Geliefd maar niet competent

De Duitse Bondskanselier wees op 19 januari 2023 een nieuwe Minister van Defensie aan en de keuze voor een niet-ingewijde in het militaire functiegebied in een periode waarin de importantie van een krijgsmacht volgens kenners net zo groot zou zijn als in de pre-WO-2 periode, deed de wenkbrauwen fronsen. En niet alleen in Duitsland.  

Boris Pistorius mocht in het ministerie in Berlijn het Defensieroer in handen nemen en maakte in de eerste maanden een positieve indruk met zijn instelling, opstelling en uitspraken. Koen, wars van franje en duidelijk. Binnen de krijgsmacht kon daarentegen gehoord worden dat Boris het allemaal eerst maar moest waarmaken. Na een jaar is op Duitse websites en hard copy media te lezen wat de mening van media en vooral de werkvloer is over dat jaar Pistorius.  Immers de mening over Boris is in hoge mate afhankelijk van de mate waarin hij zijn beloftes heeft waargemaakt m.b.t. de verbetering van Bundeswehr structuur en vooral het efficiënter maken van het aanschaffingsbeleid van zwaar en groot materieel en munitie.

Meningen

Observaties (in het Duits) die in de Duitse media in de achterliggende maanden te lezen waren, schetsen een beeld van de manier waarop hij tewerk is gegaan, geven een indruk van zijn doortastendheid en een overzicht van de resultaten die hij heeft bereikt:

• Politik, Gesellschaft und Bundeswehr müssten “kriegstüchtig” werden. Ein hässliches Wort für viele in Deutschland. Zumal in einem politischen Berlin, wo bislang Kanzler und Abgeordnete Worte wie “kämpfen” und “Krieg” eher vermeiden, Themen wie Einsätze und Rüstung zur Seite schiebe. Die kreet van “we moeten ons voorbereiden op het ergste want Poetin komt eraan”, heeft de burger de afgelopen maand uit meer politieke en militaire kelen gehoord. Geluid, maar in het voorterrein beweegt zich in Europees verband niets dat wijst op enige doortastendheid om de gevechtskracht te verhogen. Ook niet in Duitsland.
• Vier Bereiche, die dringend angegangen werden müssten: die langwierigen Beschaffungswege, zu wenig Personal, eine zu komplexe Struktur vor allem im Verteidigungsministerium und – trotz € 100 Milliarden Sondervermögen – mangelndes Geld. In keinem der Bereiche ist Pistorius im vergangenen Jahr wirklich voran gekommen. Pistorius had zich bij de start van zijn functievervulling gecommitteerd aan vier onderwerpen: aankoopbeleid, personeel, reorganisatie bestuurstaf in Berlijn en realisatie van de 2% BBP ondernorm. Na een jaar blijkt het dat hij drie van de vier niet heeft gerealiseerd . Het Kabinet Scholz  beweerde in maart 2024 weliswaar dat in 2024 die 2% BBP ondernorm voor het eerst in 30 jaar heeft bereikt (€ 68 miljard of 2,1%BBP), maar het onduidelijk is hoe die miljarden besteed gaan worden. Een plan ligt nog niet voor.
•  Die dauerhaft in Litauen zu stationierende Brigade von 5.000 Männern und Frauen (4800 militairen en 200 burgers) ist für Pistorius das “Leuchtturmprojekt” der Zeitenwende. Doch die Zweifel mehren sich, ob sich tatsächlich genug Männer und Frauen freiwillig melden werden, ob es genug Geld dafür gibt, und ob die Litauer die gesamte Infrastruktur vor Ort stemmen und finanzieren können. Er persönlich hat dieses Projekt angeschoben, daran wird er sich messen lassen müssen. Die 5000 man sterke gevechtskracht was en is Pistorius’ persoonlijke project. Het plan werd in december 2023 geautoriseerd en de eerste militairen zijn in maart 2024 gearriveerd in Litouwen. Echter de personeelsvulling stuit op nogal wat problemen en ook de kwantiteit en kwaliteit van het zware materieel als tanks, pantservoertuigen en luchtverdedigingswapens is gelet op de resultaten in de Oekraïne een hoofdpijn dossier. Omdat de brigade pas in 2027 op het noodzakelijke slagkracht niveau kan komen, moeten kanttekeningen geplaatst worden bij de haalbaarheid en dus realiteit van de huidige planning.  
• Wenn die Bundeswehr zu Beginn der Zeitenwende “blank” dasteht, wie es der Inspekteur des Heeres 2022 formuliert hat, so steht sie heute gar “blanker” da. Große Materialabgaben an die Ukraine sind ein Grund dafür, zu wenig Material kommt zeitgerecht nacht. Kortom, het ruime weggeefbeleid heeft ook in Duitsland slagkracht en gevechtskracht zodanig aangetast dat een succesvolle uitvoering van het gevecht der verbonden wapens zelfs niet meer als stip aan de horizont te zien is.  
• Hochrangige Beamte und Soldaten kritisieren, dass Pistorius zwar vieles ankündige, aber dann wenig bis gar nichts umgesetzt werde. Mehr Schein als Sein. Anders als in der Öffentlichkeit ist intern die Stimmung darum längst gekippt. Het normale beeld. Politici en militaire autoriteiten boeren bij de start van een nieuwe positie heel wat koene uitspraken resp., gebruiken stoere taal. Militairen proberen zich als ijzervreters te afficheren en blijken in de loop van de tijd steeds meer trekken van faciliterende lammeren te vertonen.Bij vertrek signaleren ze – kijkend in de achteruitkijkspiegel – rokende puinhopen in het achterliggende gebied en beseffen niet dat zij de veroorzakers van die ellende zijn.

