskou onder de naam Vagner PMC in crisisgebieden inzet om belangen van Moskou met het wapen in de hand te beschermen. Het lijkt er op dat Vagner PMC in de geest van een westerse Private Military and Security Company/Contractor (PMSC) is georganiseerd en wordt ingezet, maar bij nadere bestudering blijkt een aantal hinderlijke verschillen te bestaan tussen het Moskou – en westerse model.
Grotere rol van particuliere veiligheidsinstanties
Door de groei van brandhaarden, uitbreiding van het extremisme, selectieve westerse terughoudendheid en ineenstorting van veiligheidsstructuren in mankerende staten is de vraag naar commerciële veiligheidsstructuren geëxplodeerd. In de 21ste eeuw varieert hun klantenkring van Internationale Organisaties als UN en CSVE, multinationals, humanitaire hulpverlening organisaties tot legitieme staatsstructuren. Herhaaldelijk wordt vergeten dat commerciële structuren nog steeds afhankelijk zijn van economische ontwikkelingen en bij krimp gedwongen kunnen worden tot kostenbesparing over te gaan. In dat geval kunnen verleende diensten minder effectief en efficiënt worden uitgevoerd en kunnen negatieve effecten van de inhuur van een PMSC het gevolg zijn.
Voordat tot inhuur van een PSMC wordt besloten, zou de clientèle van PMSC´s zich de vraag moeten stellen of “kostenbesparing, hogere kwaliteit, langere ontplooiing in risicogebieden, brugvorming tussen militaire en civiele structuren in het risicogebied en lenigheid van die structuren opwegen tegen schending van mensenrechten door disproportioneel geweld, bijkomende schade, selectieve moordaanslagen, criminele activiteiten zoals drugs en mensenhandel, afpersing, fraude, omkoping en zwarte markt activiteiten en anti coalitie acties? Helaas wordt die vraag te weinig gesteld.
Het huurlingencontingent van Moskou
Vagner PMC draagt de bijnaam van de stichter van de groep, Dimitri Utkin. Een bijnaam die zijn passie reflecteert voor Hitlers’ Derde Rijk. Volgens Russische bronnen diende Utkin in de Special Forces brigade van de Russische militaire Inlichtingendienst (GRU) en maakte in 2013 deel uit van het Slavonic Corps in Syrië.
Formeel waren PMSC´s bij de Russische wet niet toegestaan, maar door de wet die Poetin op 12 maart 2015 publiceerde, werd het voor buitenlanders eenvoudiger om in Russische krijgsdienst te treden. Kandidaten kunnen echter alleen in aanmerking komen als zij de Russische taal beheersen en daarom viste het Kremlin aanvankelijk in de vijver met 25 miljoen etnische Russen die sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in omringende landen wonen (Tadzjikistan, Kazachstan, Oekraïne, Belarus, Armenië, Azerbeidzjan en Baltische staten). Gedwongen door het gebrek aan enthousiasme moest naar andere opties uitgeweken worden en het internet bleek een nuttig rekruteringsinstrument te zijn.
Aanvankelijk deed Moskou het voorkomen dat de inhuur van buitenlandse vrijwilligers primair een binnenlands doel diende: oplossen van huidige en toekomstige personele tekorten binnen de Russische krijgsmacht. Dat bleek dus niet de werkelijke reden te zijn. Poetin spiegelde zich aan het Franse en Spaanse Vreemdelingenlegioen, waarvan delen buiten nationale grenzen worden ontplooid om eigen slachtoffers te voorkomen en nationale belangen in die gebieden te beschermen. Volgens onbevestigde informatie moet de Vagner groep als een soort proxy strijdmacht in geselecteerde crisisgebieden bepaalde klussen opknappen om politieke en economische belangen van Moskou te beschermen.
Naar verluidt bestaat er een sterke verbinding met Yevgeny Prigozhin, een van de Russische oligarchen uit de inner circle van Poetin en een onderzoek van Bellingcat heeft bevestigd dat Vagner PMC ook innige banden onderhoudt met het Russische Ministerie van Defensie. Uit geïntercepteerde telefoongesprekken is vastgesteld dat ontplooiingen buiten Rusland in opdracht van de GRU, FSB resp. Russische MOD gebeuren Het lijkt er dus sterk op dat de enige klanten van deze pseudocommerciële structuur in het Kremlin zitten. Niet verrassend dat opdrachten zich verder uitstrekken dan alleen maar het brengen van veiligheid in ontwrichte regio´s.
Poetin heeft lering getrokken uit de ervaringen van de Amerikanen in Irak, waar particuliere organisaties taken van de reguliere strijdmacht overnamen en beleidsbepalers in het Pentagon werden geconfronteerd met ongewenste uitspattingen die hen in grote problemen hebben gebracht. Hij heeft opdracht gegeven een vangnet te creëren om te voorkomen dat avonturiers uit financieel winstbejag of louter machtswellust eigen oorlogjes gaan voeren. Hoe dat vangnet eruit ziet is onbekend.
Uit activiteiten van Vagner kan worden vastgesteld dat het Kremlin de militanten gebruikt als groene mannetjes om randvoorwaarden te scheppen voor een voor Moskou gunstig politiek klimaat. Groene mannetjes waarvan niemand lijkt te weten waar ze vandaan komen. Groene mannetjes die de kinetische component zijn van Poetins hybride conflictmodel. Groene mannetjes die destabiliseren en stabiliseren, die ongewenste tegenstanders permanent moeten uitschakelen en die Russische belangen (schaarse hoogwaardige grondstoffen, petrochemische samenwerking en pain in the ass van de USA) veilig moeten te stellen[1]. Uit hun aanwezigheid in de Donbas regio en Syrië is het duidelijk dat Vagner zich daadwerkelijk gedraagt als een proxy strijdmacht van Moskou.
