Brexit duisternis

Onlangs las ik op opiniez.com de persoonlijke visie van columnisten die regelmatig hun gedachten over een aantal prangende onderwerpen aan de regelmatige bezoeker van de website kenbaar maken. Het is interessant hoe con – of divergerend die teksten zijn en het prikkelde mijn interesse in het onderwerp Brexit: wat houdt het in, wat betekent het voor de diverse belanghebbenden, in welke impasse is Europa nu belandt; kan Europa eruit komen en welke opties kunnen daarvoor gevonden worden?

Het zijn vragen die in eerste instantie spontaan opwellen en vermoedelijk kunnen nog meer vragen gesteld worden om de problematiek helderder of wellicht complexer te maken. Persoonlijk denk ik dat die antwoorden te laat komen om in Nederland een zinvolle discussie te voeren over blijven of gaan.

Visie vooraf

Er wordt al drie jaar gesproken over de Brexit en het is opmerkelijk hoeveel personen zich als een Brexit kenner presenteren. Velen hebben een mening die eerder stoelt op onderbuikgevoelens dan op een breed inzicht in de materie en een helder overzicht in de effecten van voorliggende opties. Je wordt er als niet-kenner niet wijzer door.

Hoe ziet de historische context eruit? De Britten hebben traditioneel meer met de USA en de landen van het Gemenebest dan met de landen op het Europese continent. Bovendien hangen ze erg aan hun tradities en gebruiken – denk aan hun afwijkende afstandsmaten en gewichtseenheden – waardoor ze sceptisch staan tegenover iedere vorm van integratie met landen die andere gewoontes hebben. Ze zijn weliswaar lid geworden van de EU vanwege vrijhandel: geen tarieven voor import en export, geen oponthoud bij de grens, maar in de vier decennia van het lidmaatschap vinden de Britten dat Brussel te veel geld vraagt voor het lidmaatschap en te veel macht naar zich toetrekt. Veel Britten vinden het verlies aan soevereiniteit maar niets. Ze willen zelf bepalen wie het land in mag en hun eigen wetten ontwerpen waarover eigen rechters oordelen. Het is een van de redenen om niet mee te doen aan de invoering van de Euro. “Take back control” wordt de leuze van de Brexiteers.

Nadat het referendum een feit wordt, komen voor en tegenstanders met hun argumenten om de keuze te laten vallen op een van de twee opties. Wel of niet Brexit? Wanneer men geen of een beperkt inzicht in de materie heeft, is het moeilijk om zich uit te spreken voor een van de twee opties en komt het neer op het volgen van onderbuikgevoelens. Op het volgen van de politicus die de Britten met zijn argumenten het meest aanspreekt.

In het artikel “weighing the consequences of Brexit” dat op 16 juni 2016 op de website www.cfr.org werd gepubliceerd, gaven vijf deskundigen hun visie op het effect van een Brexit beslissing op de onderwerpen: economie, nationale veiligheid en de relatie met de rest van Europa.

Fragmentatie van VK (Mallaby). De Schotten die voor blijven in de EU zijn, zouden het VK kunnen verlaten en aansluiting zoeken bij de EU. Ook zal de status van Noord-Ierland weer in het geding zijn, omdat de levensvatbaarheid gekoppeld is aan het voortbestaan van een open grens met Ierland. Brexit geeft de indruk dat er weer strenge douaneactiviteiten worden ingevoerd.

Domino effect (Mallaby). EU lidstaten die zich niet verbonden hebben aan de euro, zouden wel eens het voorbeeld van het VK volgen en uitstappen. Populistische anti-EU bewegingen zullen zich roeren en de betreffende regeringen oproepen om te breken met de EU. Naast de mogelijke fragmentatie van het VK, zou ook de EU kunnen verbrokkelen.

Effect op nationale en Europese financiële Markten (Kahn, internationale economie en buitenlandse betrekkingen) zoals de reacties op een zwakker pond, een slechter economisch vooruitzicht en wegstromen van kapitaal naar andere oorden (banken en financiële bedrijven die wegtrekken). Londen kan zijn positie als het Europese financiële centrum verliezen.

Doorkruisen van een Europese Bank Unie (Kahn)

Sterkere oproep tot Samenwerking (Booth, Open Europe). EU zou het gevoel van samenwerking nog sterker gaan propageren en versterken om grensoverschrijdende bedreigingen als het Russische opportunisme, pandemieën en migratie samen op te lossen. .

