Sinds afgelopen maand is er sprake van toenemende radicaal-nationalistische uitingen in de vorm van demonstraties, maar ook van geweld, in Oekraïne. Het zijn vooral in Oekraïne gevestigde Russische, Poolse en Hongaarse instanties die het hierbij moeten ontgelden, wat de onderlinge relaties bepaald niet ten goede komt.
Afb: pixabay
Op 5 februari demonstreerden ongeveer 100 mensen tegen de toen voorgenomen Poolse wet, die het strafbaar stelt om onder meer de massamoorden gepleegd door Oekraïense nationalisten in en tegen Polen tijdens de Tweede Wereldoorlog te ontkennen. In die periode werd het uit een gemengde Pools/Oekraïense bevolking bestaande Wolynië in 1941 door Duitse troepen bezet en vonden er etnische zuiveringen plaats door Oekraïense nationalisten onder leiding van door de Duitsers bewapende Stepan Bandera. De grote joodse bevolking van Wolynië werd tegelijkertijd uitgemoord door Duitse speciale troepen met medewerking van Oekraïense nationalisten, wat zo’n 100.000 Polen het leven heeft gekost, vooral vrouwen en kinderen; de mannen waren al het slachtoffer van massadeportaties door zowel nazi’s als Sovjets.
De nieuwe wet moet het eveneens strafbaar stellen om te spreken van ‘Poolse vernietigingskampen’, waar de Duitse vernietingskampen in door Duitsland bezet Polen worden bedoeld. De wet is inmiddels goedgekeurd door het Poolse parlement, tot groot ongenoegen van de Oekraïense president, de premier, de minister van Buitenlandse Zaken en de nationalistische Svoboda-partij, die spreekt van een diepe belediging van de Oekraïense integriteit. Verder wordt de suggestie gewekt dat de wet het werk is van pro-Russische, anti-Amerikaanse en anti-Oekraïense Poolse historici en gesteund wordt door pro-Russische en vooral Poetingezinde media.
Op 17 februari werd er tijdens een demonstratie van enkele tientallen relschoppers ingebroken in het kantoor van het Russische centrum voor wetenschap en cultuur in Kiëv, waarbij het gebouw werd beklad met anti-Russische leuzen, een Russische vlag werd verscheurd en verbrand en vernielingen werden aangericht. Verder maakten ze ruzie met de bestuurder van de instantie, Konstantin Solovjev. Vervolgens moesten ook de vestigingen van de Russische Alpha Bank en Sberbank het ontgelden. Er werd niemand gearresteerd. De volgende dag vond er een mars van enkele duizenden Saakashvili-aanhangers plaats tegen de zittende president Poroshenko.
Op 25 februari vond er een Oekraïens-nationalistische manifestatie plaats in de Reconquista Club in Kiëv, die door ongeveer 200 deelnemers werd bezocht. Hierbij maakten onder meer een wapententoonstelling, lezingen van Oekraïense geschiedenis, een MMA-wedstrijd, maar ook een workshop mesvechten deel uit van het aangeboden programma. De manifestatie was georganiseerd door de Nationale Militie, een recent opgerichte burgerwacht en een tak van de nationalistische beweging uit Azov.In januari hebben meer dan 600 mannen, velen van hen veteranen uit het Russich-Oekraïense conflict in het Donetsbekken, de eed afgelegd aan de Nationale Militie tijdens een openbare ceremonie op het Maidanplein in Kiëv. De organisatie streeft naar het vestigen van ‘Oekraïense orde in de straten’ en geweld te gebruiken als dat daarbij nodig wordt geacht.
Op 26 februari werd het Russische consulaat-generaal in Odessa bestookt met vuurwerk en de omheining beklad door opnieuw enkele tientallen relschoppers. Opmerkelijk hieraan is dat er ongeveer 50 politieagenten aanwezig waren, die echter niet ingrepen. Op diezelfde dag werd ’s nachts met een molotovcocktail brand gesticht in een Hongaars cultureel centrum in de directe omgeving van het Hongaarse consulaat in Oezjhorod, de hoofdstad van het gebied Transkarpatië in Zuidwest-Oekraïne. De stad grenst direct aan Slowakije en heeft een zeer gemengde etnische samenstelling, waaronder een minderheid van 150.000 Hongaren. Na de aanslag, waarbij in ieder geval één vertrek op de begane grond uitbrandde, werden twee mannen afkomstig uit Polen opgepakt. De brandstichters zouden zijn aangesloten bij de radicale pro-Russische, panslavistische Poolse Falangabeweging en hadden in de bewuste nacht twee pogingen ondernomen om het gebouw in brand te steken. Ze hadden zelf hun activiteiten gefilmd. Hongarije heeft de Oekraïense gezant opgeroepen om stelling te nemen tegen het toenemende extremisme nadat het gebouw voor de tweede keer deze maand werd aangevallen; een eerdere aanslag vond al op 4 februari plaats.
Het bovenstaande is slechts een kleine bloemlezing uit een grote hoeveelheid berichtgeving van zowel Hongaarse, Oekraïense, Poolse en Russische Engelstalige media. Het is een open deur dat de onderlinge relaties tussen de betrokken landen door dergelijke gebeurtenissen ernstig bekoelen. Daarnaast heeft de VS groen licht gegeven voor steun aan Oekraïne, wat door onderlinge afspraken en verdragen tevens wapenleveranties uit onder meer Canada en de EU mogelijk maakt. Deze ontwikkelingen zijn olie op het vuur in een qua invloedssferen, historische achtergronden en etnische samenstelling uiterst kwetsbare regio, waarbij met name gedacht moet worden dat er EU-lidstaten bij betrokken zijn, Oekraïne zelf ondanks het beruchte inlegvelletje wel degelijk op de nominatie staat kandidaat-lidstaat van de EU te (willen) worden en Rusland, dat zijn belangen in de regio geschaad en zijn grenzen bedreigd ziet door het ontbreken van de veiligheidsgordel.
Los van het feit dat de Nederlandse regering èn de volksvertegenwoordiging in de afwikkeling van het Oekraïnereferendum enorm hebben gefaald richting het Nederlandse electoraat, enerzijds door het negeren van de wens van de meerderheid van het electoraat en anderzijds vanwege het veelbesproken, maar nutteloze inlegvelletje als bijlage bij het associatieverdrag als goedmakertje, en richting Rusland door partij te kiezen voor Oekraïne, een brallende Nederlandse Europarlementariër op het Maidanplein in Kiëv en de datsjafantasie van de daarover gestruikelde ex-minister van Buitenlandse Zaken Zijlstra, valt er een opeenstapeling van gebeurtenissen en ontwikkelingen in Oekraïne te constateren die de toch al bijzonder geringe aantrekkelijkheid van toetreding van Oekraïne tot de Europese Unie er bepaald niet groter op maken – integendeel. In dat licht beschouwd kan het bezoek van PVV-voorman Geert Wilders aan de Doema in Moskou hopelijk verdere schade aan de Nederlandse betrekkingen met Rusland voorkomen.