De situatie op het door Rusland bezette deel van Oekraïne, het Krimschiereiland, is de laatste twee weken duidelijk verslechterd. Van beide zijden komt de nodige retoriek die in toenemende mate spreekt van een verhoogde dreiging en de mogelijkheid van een “Algehele Oorlog”, hoewel die situatie al sinds 2014 al aan duizenden mensen, burgers en militairen het leven heeft gekost.[1] In dit artikel wordt een korte analyse gegeven over de mogelijke plannen van president Poetin en de achterliggende reden voor de escalatie van het geweld in de maanden juli en augustus.
Uitgangspunt van de beschouwing is dat de toename van de gewelddadigheden voornamelijk aan Rusland is te wijten, want president Poroshenko van Oekraïne beschikt niet over de militaire capaciteiten om een agressieve politiek te gaan voeren, waarbij zijn strijdkrachten een voorname rol zouden (moeten) spelen. Hij heeft echter al zijn beschikbare eenheden in het noorden, het oosten en het zuiden van het land op de hoogste graad van paraatheid gebracht.
Volgens het Kremlin is Oekraïne voornemens een aantal terroristische activiteiten op de Krim te starten, waarvoor al door zijn FSB blijkbaar op 7 augustus een aantal terroristen is gevangen genomen en aan de wereldmedia voorgeleid.
Een van de mogelijkheden waarom plotseling een toename in de gewelddadigheden valt waar te nemen en te betreuren, is dat het een politiek-gewenste voorbereiding betekent voor het starten van een grootschalig offensief. In augustus 1939 simuleerden de Duitsers een aanval op het radiostation van Gleiwitz, waarbij Duitse en Poolse gevangenen, gestoken in Poolse uniformen, de aanval deden en dit scenario was de inleiding en het excuus voor het starten van de Tweede Wereldoorlog die begon met de aanval op Polen in september van dat jaar.
Het is ook niet ondenkbaar dat Rusland tracht om Oekraïne te verleiden tot een offensieve actie, waarbij Rusland dan het excuus zal hebben gevonden om de “aanval” met een tegenactie te bestrijden en dan zonder twijfel zijn oude hobby van “Novorossyia” weer een kans te geven. Hoewel de officiële waarderingscijfers voor Poetin nog steeds hoog zijn, is er een duidelijke ontwikkeling te constateren, dat de Russische bevolking moe is van de nimmer eindigende oorlog, de telkens pijnlijker wordende gevolgen van de economische sancties, de verslechterende economische situatie en de – als gevolg daarvan – steeds maar toenemende armoede. Die onverschilligheid of zelfs onvrede zou bij de verkiezingen van de DUMA in september wel eens tot gevolg kunnen hebben dat de afbrokkelende algemene steun voor het beleid van Poetin en de belangrijkste regeringspartij “Verenigd Rusland” in een eventuele slechte verkiezingsuitslag tot uitdrukking zal worden gebracht.
Rusland heeft sinds de bezetting herhaalde pogingen ondernomen om het verzet van de lokale Tataarse bevolking te breken. Poetin wil strengere maatregelen introduceren, waarbij voor het gebruik van geweld niet wordt terug geschrokken, en is van plan een dergelijke situatie te creëren door de Oekraïense “fascistische junta” te beschuldigen van het plannen van terroristische acties. Dat zou hem niet alleen een excuus geven om de Tataren verder te marginaliseren, maar zou hem tegelijkertijd de mogelijkheid bieden de oorlog tegen Oekraïne voort te zetten. Om de aandacht van de veel kleinere en zwakkere Oekraïense strijdkrachten zo veel mogelijk te verdelen, begint hij die gewelddadigheden reeds op twee fronten tegelijkertijd te intensiveren. Allereerst worden vanuit het bezette Donbass de beschietingen en gewapende verkenningen in aantal en intensiteit opgevoerd waardoor het aantal doden en gewonden aan Oekraïense kant is gestegen tot meer dan twintig, het hoogste aantal in 2016. Vanaf mei wordt de gevechtskracht van de Russische strijdkrachten verder opgevoerd in gebieden die grenzen aan Oekraïne.
- Drie nieuwe divisies zijn gecreëerd in het Militair District West en het equivalent in het Zuiden.
- Van 7 tot 12 augustus zijn luchtverdedigingsafdelingen, uitgerust met de S-400, gestationeerd. Bovendien zijn op 8 en 9 augustus in Transnistrië oefeningen gestart door pantsereenheden van het 12de Russische bezettingsleger.