Stoppen of tenminste vertragen van onbeheersbare migratiestromen die Europa overspoelen[1].(Booth) om de groeiende druk op de sociale voorzieningen, prioriteit bij de toewijzing van behuizing, onderwijs instellingen en medische verzorging te verzachten. Tegenstanders van de Brexit stellen dat immigratie positief is voor arbeidsmarkt en loonontwikkeling. Die tegenstanders negeren ten onrechte de bevestigde grotere druk op de sociale voorzieningen en de negatieve effecten van culturele verschillen. Ondanks de Brexit zal het VK aantrekkelijk zijn en blijven voor andere culturen door taal, flexibele arbeidsmarkt en het hoge integratie percentage (waarbij overigens voorbij gegaan wordt aan het feit dat de meesten uit het VK zelf komen met gelijksoortige instituties en opleidingsystemen en stelsels).

Verlichting van de druk op de VK schatkist (Bootle). Ja en Nee. Geen afdracht van geld naar Brussel (ongeveer 10 miljard pond of 0,5% BBP); verlaging van tarieven om de export te stimuleren en de lasten van de import te lenigen. Daartegenover staan de negatieve financiële effecten van de immigratie.

Veiligheid van VK en Europa is niet in het geding (Eyal). Dat is en blijft een verantwoordelijkheid van NATO. Tegenstanders beweren echter dat de veiligheid zal worden aangetast. Frankrijk en Duitsland zullen direct initiatieven ontplooien om de Europese cohesie te versterken. De roep om een EU strijdmacht en Hoofdkwartieren zal uit Parijs en Berlijn steeds luider te horen zijn. Edoch, die gedachte roept vermoedelijk ook weerstand op, omdat er duidelijke afspraken gemaakt moeten worden tussen EU en NATO over verantwoordelijkheid en bevoegdheid.

Poetin de grote winnaar? (Eyal), EU en NATO zijn volgens hem stap voor stap aan het desintegreren. Brexit kan ertoe leiden dat Europa voor zijn eigen overlevingskansen moet vechten. Dat betekent dat weer samenwerkingsverbanden gevormd moeten worden in een periode van economische stagnatie en groeiend nationalisme.

Uit de bovenstaande lijst, blijkt dat er voor het referendum geen eenheid van opvatting bestaat over het voor en na van een Brexit. Iedere expert spreekt vanuit zijn eigen expertise en belicht een deel van de problematiek. Het is begrijpelijk dat het electoraat daar ook niet wijzer van is geworden en zijn keuze instinctief maakte. Vermoedelijk zonder de draagkracht van hun besluit te kunnen schatten, heeft een meerderheid van de stembusgangers zich uitgesproken voor uittreding.

“Leave” won the June 2016 referendum with 51.9% of the ballot, or 17.4 million votes; “Remain” received 48.1%, or 16.1 million. Turnout was 72.2%. The results were tallied on a UK-wide basis, but the overall figures conceal stark regional differences: 53.4% of English voters supported Brexit, compared to just 38.0% of Scottish voters. Because England accounts for the vast majority of the UK’s population, support there swayed the result in Brexit’s favor. If the vote had been conducted only in Wales (where “Leave” also won), Scotland and Northern Ireland, Brexit would have received just 43.6% of the vote.

Volgens sommige experts gaven rondvragen onder de bevolking de indruk dat vooral de immigratie en niet de EU de reden is geweest dat het Brexit kamp de strijd voorlopig heeft gewonnen. Overigens blijkt drie jaar later dat ook in dit geval, voorspellingen juist dat zijn voorspellingen.

Cameron gaat, May komt

Cameron trok als snel aan de stutten en May werd gedwongen het Brexit stokje over te nemen. Het getouwtrek startte al snel na de bekendmaking van de uitslag van het referendum en de discussies leidden naar een gepolariseerd land. Diepe scheidslijnen die dwars door families en vriendschappen lopen en de Conservatieve Partij van May. Die ontstane scheuren in de Britse samenleving worden ook verdiept door het zwalkende immigratiebeleid en de excessen die op verschillende plaatsen aan de oppervlakte zijn gekomen. Excessen waarin vooral migranten hoofdrollen speelden en spelen en politie en lagere overheidsfunctionarissen soms decennia hebben weggekeken. Bang om te worden beschuldigd van racisme, discriminatie of zelfs fascisme.

