Vandaag verontwaardiging, morgen berusting

Bij de misdaadbestrijding gaat Nederland er nog steeds vanuit dat zware criminelen heropgevoed kunnen worden en de dader begrip moet krijgen.

Zwaardere straffen helpen niet hoor je herhaaldelijk politici verzuchten, maar in de loop van de decennia is ook bevestigd dat werk- en taakstraffen en enkelbanden de recidive niet terug dringen. Dat die nostalgische gedachte allang achterhaald is, dringt nog steeds niet door bij politici en rechtbanken.

Ter verdediging van die standpunten wijzen overheidsinstanties en politici juichend op dalende geregistreerde criminaliteitscijfers en vergeten dat slachtoffers door het lakse opsporing – en actieve ontmoedigingbeleid geen aangifte meer willen doen. Werkdruk, weigeren om aangiftes te registreren, beperkende bevoegdheden en het feit dat politie ambtenaren sneller voor het gerecht gesleept kunnen worden, hebben een grote invloed op de criminaliteit bestrijding.

Nederland is niet veiliger geworden en dat bewijzen moorden, groepsverkrachtingen, aanrandingen, gewapende overvallen, drugsmoorden, aanslagen met slag – en steekwapens, en gewapende afrekeningen op klaarlichte dag, die wekelijks in de media gememoreerd worden.

Nee, dan in Italië….

Een misdaad verslaggever en een Kamerlid togen naar het Italiaanse schiereiland om te kijken hoe de Italianen hun misdaadbestrijding hebben opgebouwd. In de Telegraaf hebben de twee hun ervaringen in een column bekendgemaakt. Volgens hen rust die misdaadbestrijding mede op twee belangrijke pijlers.

Pijler #1: compleet isoleren. Italianen zorgen ervoor dat gevangen maffiakopstukken a.k.a. zware criminelen volkomen zijn geïsoleerd van hun achterban. Daartoe werd het in misdaadkringen zeer gevreesde wetsartikel 41bis in het leven geroepen. Maffiosi die in het 41bis-regime terecht komen, weten dat ze jarenlang geen enkel ongecontroleerd contact met de buitenwereld meer hebben. Dat werkt zo leren de ervaringen in Italië, zowel preventief als repressief erg goed.

Nederland heeft alleen de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught, waar gevaarlijke criminelen geïsoleerd vastzitten. En die isolering blijkt herhaaldelijk ook niet waterdicht te zijn door corruptieve handelingen van het bewaking – en beveiligingspersoneel. In de meeste andere gevangenissen zitten lang- en kortgestraften gewoon bij elkaar. Een ervaren kopstuk dat twintig of dertig jaar aan zijn broek heeft gekregen, mag gewoon tafeltennissen met een beginnende jonge crimineel die na drie maanden weer buiten staat. Het tekent de verregaande naïviteit van het Justitiële apparaat en verantwoordelijke bewindslieden ondersteund door hun politieke achterban. In de ogen van Italiaanse misdaadbestrijders is dat een onbestaanbare toestand, omdat het niet alleen voortgezet crimineel handelen vanuit de gevangenis in de hand werkt, maar ook ruimte en gelegenheid biedt om jongeren te kunnen ronselen voor criminele klussen. Grooming heet dat in goed Nederlands en de bevestigingen daarvan zijn niet meer op de vingers van een paar duizend Nederlandse handen te tellen. In Nederland hebben ze nog steeds niet in de gaten dat strafinrichtingen zodanig moeten worden ingericht dat ze misdaadorganisaties niet faciliteren maar isoleren.

Pijler#2: het afpakmodel. Afgelopen jaar nam Nederland een armzalige €386 miljoen in beslag van criminelen. Dat is de netto-opbrengst van twee of drie goedgevulde cokecontainers. Een druppel op een gloeiende plaat. In Italië pakt de guardia di finanza alles af van boeven die de herkomst van hun vermogen niet kunnen verklaren. Het gaat niet alleen om onderwereldkopstukken. Ook advocaten, notarissen en andere witte boorden zijn niet veilig voor de guardia. De afgelopen tijd verdwenen meerdere strafadvocaten achter de tralies. Ze werden ook een voor een kaalgeplukt. De opbrengsten komen direct ten goede aan misdaadbestrijding en de gemeenschap. Ook in de Benelux wordt dit instrument toegepast, maar niet zo rigoureus als in Italië, vermoedelijk doordat men in Nederland teveel op het reclassering principe mikt en vindt dat de achterban van de wetsovertreder niet mag boeten voor de daden van hun familielid. Opnieuw wordt naïviteit beloond.

