Een omwenteling bij de Israëli’s en de Palestijnen is de enige uitweg.
Ik ben als Jood geboren en getogen in een Berberdorpje in Marokko en heb daar met groot plezier mijn jeugd doorgebracht. Ik heb aan den lijve ondervonden dat een co-existentie van Joden en Marokkanen (Berbers en Arabieren) prima kan. Na de stichting van de staat Israël heb ik ook daar een aantal jaren gewoond, in het Israëlische leger gediend en deelgenomen aan de zesdaagse oorlog. Ik heb mijn jeugd dus met moslims en Arabieren doorgebracht en vraag me af waarom dat nu niet meer denkbaar zou zijn. Zijn die twee culturen in 60 jaar zo ingrijpend veranderd? Of is het conflict in twee generaties al onoplosbaar geworden? Is er überhaupt wel een oplossing denkbaar tussen de partijen in het Midden-Oosten?
De hand erop… Afb: Wikipedia
Een oplossing is naar mijn mening wel degelijk mogelijk. Maar alleen wanneer:
1) oplossingen worden aangedragen die bij de ‘regiomentaliteit’ passen en
2) wanneer beide partijen bij het conflict de retoriek die tot op heden is gebezigd loslaten.
Regiomentaliteit
Veel voorstellen zijn geformuleerd en evenveel pogingen zijn ondernomen, maar helaas zonder succes.
Het waren veelal typisch ‘westerse’ oplossingen die eigenlijk niet bij de regiomentaliteit passen. Ter illustratie geef ik de toentertijd met veel aplomb gelanceerde ‘Roadmap to peace’. In dit document herken(de) ik de westerse aanpak van ‘conflicthantering’.
Ten eerste. Het onmiddellijk ‘met deur in huis vallen’ in de richting van een oplossing, zonder acht te slaan op de emotionele kant van het conflict. Die emotionele kant speelt in de Arabische wereld een grote rol. Het document kent echter geen plaats toe aan ‘de gevoelens’, maar vangt daarentegen direct aan met rationele en zakelijke overwegingen, zoals:
“Het volgende is een op resultaten en prestaties gebaseerde en doelgerichte Roadmap, met duidelijke fasen, tijdslijnen, data en mijlpalen met als doel vooruitgang te boeken via wederzijdse stappen door de twee partijen…”.
Ten tweede. Al in het stadium van slechts een document is er teveel oog voor details:
“Alle Palestijnse veiligheidsdiensten worden samengevoegd en geherstructureerd in drie diensten, die rapporteren aan een versterkt ministerie van Binnenlandse Zaken.
De geherstructureerde Palestijnse veiligheidsdiensten en hun tegenhangers van het Israëlische leger hervatten progressief hun samenwerking op gebied van veiligheid en andere terreinen, in uitvoering van het Tenet werkplan, daarbij inbegrepen regelmatige vergaderingen op hoog niveau, met deelname van veiligheidsofficials van de VS.”
Er zijn veel meer van dit soorten voorbeelden in het document.
Dit doet mij denken aan een patiënt die in levensgevaar op de grond ligt met een open ader, terwijl de toegesnelde hulptroepen zich bekommeren over zijn kleding, zijn haar, zijn nagels en de veters van zijn schoenen.
Ten derde. Eenzelfde betutteling zoals ik die ook herken in de Nederlandse behandeling van moslims en andere migranten:
“De Palestijnen moeten hun politieke instellingen grondig hervormen ter voorbereiding van de uitbouw van hun Staat, daarbij inbegrepen het opstellen van een Palestijnse Grondwet en de organisatie van vrije, eerlijke en open verkiezingen.” Of het volgend ronduit lachwekkend passage: “De Palestijnse veiligheidsdiensten ontplooien zich in de gebieden, die het Israëlische leger verlaten heeft.”
Ten vierde. De ‘Roadmap’ verschaft geen helderheid en schuift de kern-issues voor zich uit. Pas in de laatste (derde) fase, voorziet het document in de regeling van: de (definitieve) grenzen, Jeruzalem, de vluchtelingen en de nederzettingen. En dan nog met grote vaagheid, juist in een regio waar de behoefte en noodzaak aan helderheid, duidelijkheid en beslistheid groot is.
“Tevens zal dit een overeengekomen, rechtvaardige en realistische oplossing van het vluchtelingenprobleem omvatten en een onderhandelde oplossing over de status van Jeruzalem, die rekening houdt met de politieke en religieuze bekommernissen van beide zijden en de wereldwijde religieuze belangen van joden, christenen en moslims beschermt.”
Geen wonder dat de ‘Roadmap’ niet heeft bereikt wat zij beoogde en ook jaren later nog niet, namelijk:
“De partijen zullen een definitieve en omvattende permanente status overeenkomst bereiken, die het Israëlisch-Palestijns conflict zal beëindigen in 2005, via een regeling onderhandeld tussen de partijen.”
Voorzeker geldt juist hier: First things first.
