In de contemporaine veiligheidsomgeving gebruiken extremistische bewegingen het terrorisme resp. terroristische instrumenten om tegenstanders te ontwrichten, dominantie te realiseren en eigen overlevingskansen te vergroten. In strategische zin – op macro niveau – wordt terrorisme als een vorm van lange afstand power projectie gebruikt tegen coalitie regeringen en sponsoren van een te bestrijden regime; in operationele zin moet terrorisme een gewelddadige en onveilige omgeving creëren om het vertrouwen in een legitieme regering te ontmoedigen en op tactisch of micro niveau moet met terroristische instrumenten een westerse coalitie geïsoleerd worden door (informatie) steun vanuit een ontwrichte samenleving te blokkeren en vrijheid van actie te beperken.
Terrorisme als geweldsinstrument is goedkoper, eenvoudiger, minder risicovol dan de benutting van traditioneel militair vermogen, geeft extremistische operators een gevoel en een beeld van kracht en is onder bepaalde omstandigheden vooral op het psychologische vlak net zo effectief. In de periode na de val van de Berlijnse Muur heeft het westen gedwongen door de aanslagen in de USA zich met passie geworpen op een nadere bestudering van het moderne terrorisme en heeft kunnen vaststellen dat geen sprake is van een nieuw fenomeen. Net als in het (nabije) verleden wordt terrorisme toegepast om een dominante positie te realiseren en eigen overlevingskansen te vergroten.
Verschillende extremistische netwerken kunnen in meerdere categorieën worden ingedeeld. Aan de hand van doelstelling en toegepast instrumentarium kan men ook onderscheid maken tussen praktisch terrorisme dat door media manipulatie ernaar streeft om veranderingen in de samenlevingsstructuur door te voeren; apocalyptisch terrorisme dat streeft naar de vernietiging van een samenlevingsstructuur en bereid is daarvoor alle traditionele, niet-traditionele, conventionele en niet-conventionele middelen te benutten; conventioneel terrorisme dat alleen conventionele middelen aanwendt en CBRN terrorisme dat in het kader van berekend geweld tegen een “onschuldige“ groep van een samenleving, niet conventionele middelen inzet.
De methoden en instrumenten die in het huidige millennium worden toegepast onderschrijven de gewijzigde koers van extremistische bewegingen. De sympathisant op het uitvoerend niveau, “the expendable practitioner”, gebruikt steeds meer materialen die beschikbaar zijn in een doelsamenleving. Omdat het niet nodig is om kapitaal en infrastructuur te reserveren voor het werven en beschermen van die materialen, maakt die strategie het mogelijk om de beschikbare slagkracht volledig te concentreren op offensieve acties; hoeven er geen voorraden over grote afstanden te worden verplaatst en blijft transport beperkt tot gedigitaliseerde ideeën en concepten en in bepaalde gevallen sommen geld.
Na de aanslag op het WTC op 11 september 2001, toen negentien extremistische islamieten vier vliegtuigen crashten en de USA aanvielen, ontstond er een onbegrijpelijke valse consensus tussen Amerikaanse politici en experts die terrorisme in verband bracht met armoede, onwetendheid en hopeloosheid. In 2002 verklaarde de Amerikaanse president dat de USA “vecht tegen armoede omdat hoop een antwoord is op terreur.” In het verlengde van die uitspraak kwam de US Minister van BuZa met de uitspraak: “de oorzaak van terrorisme komt voort uit situaties waarin er armoede heerst, waar onwetendheid heerst.” Die US perceptie over de wortels van terroristen werd mondiaal overgenomen door vooral westerse regeringsleiders en kenners. Onbegrijpelijk, omdat de achtergronden van Europese extremisten uit de jaren ´60 en ´70 van het vorige millennium onderstreepten dat die combinatie niet het vertrekpunt vormde van hun aanslagen.
Op het eerste gezicht lijkt het logisch dat dezelfde indicatoren voor misdaad en zelfmoord, van toepassing zijn voor individuen die bevattelijk zijn voor het plegen van terroristische aanslagen, die een crimineel en zelfmoord karakter hebben. Wanneer de beginselen van de traditionele economische theorie van de misdaad zoals die door Gary Becker, Nobel prijswinnaar Economie, zijn geformuleerd verbonden worden met de principes van de traditionele economische theorie van zelfmoord van deeconomen Daniel Hamermesh en Neal Soss, dan lijkt het uit politiek opzicht uitermate logisch dat terrorisme en ontberingen met elkaar verweven zijn. Door de combinatie van armoede, slecht onderwijs en terrorisme, kan de politieke oplossing voor de terrorisme problematiek eenvoudig en snel gevonden worden: verminder armoede, promoot en stimuleer onderwijs en het volume terroristische aanslagen krimpt.
