In deze tijden van het aanpraten van schuldgevoelens over het koloniale verleden en het streven van policor denkende en doende mensen om de nationale geschiedenis te herschrijven, is het wenselijk om meer duidelijkheid te geven over het slaven en slavernij onderwerp.
Afb: Flickr.com
Het uitbuiten van machteloze mensen is een verwerpelijke uiting van een beschaving, maar het voortdurend vingerwijzen van anti-slavernij activisten naar de blanke mens als bedenker van slavernij is wel heel kort door de bocht.
Overwinnaar en Overwonnene
Slavernij is zo oud als de geschiedschrijving en het is opmerkelijk dat volgens de geschiedschrijving juist de donkere mens in Noord Afrika en het Midden Oosten zich niet onbetuigd heeft gelaten om zijn machtspositie uit te buiten en de onderworpen medemens te gebruiken voor diverse diensten. Slavernij bezit in de Klassieke Oudheid verschillende verschijningsvormen, van gedwongen dienstverlening (militair, huishoudelijke hulp, zware fysieke arbeid), tot straf en/of om schulden af te lossen. Alle verschijningsvormen hebben het onvrijwillige element gemeenschappelijk.
Op de kleitabletten uit de periode 3100-2300VC van Sumeriërs in het Tweestromenland staat te lezen dat ze zich bezig hielden met slavernij en slavenhandel als een van de kostbare componenten voor de ruilhandel. Bepaalde stadstaten in Mesopotamië gebruikten het mannelijke deel van een onderworpen leefgemeenschap als strijders om gevechtskrachtverhoudingen in hun voordeel te beïnvloeden. Of het een tegendraads effect had, is niet bekend, maar met gezinnen die achterbleven, lijkt dat niet het geval te zijn. De Nubiërs bezaten in de periode 2500-1500VC een uitgebreide slavengemeenschap, waarvan het mannelijke deel zich nuttig moest maken in de open dag goudmijnen. Egyptenaren gebruikten Hebreeërs afstammelingen van aartsvader Jacob eeuwenlang (1700-1250VC) als slaven. Die afstammelingen van aartsvader Jacob werden door klimaatverandering en hongersnood gedwongen hun woonstede in het gebied tussen Jordaan en Middellandse zee te verlaten en naar de vruchtbare delta van de Nijl te vluchten. De Sjang Dynastie had in de periode 1600-1046 VC een hiërarchisch ingedeeld samenlevingsmodel verdeeld in koning, edelen, burgers en slaven. Slaven waren ook in dit samenlevingmodel leden van onderworpen volken. Romeinen verhandelden gevangen genomen Germanen op slavenmarkten en de sterkeren eindigden in de arena als gladiatoren. In de 6de eeuw zijn het vooral Arabische stammen die hun slaven uit de West Afrikaanse regio halen. In de loop der eeuwen verschuiven Arabische slavenbronnen van Afrika naar Europa m.n. het Iberisch schiereiland. Later bloeide in de periode 1300-1900 de slavenhandel in Afrika zelf op in Ghana, Nigeria en Somalië, waar stammen als Ashanti (Ghana) en Yoruba (Nigeria) economisch afhankelijk waren van de slavenhandel.
Uit de geschetste voorbeelden blijkt dat het machtsspel tussen volken en stadstaten frequent resulteert in het lot van de overwonnenen om als slaaf diensten voor de overwinnaar uit te voeren. Vaak moest het mannelijke segment harde en langdurige fysieke arbeid verrichten en zelfs op het slagveld en in de arena zijn mannetje staan. Vaak met de dood tot gevolg. Gemeten met de yardstick van die oude vervlogen tijden, was het de normaalste zaak van de wereld dat het lot van de overwonnenen in harems, woningen van machthebbers, arena, slagveld en galeien eindigden.
Europeanen mengen zich in de handel
Merkwaardig genoeg lopen de eerste Trans-Atlantische slavenstromen (1512-1692) niet vanuit Afrika, maar vanuit Europa (Portugal, Spanje en Engeland) naar het Caribische gebied, Oost Indië en Virginia. Blanken worden na een ontvoering, op contractbasis of om een gevangenisstraf te ontlopen naar de nieuwe werelden getransporteerd om arbeid te verrichten die door gebrek aan inheemse arbeidskrachten of gebrek aan specifieke kennis door blanken van het Oude Continent verricht moeten worden. De Kaukasus staat symbool als afzetgebied voor blanke, vooral jonge, mooie, blonde vrouwen die door Russen in de 18de en 19de eeuw naar Georgië/Kaukasus werden getransporteerd om te worden doorverkocht aan Arabische/Islamitische heersers in het oostelijke deel van het Middellandse Zeebekken en Midden Oosten om hun harems te vullen en regelmatig van vers bloed te voorzien.
Het Europese aandeel in de slavenhandel begint omstreeks 1440 als Portugese zeelieden West Afrikanen uit hun habitat halen om hen als slaven te gaan verhandelen in Zuid, Midden en Noord Amerika. De trans-Atlantische slavenhandel van West Afrika naar het Caribische gebied en het zuiden van het Noord Amerikaanse continent komt pas goed op gang als omstreeks 1660 als de behoefte aan arbeiders op tabak en suikerplantages in Noord-Amerika uit zijn jasje groeit. Europeanen gaan op grote schaal slaven exporteren uit Afrika, waar stamhoofden graag krijgsgevangenen, misdadigers, ongehoorzame stamleden voor een goede prijs van de hand willen doen. Naar verluid worden de eerste Afrikaanse slaven in Guinee gekocht en o.m. tewerk gesteld in diamantmijnen in Brazilië. Naar schatting zijn in de periode 1650-1850 15 miljoen Afrikaanse negers als slaven naar andere werelddelen vervoerd, waarvan ruim 1 miljoen in de USA terecht komt. De ontwikkelingen in Amerika en de diaspora van de Afrikaanse Neger, blijken achteraf voorbodes te zijn geweest van de Amerikaanse Vrijheidsoorlog (1785-1793) en een eeuw later de Amerikaanse Burgeroorlog(1861-1864).
Geen uitvinding
Slavernij beperkt zich niet tot het verleden. Sporen van slavernij kunnen in het huidige millennia op alle continenten gevonden worden. Die strekken zich uit van Noord Koreanen in de scheepsindustrie in o.m. Polen, via personen van het Indische Subcontinent in de dienstverlening en bouw op het Arabisch schiereiland, mensen uit Zuidoost Azië als bemanning van vrachtschepen op de wilde vaart tot kinderarbeid op alle continenten. Hoewel Afrika symbool staat voor de Zwarte slavernij waarbij vooral mannen afgevoerd werden naar plantages in Noord Amerika en het noorden van Zuid Amerika, kan en mag dit gegeven in een discussie over slavenhandel en slavernij niet ontbreken.
Het beeld dat slavernij een westerse misdaad is en de eerste slavenstromen vanuit Afrika naar andere werelddelen liepen, klopt dus niet en is een product van intelligente luiheid. Slavernij en slavenhandel zijn het resultaat van een natuurlijk proces waarbij het machtsspel tussen overwinnaar en overwonnene eindigt in slaven en slavernij. Dat machtsspel is millennia oud en beperkt zich niet zoals de moderne anti-slavernij activist het over de bühne brengt, tot de periode dat Europeanen de Afrikaanse mens uit zijn habitat haalden en verscheepten (in de breedste zin van het woord) naar andere continenten.
Willen activisten de geschiedenis herschrijven? Vooral concentreren op het lot van de donkere medemens? Dan eerst die geschiedenis goed bestuderen!