“Veel beloven, doet de gek geloven”. Dat Nederlandse spreekwoord is ook op Pistorius van toepassing. Hij heeft in dat jaar veel gesproken, veel accenten willen leggen, maar het resultaat is een kale kunstkip, waar zelfs de piep uit is gehaald

Ideeën

Pistorius zit ook vol ideeën en dat heeft hij tijdens de rondgang in Scandinavië opnieuw bevestigd. Hoewel hij begin maart 2024 zijn gehoor met een aantal uitspraken verwend heeft, moest hij voortdurend de vraag beantwoorden of  Duitsland nog wel een betrouwbare partner is als de nood aan de man komt? Het antwoord zal niemand verbazen:”Duitsland is een goede, betrouwbare partner”. De onderbouwing waarom en hoe, bleef structureel bij de beantwoording achterwege. Uit de boven verwoorde mening heeft de werkvloer van de Bundeswehr over “goed en betrouwbaar” een andere, genuanceerdere mening.

Op die reis langs de Scandinavische landen kwam Pistorius vanzelfsprekend met een aantal stokpaardjes op de proppen. Zo denkt hij aan de herinvoering van een dienst en dienplicht naar Scandinavisch – vooral Zweeds – model. Alle mannen en vrouwen van 18 jaar en ouder worden aangeschreven, ondergaan een selectieprocedure met fysieke en intelligentie testen en aan het einde van de rit zal vermoedelijk slechts 10% geschikt zijn om dienst te doen in de Krijgsmacht. Het is alleen een vruchtbaar idee als daarvoor een substantieel plan op tafel ligt en die ligt daar helaas (nog) niet.

Hij blijkt ook gecharmeerd te zijn van de Finse vertaling van Total Defence concept, maar het is onduidelijk hoe de Duitse invulling van dat concept er uit moet zien: alleen Bundeswehr of in samenhang met andere NAVO-lidstaten? Hij neigt naar het Finse model. Het accent ligt dan op de bereidheid voor eigen land te willen vechten “ohne jeden Zug von Militarismus”. Dat zal gezien de huidige toestand van de Bundeswehr en de standaardisatie status binnen NAVO een hele kluif worden en veel tijd gaan kosten.

Op haalbaarheid en tijdpad van die twee ideeën is in Duitsland nog geen enkel zicht. Daarvoor is verandering van de Grondwet noodzakelijk en voor die aanpassing moet een tweederde meerderheid in het Duitse Parlement instemmen. Net als in Romeinse tijden: de duim omhoog of omlaag.