Te midden van die onrust heeft May haar Brexit plan aka Chequers plan geconcipieerd en gecommuniceerd binnen en buiten het VK. Dat plan dat afwijkt van de initiële bedoelingen van de Brexiteers is niet meer dan een middenweg, waarbij ervan uit wordt gegaan dat na de Brexit een voordelig handelsakkoord in combinatie met een soepel douanearrangement gesloten kan worden met de EU. Dit plan werd in september 2018 door de EU afgewezen tijdens de voor May uitermate vernederende top in Salzburg

Het aangepaste Chequers Plan

Het Chequers plan werd na die afwijzing op drie manieren aangepast of beter gesteld versoepeld: vrij verkeer voor EU burgers tot eind 2022; een scheidingsrekening van €44 miljard en een andere status van de grens tussen Noord-Ierland en de Ierse Republiek. Vanzelfsprekend ging het aangepaste plan voor de Conservatieve Brexit haviken niet ver genoeg. Zij eisten dat het VK geen verdere concessies deed en May raakte op die manier de rechtervleugel van de Conservatieve Partij kwijt. Het gevolg was dat zij voor haar Brexit plannen de facto geen meerderheid in het Lagerhuis meer zou hebben en het aangepaste plan bij een eventuele stemming geen kans van slagen had. Labour zou uit electorale overwegingen tegenstemmen, de rechtervleugel van de Tories zou haar niet steunen en ook de DUP uit Noord Ierland die geen harde grens tussen Noord Ierland en Ierland (back stop) wilde, zou dat plan niet steunen. Een kansloze exercitie. Gelet op de verwachte uitslag van de stemming werd May ook in haar eigen huis gekleineerd.

Impasse

De Brexit is in een impasse geraakt:

• Het Chequers Plan wordt niet geaccepteerd door de rechtervleugel van de Tories en de EU.
• De uitgeklede overeenkomst werd door het Britse Lagerhuis afgewezen.
• De Norway plus optie[2] is een zinloze exercitie, omdat het VK nog steeds onderworpen is aan regels van de EU, kan niet zelfstandig handelsakkoorden kan sluiten en niet meer de invloed heeft die zij als EU-lid nog wel had.
• Een harde Brexit gaat gepaard met harde grenzen, dus ook die tussen Ierland en Noord-Ierland. Die optie zal zeker door de DUP worden afgewezen. Zonder de steun van de DUP is het einde oefening voor May c.s.
• Is de Managed no Deal de enige optie voor May? Het komt er op neer, dat de UK de afgesproken afkoopsom van 39 miljard pond (44 miljard euro) betaalt aan de EU, op 29 maart uit de EU verdwijnt en al onderhandelend met de EU deelakkoorden gaat sluiten. Zonder steun van de EU, zonder steun van het eigen parlement en vermoedelijk ook zonder de steun van de bevolking. Vanuit die invalshoek beschouwd is de vraag stellen die ook beantwoorden.

Hoewel de kans is toegenomen dat de Brexit in zijn geheel niet doorgaat, heeft de EU alle reden om zich zorgen te maken. Brussel heeft tot doel gesteld de VK tot afschrikwekkend voorbeeld te stellen, pour encourager les autres, andere potentiële verlaters te ontmoedigen. Hoewel een No Brexit de EU goed zou uitkomen, doet een hard Brexit dat zeker niet. Temeer als zou blijken dat het VK floreert onder die omstandigheden. Dat laatste is het nachtmerriescenario van de EU.”

Wat is het beste en wat is bruikbaar

Over de vraag hoe verder heeft een aantal opiniez columnisten ook zijn licht laten schijnen en ook die zwabberen in verschillende richtingen.

Hoogerwerff is bijvoorbeeld van mening dat de ontmoedigingsstrategie van Brussel succes heeft gehad. Volgens hem wordt het een keuze tussen No-deal en het afblazen van de Brexit. Van den Noort onderschrijft die benadering en stelt dat May met het mes op tafel bereid moet zijn om dit te onderhandelen met Brussel, met in haar achterhoofd de wil om een No-deal uit te gaan voeren. Volgens hem is echter het belangrijkste dat May helder krijgt welke deal ze er moet uitslepen om een meerderheid in de House of Commons te krijgen. Pinas onderstreept dat Brexit de ultieme democratische lakmoesproef is geworden. Het laat zien dat volk, parlement en EU mijlen ver van elkaar af staan en een compromis tussen de drie niet mogelijk lijkt. Moet May Luisteren naar‘het volk of naar Brussel? Dit dilemma is voor het Britse parlement een onmogelijke opgave geworden. Brexit laat ook zien dat fragmentatie de bevolking eerder nauw aan het hart ligt dan de eenheid die de Europese Unie zo graag wenst. Na alle genegeerde referenda-uitslagen is het in iedere Europese huiskamer doorgedrongen dat de Brusselse bureaucratie lak heeft aan de gewone bevolking. Je kunt de EU-grondwet afwijzen, maar hij komt er toch. Je meent het recht aan je zijde te hebben totdat Europese hoven het je ontnemen. En mocht je als volk besluiten het Nieuwe Europese Imperium te verlaten wachten je draconische straffen uit Brussel en de eigen hoofdsteden. Ook YorienvdH belicht die scheiding tussen politiek en bevolking en constateert dat politici hun tijd verkwanselen aan machtsstrijd, gedoe en kinne sinne. De Britten zien liever dat problemen worden opgelost, zoals de woningnood, armoede, de gezondheidszorg en immigratie. Hoe lang blijven de politici nog de verdeeldheid cultiveren en het probleem voor zich uitschuiven zonder één oplossing te vinden?

