Plundering van Syrische olie en gas?

Het stond echt op diverse websites: “Trump’s Stated Plan to Loot Syria’s Oil Reserves Would Be a War Crime…oil in Syria does not belong to the United States or to Donald Trump (Brian Klaas)… Congress never authorized U.S. forces to be deployed to secure Syria’s economic resources, putting U.S. forces in harm’s way for this purpose is illegal and unconstitutional.(Bernie Sanders)… the United States is now officially the globe’s hired muscle for commodities protection; its explicit foreign policy is now ‘Yes, blood for oil! (Adam Weinstein)”.

Overtrokken reacties op de aankondiging dat de USA zwaarder materieel op Syrische bodem gaat ontplooien om de SDF/YPG te ondersteunen bij de bescherming van olievelden in Noordoost en Oost-Syrië. Gevechtskracht noodzakelijk om de voornaamste inkomstenbron van de SDF voor het financieren van operaties op Syrische bodem financieel te kunnen dekken. Opmerkelijk warrige reacties van liberale journalisten, reporters en politici die gisteren huilden dat Trump de Koerden in de steek zou laten en vandaag opnieuw huilen omdat Trump met die gevechtskracht een ander doel zou hebben dan het ondersteunen van de SDF. De man kan nooit iets goed doen.

Setting the scene

Waar praten we eigenlijk over? Produceren die olievelden zoveel kwaliteit en kwantiteit dat het strategische machtsevenwicht op het internationale podium daarmee kan worden beïnvloed? Heeft de USA de Syrische olie nodig om een deel van zijn energie behoefte te kunnen dekken? En als dat zo is hoe kruit de USA die olie het land uit? Waarom zijn Moskou, Teheran en Ankara zo gebrand op die olievelden? Allemaal vragen die in veel liberale media bronnen ontbreken en wel in alternatieve bronnen beantwoord worden. Die antwoorden worden echter zo gefragmenteerd opgelijnd dat een geïnteresseerde volger van de Syrische problematiek geen eigen mening kan vormen.

Beperkt volume, lage kwaliteit

Kan Syrische olie het machtsevenwicht in het Midden Oosten beïnvloeden? Heeft de USA die olie nodig om zijn energie behoefte te kunnen dekken? De belangrijkste en meest waardevolle olie en gas velden, die 95% van de Syrische olie en gasvoorraden produceren, bevinden zich in het noordoosten (al-Omar olieveld en Conoco gasveld) en oosten van Syrië (Deir Ez-Zor). Voor de burgeroorlog produceerde Syrië 350.000 vaten per dag van een lage kwaliteit uitgedrukt in dichtheid (gemeten t.o.v. water) en zuurgraad (hoog zwavel percentage). Minder dan Egypte op plaats 29 en meer dan Vietnam op plaats 32. Vergeleken met de nummer een op de lijst, USA, die dagelijks ruim 11 miljoen vaten uitbraakt, stelt de olie en gas productie van Syrië ook voor de start van de burgeroorlog niet zoveel voor. Niets bijzonder dus.

Door het hoge zwavelgehalte heeft Syrië speciale raffinaderijen nodig, waardoor de productie nogal kostbaar is met het gevolg dat Syrische olie aan de lage kant van de prijsstelling bivakkeert. Na de herovering van de noordoostelijke olievelden werd Syrische toegang naar die olievelden door de SDF geblokkeerd en is Damascus voor een deel van zijn inkomsten afhankelijk van de opbrengsten van de andere 5%. Tijdens de burgeroorlog daalde de olieproductie door drie oorzaken: gebrek aan adequate kennis en ervaring doordat oliemaatschappijen haastig Syrië hadden verlaten, vernieling en vernietiging van infrastructuur en na herovering door de SDF/YPG de SDF blokkade van de toegang naar de noordoostelijke en oostelijke olie en gasvelden. Het gevolg is dat de totale Syrische productie in 2019 daalde naar 20.000 vaten per dag (25% van de dagelijkse energie behoefte) en Syrië op de lijst van olieproducerende landen nu op plaats 62 bivakkeert. Vergelijkbaar met Belarus, Mongolië, Albanië en de Amerikaanse staat Montana. Assad is voor de energiebehoefte aangewezen op de productie van de resterende 5% olie en gasvelden in het westen van Syrië. Door de langdurige burgeroorlog is de productie uit die velden bijna nul en dus moesten verplichtingen met externe toeleveranciers als Iran en in mindere mate Rusland worden aangegaan. 

