Tijdens de Koude Oorlog kostten de Salzwedel Bogen en Fulda Gap de inlichtingengemeenschap nogal wat hoofdbrekens om in voorkomend geval aanstormende Warschaupact-troepen in het grensgebied van de Inner Deutsche Grenze te stoppen.
Nu het Warschaupact is geïmplodeerd, maar het Rusland van Putin nog steeds niet genezen is van diens omsingelingsparanoia en buurstaten op diverse manieren in het nauw brengt, hebben westerse inlichtingenexperts een nieuwe hobby gevonden in de beantwoording van de vraag hoe de operationele en logistieke problematiek van de Suwalki Doorgang van Polen naar Litouwen kan worden opgelost.
In september 2014 hebben 28 NAVO-lidstaten op de top in Wales als eerste politieke en militaire reactie op Russische provocaties in de Krim en de Donbas (oosten van Oekraïne) besloten om een soort brandweereenheid met een korte reactie tijd[1] in het leven te roepen. In juli 2016 werd die eerste reactie gevolgd door een tweede beslissing tijdens de top in Warschau, nl. het stationeren van ruim 4000 man in de Baltische staten. Een troepenmacht van een bataljon (ongeveer 750 man) op rotatiebasis in Polen en de drie Baltische staten[2]. Voor de rotatiebasis is gekozen omdat een permanente stationering in het grensgebied met staten van de Russische Federatie een mogelijke schending van de Rusland-NAVO-overeenkomst uit 1997 zou kunnen betekenen. Merkwaardig, omdat door de genomen NAVO-besluiten een eventuele schending een gepasseerd station lijkt te zijn.
Het Kremlin bij monde van generaal Jewgeni Buschinski van de Moskouse denktank PIR-Centrum heeft laconiek op die actie gereageerd. Schouderophalend beweert Buschinski dat die stationering voor de gevechtskrachtsverhoudingen in de regio nauwelijks wat uitmaakt. Moskou bestempelt die 4000 militairen als een politiek georiënteerde symbolische daad.
Die reactie kan geen verbazing wekken. Rusland had reagerend op de Amerikaanse aankondiging een raketafweerschild in het oosten van het NAVO- verdragsgebied neer te zetten en anticiperend op een NAVO-reactie richting de Baltische staten al besloten zijn westelijke flank te versterken. De gevechtskracht in Kaliningrad[3] wordt of is tot 40.000 man opgeschroefd en de gevechtskracht van het westelijke district wordt aangevuld met drie divisies van elk 10.000 man voor het grensgebied met de Oekraïne en een tankleger dat zijn hoofdtaak in de Baltische staten lijkt te hebben. Bovendien hangt ook een besluit[4] om in Belarus een operationele vliegbasis te openen nog in de lucht.
Ingeklemd tussen het Russisch protectoraat Kaliningrad en Wit-Rusland of Belarus, moet het verplaatsen en in stand houden van NAVO-eenheden naar, resp. in de Baltische Staten over land een aantal hindernissen overwinnen en valkuilen vermijden. De beantwoording van de vraag op welke manier dat het beste kan zonder bijkomende schade in kinetisch en niet-kinetisch opzicht, is een werk in uitvoering. De Suwalki-doorgang is een smalle landstrook van niet meer dan 100 kilometer breed, waardoor in het geval van een op handen zijnde Russische inval, NAVO-gevechtskracht en – logistieke ondersteuning gepompt moet worden om de gevechtskrachtsverhoudingen in evenwicht te brengen en te houden. Vermoedelijk heeft de NAVO volgens een door de US RAND-denktank[5] doorgerekend scenario, daarvoor niet meer dan 36 tot 60 uur de tijd voordat Russische eenheden voor de poorten van de twee noordelijke Baltische hoofdsteden staan.
Strijdkrachten van de Russische Federatie zijn in staat om de Suwalki-doorgang en de Oostzee af te sluiten, hebben op het conventionele vlak qua volume de overhand boven NAVO-eenheden en kunnen met de onlangs in Kaliningrad ontplooide luchtafweer systeem S-4000 het luchtruim boven de Baltische staten transformeren in een no-fly zone. Door afsluiting van de drie dimensies, versterkt door het afschrikkende effect van het beschikbare nucleaire arsenaal[6] als stok achter de deur, kunnen de Baltische staten net als het West-Berlijn uit de Koude Oorlog of Israël onder de huidige omstandigheden, veranderd worden in een eiland omringd door een weinig uitnodigende watervlakte. De Suwalki-regio is door de Russische- en NAVO-besluiten verworden tot een gebied waar de gemiddelde militaire dichtheid per kilometer het hoogste van Europa is.