- Tegelijkertijd werden de strijdkrachten op de Krim versterkt. Vanuit Dagestan is een afdeling mobiele kustartillerie aangevoerd, die bij de Kertsch is gestationeerd.
- Op 1 juni is de 28ste Pantserinfanteriebrigade gestationeerd in Klintsay, aan de noordgrens van Oekraïne.
- Op dezelfde dag werd de 23ste Pantserinfanteriebrigade gestationeerd aan de oostgrens met Oekraïne in Valuyki.
- Op 11 augustus arriveerden verse Russische troepen in het door separatisten bezette gebied van Donetsk.
- Tussen 11 en 13 augustus arriveerden in Sebastopol aanvullende marine- en luchtmachteenheden.
In totaal heeft Poetin bij tenminste 6 legers de volgende eenheden in de hoogste staat van paraatheid gebracht: 2 tankdivisies, 2 pantserinfanteriedivisies, 1 luchtlandingsdivisie, 16 gemotoriseerde infanteriebrigades, 7 artilleriebrigades, 4 geleidewapenbrigades en 3 Spetznatz-(commando)brigades. Eenheden met een totale sterkte van meer dan 100.000 man. Niet meegerekend de overige eenheden uit de Militaire Districten West en Zuid.
De data die voor het starten van eventuele operaties het meest in aanmerking komen, zijn:
- 24 Augustus: Oekraïense Onafhankelijkheidsdag.
- 5 September: Bijeenkomst van de vertegenwoordigers van de G20.
- 18 September: DUMA-verkiezingen in Rusland.
Bovendien zou een uitstekend moment voor het startsein tot verdere agressie, vallen tijdens de grootscheepse oefening “Noord Kaukasus 2016”.
Dat Rusland gebruik zal maken van het feit dat de aandacht van het Westen in de periode augustus – september zal worden afgeleid door de laatste fase van de Amerikaanse presidentsverkiezingen, de gevolgen van de Britse “Brexit”, de situatie in Turkije en Syrië, en de aandacht voor de Olympische Spelen in Rio.
Poetin zal hoe dan ook niet wachten totdat medio 2017 de nieuwe Amerikaanse regering haar buitenlandbeleid heft vastgesteld en daar uitvoering aan gaat geven
De beslissing dat Poetin zijn militaire kaart op dit moment uitspeelt, heeft een aantal redenen: Allereerst is de ontwikkelingen bij de strijdkrachten; een oud en beproefd middel om de internationale spanning op te voeren. Poetin acht de resultaten van het overleg tussen hem en het Westen, zoals vastgelegd in de “Normandy”-overeenkomst en in het MINSK-II “vredes”verdrag, van nul en generlei waarde. Zijn belangrijkste oogmerk, het federaliseren van Oekraïne zodat Ruslands invloed in het land blijvend zal worden gegarandeerd, schijnt tot dusver op een mislukking uit te lopen. Oekraïne is niet van plan om zich naar de wensen van het Kremlin te schikken en maakt de beslissing over een aanpassing van de grondwet afhankelijk van de eis dat Oekraïne de controle over haar grenzen met Rusland terugkrijgt en dat buitenlandse eenheden van haar grondgebied zullen worden teruggetrokken. Omdat Poetin in de onderhandelingen met het Westen een leidende rol wil blijven spelen over het conflict in Oekraïne, wil hij het Westen dwingen weer aan de onderhandelingstafel te gaan zitten, waarbij Rusland door het uitspelen van zijn militaire troefkaart een aantal eisen kan stellen. Poetin zal het Westen trachten te chanteren door te stellen dat hij de spanning in Oekraïne, wanneer hij dat zou willen, op elk moment kan vergroten. Evenals de spanning rond de Baltische staten.
Daarbij zal Poetin trachten zich te profileren als wereldmacht en op de agenda van eventuele onderhandelingen niet alleen de oorlog in Oekraïne plaatsen, doch ook het conflict in het Midden Oosten, en hoopt zo bij nieuwe onderhandelingen de Amerikanen tot concessies over Syrië te dwingen en mogelijk zelfs de sancties tegen zijn land bespreekbaar te maken. Poetin zal stellen dat hij bereid is om de huidige spanning in Oekraïne te verminderen, maar dan moet daar wel iets tegenover staan.