Kapotte infrastructuur

De Syrische samenleving bestaat voor bijna 70% uit stammen en clans en hun relaties werden nooit gekleurd door stabiele herkenbare en betrouwbare allianties. Ze waren vrijwel oncontroleerbaar door schuivende loyaliteiten en sociale veranderingen. De burgeroorlog heeft die situatie verergerd, waardoor veel stammen zich tijdelijke en plaatselijk binden met bewegingen die tijdelijk en plaatselijk successen kenden op het Syrische gevechtsveld. Zo is de SDF in de loop der tijden door de samenwerking met een groeiend aantal stammen en clans sterker geworden in het noordoosten en oosten van Syrië. Die samenwerking gebonden aan de mate van succes, kan van de ene op de andere dag een ander kleur en invulling krijgen. Dat heeft het geweld op Syrisch grondgebied herhaaldelijk bevestigd.

Door gewelddadige inspanningen van vooral extremisten is de infrastructuur sterk beschadigd (hoe kan het ook) en kost het honderden miljoenen dollars en tijd om die weer te herstellen. Dat eist ook een jarenlange aanwezigheid van US troepen. De SDF verkoopt nu nog ruwe olie aan kleine particuliere raffinaderijtjes[1] die m.b.v. van homemade primitieve raffinaderij processen olie en diesel voor de Koerden produceren en aan hen verkopen. Het is inmiddels wel helder geworden dat het wegkruien van olie naar de USA niet de eerste prioriteit van de SDF zal zijn. Het structurele tekort aan snel beschikbare fondsen dwingt tot verkoop aan de pomp of aan geïnteresseerde kopers uit de regio. Pas in het uiterste geval zullen oliekaravanen via het onveilige routes op het Irakese en Turkse deel van het leefgebied van de Koerden op weg gaan naar de Bakoe-Tbkisi-Ceyhan pijplijn en vandaar naar de belangrijkste regionale en mondiale olie en gasmarkten.

Overeenkomsten

Na de herovering van de olievelden door de SDF/YPG hebben Koerden en Assad een overeenkomst gesloten om het overschot via tussenpersonen te verkopen aan Assad en op een heimelijke manier te transporteren naar Assads voorraadschuren. Assad sloot in januari 2019 ook een overeenkomst met Moskou om productie, transport, verkoop onder Russisch beheer te doen en het herstel van infrastructuur, operationaliseren van olieraffinaderijen, pompstations en pijpleidingen, geven van energie adviezen en de opleiding en vorming van een nieuwe Syrische generatie oliedeskundigen door Russische firma´s en deskundigen te doen. Een kostenpost die de IMF schat op een bedrag tussen de $ 35 en 40 miljard. Die overeenkomst is door de blokkade van Syrisch rijkste olie en gasvelden voit geworden.

Vermoedelijk wreven Moskou, Ankara, Teheran en Damascus zich in de handen toen Amerikaanse media berichtten dat de Amerikaanse president van plan zou zijn om op korte termijn alle 1000 in Syrië aanwezige SOF militairen en luchtsteun naar Amerika terug te halen. De weg naar de meest rendabele Syrische olievelden lag dan open en een greep van Damascus met steun van Moskou en Teheran zou een kwestie van uren zijn. Vermoedelijk dacht ook Erdogan na die Amerikaanse aankondiging dat hij vanuit de bufferzone zijn tentakels naar de Syrische olievelden kon uitstrekken. Door de belofte dat de USA zwaarder materieel naar de Syrische olievelden zal sturen, vallen die snode plannetjes in duigen.

Ook de mullahs in Teheran zien de nabije toekomst somber in. Hoewel zij voortdurend de indruk wekken dat het land geen problemen ondervindt van de aangescherpte sancties, vertelt de realiteit een ander verhaal. Hoewel de onderneming in Syrië steeds meer geld gaat kosten, levert  de benarde Syrische energie positie ook een aantal voordeeltjes op zoals het beheer van de haven van Latakia. Iran heeft nu een toegang naar de Libanon en de Middellandse zee. In ruil van Latakia heeft Teheran Assad op zijn beurt beloofd om de prangende Damascus energie positie te lenigen door brandstof naar Latakia te sturen zodra de haven operationeel is. Er kleeft aan Latakia een klein probleempje. Rusland zit dichtbij in Tartus en Hmeimim en Russische operaties en de Iranese aanwezigheid kan inzet van inlichtingen en bewaking systemen, radio en radar stoorzenders, de optimale werking van luchtverdediging systemen, inzet van de derde dimensie en de levens van militairen kunnen doorkruizen resp. in gevaar brengen.