2. Oude retoriek loslaten
Vooropgesteld: het is volkomen onmogelijk geworden om deze kwestie louter rationeel te benaderen. Dat geldt evenzeer voor de schrijver dezes. Verderop hierover meer. Dit punt is tevens één van de grote struikelblokken bij de zoektocht naar een voor alle partijen aanvaardbare oplossing. Een advies gepresenteerd als zijnde ‘onpartijdig’ dat vervolgens toch wel degelijk partijdig blijkt te zijn, heeft geen enkel kans. Daarom is het ook maar goed ermee te beginnen, de erkenning van de subjectiviteit.
Ik ben dus ook subjectief. En eigenlijk ben ik zelfs ‘dubbel-subjectief’.
Door de ene subjectiviteit wil ik absoluut niets horen van een mogelijke opheffing van de staat Israël als optie, al is het maar theoretisch. Door de andere subjectiviteit wil ik ook niets horen van diegenen die nog steeds zich verzetten tegen een staat voor de Palestijnen, vanwege een ‘enkelvoudige subjectiviteit’ dat alle Palestijnen niet te vertrouwen zijn en onmogelijk met hen samen te leven. Ik weet, ook vanuit mijn eigen ervaring, dat dit gewoonweg niet klopt.
Uit deze ‘dubbele subjectiviteit’ volgt mijn vastberaden opinie aangaande het recht van twee soevereine Staten: Israël én Palestina. Het betwisten van één van beide, zo is mijn volstrekte overtuiging, behoort tot de oude retoriek en lost het probleem niet op.
Een tweede vereiste stap voor de benodigde omwenteling is het depolitiseren van het vraagstuk. Wij met z’n allen, dus ook de media, moeten ophouden met de wereld louter in rechts en links, (respectievelijk goed en kwaad) in te delen: gematigde, genuanceerde, vredelievende standpunten zijn links en dus goed. Duidelijke, uitgesproken, oorlogszuchtige meningen zijn rechts en dus slecht. De indeling rechts en links, goed of slecht moet plaats maken voor een consensus in dit vraagstuk: de voortdurende escalatie van oorlogen en incidenten die aan velen het leven kosten zonder dat daardoor het probleem wordt opgelost, moet afgelopen zijn. Niet een rechts of links getinte aanpak zal hiertoe bijdragen, maar 1) een nuchter, 2) realistisch/pragmatisch, 3) haalbaar en 4) aan beide partijen recht doende benadering kan dat bewerkstelligen. Deze vier condities voor een nieuwe benadering zouden tot een omwenteling kunnen leiden.
1. Nuchter
Nuchter is het om partijen gelegenheid te geven alle ongenoegen, frustraties en woede, maar ook alle wensen te kunnen uiten, zonder taboe. Nuchter is het ook hardop te articuleren dat er in beide kampen extremisten zijn vol haat en rancune. Nuchter is het ook om daarbij aan te geven dat zij slechts een minderheid vormen, in beide kampen. Nuchter is het de extremisten en de wereldterroristen met alle middelen te bestrijden, dus ook met geweld, ook in internationaal verband. Nuchter is het ook om niet meer te blijven hangen en wroeten in het verre verleden. Hoe was het vóór 1948 en hoe ging dat precies in z’n werk tot de stichting van de Staat Israël? Het is weinig vruchtbaar daarin te blijven wroeten. Immers, als je teruggaat in de historie, tot wanneer ga je terug? Waar trek je de grens? Nog verder teruggaan kan ons brengen bijvoorbeeld tot de tijd van Koning David. En toen was Groot Israël (veel groter dan nu) van de Joden en niet van welk ander volk dan ook. Het is nuchter/pragmatisch uit te gaan van het vaststaand gegeven dat Israël er is en dat dit niet terug te draaien is, zonder het hele gebied met de grond gelijk te maken.
2. Realistisch/pragmatisch
Ik heb zoals gezegd deelgenomen aan de zesdaagse oorlog. Emotioneel denk ik dan het volgende:
Israël wilde die oorlog volstrekt niet, maar is daartoe gedwongen. Zij heeft de oorloog gewonnen en gebieden veroverd. Waarom moet zij dan die gebieden teruggeven? Het was toch geen ‘oorlogje spelen’? Het is dus op zich een redelijke gedachte. Immers, met oorlog voeren kun je winnen of verliezen. De VN kan wel in 1969 besloten hebben in haar resolutie 242 voor de terugtrekking van Israël uit de ‘bezette gebieden’, maar de titel waarop de resolutie is aangenomen is fout. Het zijn gewoonweg veroverde gebieden na een bloedige strijd. Hoezo teruggeven? Kinderen kunnen dat doen. Ik was een verwend en tamelijk agressief kind. En als ik bij het knikkeren had verloren, eiste ik mijn knikkers terug. Volstrekt kolder, maar ik wist niet beter, toen. Terzijde, wat is een VN-resolutie waard in de huidige constellatie? Resolutie 1559 gaat over de ontwapening van de in 1982 opgerichte Hezbollah. Die wordt ook niet uitgevoerd.