Huidige staat van de Bundeswehr

In het artikel “Malaise bij de Bundeswehr” (28 januari 2023): is een inzicht gegeven van de huidige status en daar blijkt prima uit dat het met de munitie uiterst armoedig gesteld is. Er is slechts voor twee gevechtsdagen (gevecht in de hoogste geweldsintensiteit) in de schappen (NAVO-norm is een maand). De inzetbaarheid van Duitse eenheden gevuld met zwaar materieel (Leopard, Marder, Gepard) is gemiddeld niet hoger dan 33%. Dat betekent dat van de 8 Tankbataljons (44 tanks per bataljon) er slechts tussen de 2 en 3 – van huis uit organieke – bataljons voor oorlogsdoeleinden ingezet zouden kunnen worden. Als uit die eenheden afhankelijk van de gekozen optie, 88 tanks of 2 volledig gevechtsgerede bataljons naar de Oekraïne gestuurd worden, resteert de Duitse Bundeswehr niet anders dan het samenvoegen van inzetbare tanks tot gevechtskracht van 3 tankbataljons. Dat lot zullen andere eenheden gevuld met zwaar materieel ook ondergaan. Politici zullen antwoord moeten geven op de vraag: “is de veiligheid van de Duitse samenleving nog gewaarborgd?”

De laatste maanden publiceerden Duitse media-organen herhaaldelijk artikelen waarin de krakkemikkige staat van de Bundeswehr nader belicht werd: “problemen bij de luchtverdediging….JSF een bodemloze put, kosten rijzen de pan uit… geen geld voor oefeningen… munitie dekt slechts enkele uren van een gevecht in de hoogste intensiteit” zijn een paar van die artikelen. Onlangs informeerde MinDef en de hoogste militair het Duitse parlement dat: ”Die Einsatzbereitschaft sei teilweise qualitativ eingeschränkt”. In normale mensentaal de Duitse krijgsmacht kan net als de Nederlandse krijgsmacht zijn grondwettelijke taken en Alliantie bijdragen niet meer uitvoeren resp. invullen.

Daarom kreeg Pistorius opdracht om de gevechtskracht van de Bundeswehr een opwaartse stimulus te geven en daarin is hij niet geslaagd.

Geloofwaardigheid

Hoe groot het verzet tegen zijn ideeën in Duitsland is? Zorgelijk. Om dat verzet om te kunnen keren in steun, moeten segmenten van bevolking en militaire organisatie bereid zijn en overtuigd worden om de eigen comfortzone te verlaten en die ideeën warm te omarmen. Realisatie eist een breed draagvlak onder de Duitse samenleving.  Het is Pistorius inmiddels duidelijk geworden dat zijn voorstel van een dien en dienstplicht naar Zweeds model op veel tegenstand moet rekenen. Geen wonder als een inzet aan de Confrontatielijn in de Oekraïne en vermalen kunnen worden in een van de vleesmolens als een van de nieuwe taken van de Bundeswehr is opgenomen.

Wat die op papier sterk ogende brigade in Litouwen betreft. Het spanningsveld met Rusland hangt al sinds 2015 boven Duitsland en dan is het onbegrijpelijk dat in die negen jaar geen werkbare maatregelen zijn genomen om de gevechtskracht van de Bundeswehr op te krikken en op de mat te brengen. Dat de aanvankelijk als dominant beschouwde wapensystemen op het Oekraïense gevechtsveld niet echt zo dominant bleken te zijn als werd gesteld in de militaire reclamefolders, heeft de motivatie om de Bundeswehr te versterken, ook niet geholpen.

Veel vacatures bij de echte gevechtstaken, materieel dat kwetsbaar is en goed blijkt te branden, schaarse essentiële munitie en vooral een veel pratende en weinig doortastende regering Scholz, heeft het vertrouwen van de werkvloer in de effectiviteit van wapensystemen en de doortastendheid van de overheid, niet echt gecementeerd. De werkvloer die direct en herhaaldelijk wordt geconfronteerd met die gevechtskracht problematiek is er moedeloos van geworden.

Misschien is Boris geliefd bij politiek en media, maar niet op de werkvloer van de Bundeswehr. Feitelijk is het beeld gelijk aan die in Nederland.