De drie Baltische staten hameren op het politieke belang van de stationering op hun grondgebied. Zij hopen dat de beleidsbepalers in het Kremlin door dit signaal van bondgenootschappelijke loyaliteit en samenhang zich nog eens achter de oren zullen krabben en een besluit om de drie staten gewelddadig binnen te vallen, voorlopig in de onderste lade laten liggen. Immers, het is nu niet meer een kwestie tussen vier voormalige leden van de Sovjetunie, maar een gewelddadige Russische actie gericht tegen alle 28 lidstaten van de NAVO.
De door de NAVO gehanteerde strategie lijkt er een te zijn die uit de Koude Oorloglade is gehaald, maar de huidige secretaris-generaal wijst een dergelijke vergelijking af. Volgens hem is het NAVO- besluit een reactie op een Russische daad van agressie, die niet onbeantwoord kan blijven Volgens hem blijft de NAVO openstaan voor een dialoog en stelt dat alles wat de NAVO doet defensief, proportioneel en transparant is. Helaas zijn die drie termen onderhevig aan een grote mate van subjectiviteit en is de reële waarde van die termen in the eyes of the beholder.
Het NAVO-eenheidsfront vertoont overigens wel wat barsten en barstjes. In o.m. Duitsland worden de stemmen[7] steeds luider om het Kremlin door het houden van grootschalige oefeningen in het grensgebied met de Russische Federatie niet te irriteren om een heropleving van Koude Oorlogtijden te voorkomen[8]. Op zich lijkt een terugval naar een bi- of tripolaire wereld overzichtelijker te zijn dan de hedendaagse multipolaire wereld. Een wereld die wordt gekarakteriseerd door regio´s waar een strijd om de regionale macht woedt, een westerse wereld – en of hij het wil of niet ook Putin – die worstelt met de effectieve bestrijding van het islamitische extremisme, de noord-zuid- en west-oostpolarisatie binnen de EU, de wankel wordende transatlantische NAVO-link en de als wederzijdse provocaties beschouwde grootscheepse oefeningen in grensgebieden. Het is nog maar de vraag of dat uitvoerbaar is en inderdaad het geval zal zijn.
Ondanks het bluffen met stationering van gevechtskracht in de Baltische staten zijn de operationele denkers van de NAVO in de beslotenheid van hun denktankruimtes er van overtuigd dat een eventuele Russische inval in de Baltische staten met grondtroepen niet kan worden afgewend. Een blik op de kaart maakt dus duidelijk waarom. De Suwalki-doorgang – de belangrijkste landbrug tussen Polen en Litouwen – lijkt de nieuwe achilleshiel van de NAVO te zijn. Was de Fulda Gap tijdens de Koude Oorlog een symbool van geallieerde solidariteit, de Suwalki-doorgang kan het symbool van geallieerde zwakte zijn.
————————————
[1] De Very High Readiness Joint Task Force (VJTF) waarmee binnen 2 tot 5 dagen ruim 20.000 man waaronder 5000 man grondtroepen in alle uithoeken van het NATO Verdragsgebied gevechtsgereed ontplooid kunnen worden.
[2] Die multinationale gevechtskracht wordt aangevoerd door Duitsland (Litouwen), USA, UK en Canada.
[3] Ook de Thuishaven van de Russische Baltische Vloot.
[4] Een Russisch verzoek is door Belarus tot ergernis van het Kremlin nog niet ingewilligd.
[5] Wesley Clark en Egon Ramms zijn twee prominente denkers.
[6] Het Kremlin heeft gedreigd ook Iskander systemen met nucleaire koppen (afstandbereik van 500 kilometer) in Kaliningrad te stationeren.
[7] Min BuZa Steinmeier, voormalige Bundeskanzler en Rusland vriend Schöder.
[8] Uit 2015 en 2016 onderzoeken in NATO lidstaten blijkt dat de bevolking van die lidstaten zeer terughoudend zijn om het leven van hun zonen en dochters op te offeren voor het voortbestaan van de o.m. de Baltische staten.