Over de positie van May lopen de meningen van de opiniez columnisten ook uiteen. De Lange meent dat ze moet aftreden. Asher constateert dat haar positie ondanks haar forse nederlaag in de Commons, onaangetast is. In haar eigen partij is er niemand die het aandurft om in deze chaos het roer over te nemen. Corbyn en de zijnen bieden zelf ook geen oplossing en blijven verder aan de zijlijn mopperen. Nieuwe verkiezingen en een tweede referendum komen er niet. May geeft niet op. Met één missie voor ogen: Deliver the Deal. Van Beetz is die mening ook toegedaan: May blijft aan en Brexit gaat hoe dan ook door. De Tories zullen hun knopen tellen en een front vormen tegen Labour en Brussel.

Gajentaan slaat een andere weg in. Omdat de Tories verdeelder zijn dan ooit tussen Remainers/Soft Brexiteers en Hard Brexiteers, zal May gaan dealen met Labour. Het paradoxale gevolg daarvan zal zijn dat de Brexit nog “softer” wordt dan hetgeen nu op tafel ligt. Labour wil namelijk ook na de Brexit in de EU douane-unie blijven. De Norway plus of de Soft Brexit, is volgens hem de enige optie die May door het Britse Lagerhuis zou kunnen loodsen. Noorwegen voelt er weinig voor de VK toe te laten tot dit gezelschap. De insteek van het referendum was een onafhankelijkheid van de EU in die zin dat Brussel geen directe invloed zou hebben op het economische, financiële, buitenlandse en defensie beleid van Londen. Die optie is voor de rechtervleugel van de Tories onbespreekbaar en ook May voelt niet veel voor een permanent verblijf in de Douane Unie.

Bor volgt een ander spoor en onderstreept dat de drijfveren van de tegenstanders van de Brexit-deal sterk uiteen lopen: het ene kamp hoopt de Brexit in zijn geheel te voorkomen, terwijl de andere kant de macht van de EU over een zelfstandig VK juist wil beknotten. Baron is van mening dat er maar één oplossing is nl. het Engelse volk opnieuw te laten spreken in een nieuw referendum. Vervloed is het daar mee eens, maar hij beweert dat de Britse bevolking inmiddels tot rede is gekomen en inherent belicht hij zijn eigen visie nl. VK in de EU. Volgens hem wijze de peilingen in die richting, omdat die stellen dat een meerderheid van 54% in de EU wil blijven.

Slotopmerking

Zowel voor als na het referendum is het duister welke weg het VK/May moet bewandelen om uit deze chaos te komen. Uit de weinig respectvolle manier waarop May diverse keren door Brussel benaderd en behandeld is, kan ze vaststellen dat de Brusselse instelling er op gericht is om het VK materiële en immateriële schade te laten lijden. In het VK wordt May geconfronteerd met een sterk gescheiden Conservatieve Partij, een rebellerende Labour partij en een morrende bevolking. Het zal een hele hijs zijn om de Britse neuzen allemaal dezelfde richting op te laten wijzen.

Zoals het er nu naar uitziet zal ze eerst de saamhorigheid binnen de Conservatieve Partij herstellen. Vervolgens moet ze het Britse volk op een begrijpelijke en toegankelijke manier de effecten van de voorliggende opties op de langere termijn uitleggen. Die uitleg moet gebaseerd zijn op de ontwikkelingen in hun dagelijkse bestaan op de korte termijn en de toekomst van kind en kleinkind generaties op de langere termijn. Als ze kan schermen met de steun van haar partij en het merendeel van de Britse bevolking, dan pas moet ze de strijd met Labour in het Lagerhuis en de EU in Brussel aangaan. Ze mag vooral niet vergeten dat ze de strijd op een harde manier zal moeten voeren. Zwaktes worden door de Brusselse autocraten genadeloos benut en afgestraft.

Zoals uit de aangepaste geciteerde teksten van de kenners voor en na het referendum duidelijk wordt: er is niemand die een voor alle betrokkenen aanvaarbare oplossing op tafel kan leggen. Niemand kan het lichtknopje vinden om het licht in de tunnel te doen ontbranden.

[1] Een belangrijk argument voor Brexiteers.

[2] Vrijhandelsassociatie EFTA bestaande uit Noorwegen, IJsland en Liechtenstein.

.