Persoonlijk denk ik dat een derde pijler gevoegd moet worden bij de voorgaande genoemde twee: bewustwording uitgedrukt in een driedimensionaal draagvlak. Primair door op de scholen uit te leggen waarom misdaad niet loont. Voorbeelden uit de twee eerder genoemde pijlers moeten gebruikt worden om de jongeren daarvan te overtuigen. Het kan en mag overigens niet beperkt blijven tot de jongeren. De samenleving moet ervan doordrongen worden en politiek en opsporing – en justitieel apparaat moeten het voorbeeld geven. Dat gebeurt wel in Italië en niet in Nederland.

In Calabrië, dat zwaar gebukt ging onder maffiageweld, is het draagvlak voor misdaadbestrijding onder de gewone bevolking enorm gegroeid. Dat draagvlak is in Nederland amper aanwezig en als het herkenbaar is zoals na de zinloze moorden op Wiersum en De Vries is die gebonden aan direct gedupeerden en heeft een tijdelijk karakter. De voornaamste reden is dat voorpagina’s en websites van media organen mede onder politieke druk snel weer gevuld worden met klimaatverandering, energie – en woningschaarste, corona epidemie, immigratie en oorlog in de Oekraïne. Om er een paar te noemen.

Nederland mist de boot

Daarom is het volgens de misdaadjournalist des te schrijnender dat het betreffende Kamerlid de toegang tot de gerechtsbunker werd ontzegd, toen hij daar in verband met een werkbezoek met eigen ogen wilde zien hoe het vervoer van de kopstukken van de Mocro-maffia is geregeld. De rechtbank vond het bezoek van het Kamerlid een ’stapeling van risico’s’? Onbegrijpelijk en kwalijk. Iedere procesdag in ’De Bunker’ kost honderden justitiemedewerkers een volle dag werk en de daaraan verbonden kosten worden gecompenseerd door belastinggeld. Daarom is het goed dat een politicus onderzoekt of dat efficiënter kan zonder de effectiviteit geweld aan te doen.

Dat Kamerlid verdient meer respect dan de tientallen leden van de Eerste Kamer die dertig mei verstek lieten gaan bij een debat over de staat van onze rechtsstaat. Het noodzakelijke quorum werd daardoor niet gehaald en drie bewindslieden dropen na anderhalf uur wachten, onverrichter zake af naar hun departement. Als zelfs een substantieel deel van onze volksvertegenwoordiging niet opdraaft om de problemen waar deze ministers voor staan te bespreken, dan is er nog een lange weg te gaan. Het roept de vraag op welke politici zich nu eigenlijk werkelijk interesseren voor de staat van onze rechtsstaat.

Die vraag is meerdere keren gesteld en het antwoord duidt herhaaldelijk op de tunnelvisie, de beperkte horizont van politici die vooral bezig zijn om de eigen positie veilig te stellen, om op het pluche te kunnen blijven plakken. De twee genoemde heren zijn niet de eersten  en zullen ook niet de laatsten zijn die in het buitenland informatie wilden inwinnen. Een groot aantal Nederlandse overheidscontingenten bestaande uit verantwoordelijke politici, politiefunctionarissen leden van de stedelijke veiligheidsdriehoek zijn op de yak van de samenleving de twee in het achterliggende decennium voorgegaan.  Opsporingsambtenaren werden gedetacheerd bij buitenlandse politiekorpsen. Ook zij gingen in verre landen kijken hoe die landen hun misdaadbestrijding ingevuld hadden en uitvoerden. Met die informatie is gezien de poreuze misdaadbestrijding blijkbaar niets gedaan. Met die observatie in het achterhoofd, zullen de ervaringen van de twee genoemde heren voorlopig geen wortel schieten in de Nederlandse misdaad bestrijding.

Immers, wat vandaag dwingt tot verontwaardiging en de luide roep om verbetering, is morgen alweer vergeten. Typisch Nederlands.