Toch laat ik deze gedachte en uitgangspunt aangaande ‘het teruggeven van door oorlog gewonnen gebieden’ varen, uit realistisch/pragmatisch oogpunt. Het stoelt op een kromme redenering, maar ‘de wereld’ wil dit nu eenmaal.
Realistisch is het ook om de gedachte van Groot Israël voorgoed te laten varen, ook door diegenen die zulks vurig verlangen.
Niet realistisch is evenzeer te verlangen dat de Palestijnse vluchtelingen naar Israël terugkeren. Dan zijn Joden in één klap de minderheid en dat is te onveilig. Daarom ook worden de veroverde gebieden niet geïncorporeerd in Israël. Dit van Israël verlangen staat gelijk aan het akkoord gaan met haar eigen vernietiging.
3. Haalbaar
Met deze contouren is het goed mogelijk aan een haalbaar ‘Masterplan’ te werken, met een aantal pijlers:
- Er dienen twee soevereine Staten naast elkaar te komen staan: Israël én Palestina.
- Israël dient de gewonnen gebieden in de Zesdaagse Oorlog terug te geven.
- De kolonialisten’ grondgebied aanbieden op de Westelijke Jordaanoever om zich te zetelen.
- Ook de grote nederzettingen (incl. Hebron) dienen te worden geconcentreerd opdat een volwaardige staat Palestina kan worden gesticht en niet een verbrokkeld gebied, zoals premier Barak in 2000 beoogde.
- Oost Jeruzalem blijft bij Israël, maar dient dit ruimschoots te compenseren op diverse gebieden (economisch, technologisch etc.…)
- Palestijnse vluchtelingen kunnen zich in de nieuwe Staat Palestina vestigen. Israël dient hierbij alle benodigde hulp te bieden
- Extremisten dienen hard (desnoods met geweld) te worden aangepakt, ook in internationaal verband.
Met aanvaarding van deze uitgangspunten, kunnen álle partijen (ook Hamas en Hezbollah), onder internationaal toezicht in een ‘Masterplan’ alle kwesties bespreken, onderhandelen en definitief regelen.
Kleine groepen haters en andere ontspoorde extremisten zullen altijd en overal blijven. Het ‘Masterplan’ regelt de internationale bestrijding en ontmanteling hiervan.
4. Recht doen aan beide partijen
Een oplossing waarbij slechts één van de partijen zijn zin krijgt is gebaseerd op drijfzand en zal vroeg of laat zijn werking verliezen. De hier voorgestelde concessies doen wel recht aan beide partijen:
- De Palestijnen krijgen hun zin van een soevereine volwaardige staat en behoorlijke compensaties.
• De Israëliërs krijgen hun zin van het behoud van Oost-Jeruzalem en geen terugkeer van Palestijnse vluchtelingen.
Een Masterplan dat stoelt op deze pijlers doet niet alleen recht aan beide partijen, maar het is ook een keuze om vele miljarden van de nu strijdende partijen niet meer aan dood en verderf uit te geven, maar aan welvaart en ontwikkeling. Welk verstandig en werkelijk vredelievend mens zou deze keuze niet maken?
Hoe het ook zij, het hier beschreven compromis lijkt mij het meest rechtvaardig en ook het meest haalbare. Maar het belangrijkste is niet zozeer dat dit compromis wordt genomen als oplossing, maar dat het vredesproces begint met het oplossen van de echte issues voordat de details worden ingevuld. Dus de eerste fase van onderhandelingen moet gaan over het stopzetten van het bloedvergieten aan beide kanten (wat in de praktijk neerkomt op het ontwapenen van Palestijnse terreurbewegingen en terroristen), het Palestijnse vluchtelingenprobleem en de status van Oost-Jeruzalem. De Roadmap eist inderdaad in de eerste fase het stopzetten van terreur, maar bewaart de andere belangrijke issues voor de laatste fase van het vredesproces.
De kernboodschap in dit soort conflicten is: je bereikt alleen een oplossing door de pijnlijke problemen aan te pakken, niet door ze voor je uit te schuiven.
Wijlen Willem Breedveld van het blad Trouw schreef over deze verhandeling:
“Ik bewonder de openhartigheid (subjectiviteit) waarmee je het onderwerp benadert. Voor zover ik kan overzien levert dat ook een sterk betoog op, dat (ik aarzel niet dat te zeggen) veler aandacht verdient…Het biedt in ieder geval een andere insteek voor dit onoplosbare probleem.”
Prof. dr. David Pinto is oprichter en directeur van het Intercultureel Instituut (ICI) en schreef inmiddels 16 boeken. Zijn nieuwe boek ‘De piramide van Pinto: tegen de policor dictatuur’ (uitgeverij Aspekt), wordt op 15 september a.s. gepresenteerd. Het eerste exemplaar wordt in ontvangst genomen door de Minister van Sociale Zaken en Vice-Premier, dhr. Mr. Lodewijk Asscher.