Hoewel in de jaren tussen 11 september 2001 en de aanslag in Sri Lanka in april 2019 de meeste politici hun opvattingen over de wortels van het terrorisme enigszins hebben bijgesteld, bleef het idee, de gedachte dat het fenomeen gebaseerd is op armoede, onwetendheid en hopeloosheid, bij de meeste politici en het gros van de kenners recht overeind staan. Jeremy Corbyn bijvoorbeeld, die zo blijkt uit een onlangs ontdekte videoclip nogal wat sympathie heeft met Hamas zelfmoord terroristen, suggereerde daarin dat jonge Arabieren in het gebied tussen Jordaan en Middellandse Zee zich van terroristische instrumenten bedienen vanwege de hopeloosheid van hun bestaan en het gebrek aan vruchtbare toekomst opties.
De aanslag in Sri Lanka heeft de gebruikelijke zienswijze gewijzigd dat vooral armoede en gebrek aan een optimistische toekomst mensen ertoe brengt om het terrorisme te omarmen. “De meeste bommenleggers zijn goed opgeleide en goed doorvoede leden en komen uit economisch sterke gezinnen. Sommigen van hen zijn naar het buitenland gegaan om te studeren,” verklaarde Ruwan Wijewardene, de minister van Defensie van Sri Lanka, op de persconferentie. Vrijwel alle aanslagplegers behoorden tot de elite van het land: een ging naar de rechtenacademie in Australië, twee anderen, broers, zijn zonen van een rijke en gevestigde zakenmensen.
Onderzoekers onderbouwen al jaren dat de meeste terroristische aanslagen in het huidige millennium gepleegd worden door individuen die door de bank genomen rijker en beter opgeleid zijn dan het gemiddelde niveau in hun thuisland samenleving. Volgens hen zetten extremistische bewegingen liever hoogopgeleide individuen als strijders in, omdat ze door hun opleiding, vorming en talenkennis veel beter geschikt zijn voor aanslagen binnen de context van grensoverschrijdend terrorisme dan verarmde analfabeten. Aanslagplegers moeten naadloos in hun omgeving kunnen opgaan om succesvol te kunnen zijn en beantwoorden daardoor aan het rhizomatische[i] karakter van extremistische grensoverschrijdende bewegingen. De aanslagplegers in Parijs hebben ook die stelling bevestigd. Desondanks bleven politici doof voor die kanttekeningen.
Realiteit en politiek opportunisme gaan zelden samen. De aanslagen in Europa hebben het politieke sprookje ondergraven dat armoede, onwetendheid en hopeloosheid de werkelijke oorzaken zijn van terroristische aanslagen. Maatregelen die het westen de laatste jaren in die richting heeft genomen om het terroristische monster te temmen, hebben weinig geholpen gelet op de groei en de intensiteit van de aanslagen in het huidige millennium.
Politici
hadden allang de bakens moeten verzetten. Omdat ze hardnekkig in het zelf
geredigeerde sprookje zijn blijven geloven, hebben ze nagelaten dat te doen.
Daardoor hebben ze bewust de veiligheid van hun eigen samenlevingen op het spel
gezet. Zoals de huidige generatie politici routinematig hardnekkig blijft doen.
[i] Een virtuele gemeenschap die volgens Sir Rupert Smith te vergelijken is met een botanische structuur: bovengronds een in de politieke en operationele arena zichtbare op het oog hiërarchische structuur en de echte structuur die onzichtbaar ondergronds ligt. Die ondergrondse structuur is horizontaal georiënteerd en verbindt vele kleine groeperingen, cellen en individuen met elkaar, waarbij de samenhang binnen een dergelijke opgebouwde samenleving vaak een kwestie is van familiebanden, vriendschapsrelaties, gemengde huwelijken tussen verschillende ideologische en religieuze gemeenschappen uit verschillende landen en internationaal gestructureerde kleine familieondernemingen.
.