Wij brengen rust en stabiliteit en ietsjes meer
Die groene mannetjes, werden voor het eerst gesignaleerd in de Donbas regio in het oosten van de Oekraïne en Moskou gebruikte voor hen naar believen termen als huurling, militant, strijder of vrijwilliger om Poetins stilzwijgende steun aan de twee proxy legertjes te verbloemen.
Denis Korotov, een journalist die zijn artikelen in Sint Petersburg publiceert op de website Fontanka.ru, was de eerste die het Moskouse ballonnetje doorprikte. Hij onthulde dat militanten op de werkvloer (het kanonnenvlees) contracten sluiten voor de beveiliging van olie en gasvelden en daarvoor omgerekend $ 2650 per maand op de rekening gestort kregen. Daar bovenop kon men een bonus ter hoogte van een maandsalaris krijgen na beëindiging van een driemaandelijkse ontplooiing. Bedragen die ze in de particuliere sector met geen mogelijkheid in de zak zouden krijgen. Commandanten wordt het drievoudige uitbetaald. Contractanten die weigeren aan het front of bij gewelddadige confrontaties op te treden, worden naar Rusland teruggestuurd om logistieke taken uit te voeren en krijgen niet meer dan $ 16 per dag.
Na de Donbas werd Syrië het volgende missiegebied. Volgens Ruslan Leviev[2] op 7 August 2018, omdat: “the Syrian army can’t do the job on their own… an air campaign can’t win the war and a ground invasion meant big losses,”. Poetin heeft de harde lessen van het Russische optreden in Afghanistan en Tsjetsjenië niet naast zich neergelegd. De stroom body bags en de problematiek om de doorsnee Rus uit te moeten leggen waarom die doden nodig waren, overtuigden hem ervan voor de noodzakelijke boots on the ground in Syrië naar een andere oplossing te zoeken. Russisch bloed dat de Syrische zandbak zou kleuren, was bovendien slecht zijn voor zijn herverkiezing als president. Geen reguliere militaire eenheden om problemen op de grond aan te pakken en op te lossen.
Eerst was het Slavonic Corps aan de beurten na de debacles bij Deir ez-Zor en Al-Sukhnnah konden die militanten hun boeltje pakken en naar het moederland terug keren. Door de relatieve successen in de Donbas kreeg Vagner PMC de twijfelachtige eer om Moskou in de operationele ruimte te vertegenwoordigen. In februari 2018 arriveerden de eerste militanten vanuit Pashkovsy airport,[3] het belangrijkste vliegveld van Krasnodar in het zuiden van de Russische Federatie niet ver van Molkino – 30 kilometer van Paskhovy – waar het opleiding en trainingscentrum van Vagner PMC gevestigd is. Volgens de militanten zelf, althans hun commandanten, is het Russisch patriottisme de ware reden dat 2500-4000 militanten in Syrië vechten aan de zijde van Assad troepen, delen van de Iranese Republikeinse Garde en de Karpaty eenheid[4].
Behalve in de Donbas en Syrië zijn Vagner militanten ook te vinden in de Centrale Afrikaanse Republiek (CAR) aan de zijde van president Faustin Archange Touadéra om Russische economische (diamanten, goud, hardhout) en politieke belangen te beschermen. Formeel worden ze geïdentificeerd als civiele beveiligingsadviseur, die proberen samen te werken met UN eenheden die daar de rust moeten bewaren. Ook in Libië lopen ze rond en dragen hun steentje bij aan de zijde van generaal Haftar aan de machtsstrijd in Tripolis. Minder of zelfs niet bekend is de inzet van Vagner militanten in Mozambique. Formeel zijn die 200 militanten ingehuurd als adviseurs en opleiders, informeel nemen ze deel aan de gevechten. Tenslotte heeft Vagner zijn tentakels ook uitgeslagen naar de Balkan, Soedan en al eerder gememoreerd, Venezuela. In het laatste missiegebied om Maduro te ondersteunen en goud en oliebronnen te beveiligen.
Niet echt een PMSC
Vagner is Poetins proxy legertje; functioneert als de politieke lange arm van Moskou; is geen commerciële organisatie; wordt alleen ingehuurd door GRU, FSB of Russische MOD en heeft dus gen uitgebreide cliëntenlijst. Door die karakteristieken kan Vagner niet als een echte PMSC gekwalificeerd worden en kan de PMC toevoeging weggelaten worden. De eenheid is gevuld met ervaren veteranen die het wit in de ogen van de tegenstander meerder keren hebben gezien.
Poetin hoeft
zich nooit de vraag te stellen of het inzetten van Vagner wel een verstandige optie is. Hij geeft opdracht (de
Russische vertaling van verzoeken) om als zijn verlengde ogen, oren en
wapensysteem de krachtsverhoudingen en eventuele machtsverschuivingen in de
gaten te houden en regelmatig Moskou op de hoogte te stellen van ontwikkelingen
en gebeurtenissen. Bij lastige vragen over Russische militairen in het
buitenland, kan hij altijd de ultranationalistische parlementariër Choedjakov citeren:
“USA stuurt particuliere bedrijven naar
plaatsen waarheen ze hun eigen militairen niet willen sturen”.
[1] Zie artikelen “Dreigt een Nieuwe Caribische Crisis?” en “Venezuela”
[2] Lid van een Conflict Intelligence Team; een groep onderzoekers die a.d.v. forensische data de ontplooiing van Vagner volgt,
[3] De reis van individuen en eenheden start en eindigt daar (van de woonplaats via een omweg langs Moskou en Sint Petersburg v.v.).
[4] Ongeveer 300 Kozakken met een Oekraïense nationaliteit.
.