Tenslotte Turkije, de dritte im Bunde of the odd one out. De warme banden met ISin de vorm van vrije doorgang van Jihadisten over Turks grondgebied naar Turkse havens en luchthavens is een publiek geheim; IS oliekaravanen en verkoop op door Ankara inelkaar gesleutelde en beheerde oliemarkten zijn genoeg gedocumenteerd; schendingen van mensenrechten door Turkse troepen zijn genoegzaam bekend geworden. Bij al die corrumperende activiteiten speelt de (familie van) Erdogan een belangrijke rol en die hebben zijn eens zo sterke positie binnen en buiten Turkije ondermijnd. Na de mislukte (wellicht door Erdogan zelf geënsceneerde) couppoging richtte hij zijn pijlen op olie en gasvelden in het noorden van Syrië om zijn streven het Europese doorvoerknooppunt[2] voor gas en olie te realiseren. Dat marcheert niet echt goed en hij is nog steeds voor meer dan 50% afhankelijk van olie en gasleveringen uit Rusland. Door de medewerking te kopen van extremistisch groepen en Arabische stammen en clans (Bagghara stam in de regio Deir Ez-Zor) in noordoost Syrië hoopt hij de olie en gasvelden op een goedkope manier in handen te krijgen. Zover is het nog lang niet.

Plunderen?

Waar praten we over? Over een regio waar het donkere ondergrondse krachtenveld menig keer het herkenbare krachtenveld overvleugelt. Over olie – en gasvelden die de USA qua volume en kwaliteit niet echt dwingen tot het oppakken van de wapens om de velden te vermeesteren en te exploiteren. Over kapotte infrastructuur die honderden miljoenen dollars eisen om de velden weer rendabel te maken. Over lang en kostbaar transport over land door onveilige gebieden. Over hoge exploitatiekosten Volgens Daniel Yergin, energie expert van IHS Markit, was en is de Syrische olieproductie niet  echt interessant voor spelers op de mondiale bühne.

Het is duidelijk waarom Rusland en Turkije zich met de energie behoefte van Assads Syrië bemoeien. De blokkade van de door de SDF met steun van de US troepen olie en gas velden is een doorn in het oog van Poetin en Erdogan, die om verschillende redenen een beroep willen doen op olie en gas uit het noordoosten en oosten van Syrië. Voor Assad zijn die velden uitermate belangrijk, omdat de olieopbrengsten voor burgeroorlog en afsluiting van de noordoostelijke olievelden, 25% van zijn staatsinkomsten vertegenwoordigden. Dat verklaart ook de overeenkomst die hij met de SDF had gesloten. Nu is Assad volkomen afhankelijk van Iranese olie en door de Amerikaanse sancties op Iranese olie dreigt die bron binnenkort uit te drogen. In dat geval is Syrië weer volledig aangewezen op de eigen olie en gas.

De beschuldigingen aan het adres van Trump dat hij tegen de internationale gedragsregels in olie en gas velden in het noordoosten van Syrië zou willen kapen om de eigen energie behoefte te leningen, is gelet op diens #1 positie en de problematiek om die velden rendabel te maken, een belachelijke veronderstelling.. De USA als grootste olie en gas producent ter wereld heeft Syrisch gas en olie niet nodig, maar kan die wel als politiek pressie middel gebruiken om de activiteiten van Erdogan, Assad, Rohani en Poetin te beïnvloeden. Wellicht zelfs te sturen.

Washington ontplooit zwaarder materieel in noordoost Syrië. Om te voorkomen dat IS, AQ, Iran, Rusland en door Ankara gesteunde extremistische groeperingen er met de revenuen vandoor kunnen gaan. Inkomsten die essentieel zijn voor de levensvatbaarheid van SDF/YPG en Koerdische stammen en clans in het noordoosten en oosten van Syrië, Hoezo plundering van Syrische olie en gasvelden? Hoezo de SDF/YPG in de steek laten?  Zulke gedachten kunnen alleen post vatten in de hoofden van kenners die besmet zijn met het Trump Derangement Syndrome en daarvoor bestaat nog geen geneesmiddel.

[1] De SDF verkoopt ruwe olie aan kleine particuliere raffinaderijtjes die m.b.v. van homemade primitieve raffinaderij processen olie en diesel voor de Koerden produceren en aan hen verkopen.

[2] Turkstream project met Rusland, Trananatolische pijplijn project (TANAP) met Azerbeidjan en de East Anatolia gas-transmission line met  Irak.

.