Functie elders voor De Jonge?

CDA-minister Hugo de Jonge moet donderdag zijn toch al tanende reputatie komen verdedigen in de Tweede Kamer. Wordt het alsnog een ‘functie elders’ voor De Jonge, of rekent hij erop dat de regeringscoalitie hem uiteindelijk zal steunen?

Voormalig Minister van VWS De Jonge heeft zijn privémail gebruikt voor vertrouwelijke communicatie tijdens de coronacrisis. Dat bevestigde het ministerie van VWS eerder aan de website GeenStijl. Het gebruik van privémail voor vertrouwelijke aangelegenheden is niet alleen verboden voor ministers, maar voor alle rijksambtenaren die thuiswerken. Eerder kwam minister Henk Kamp ook al in opspraak door het gebruiken van zijn privémail voor zijn werk. Zo’n beetje alle 175.000 ambtenaren bij het rijk werken sinds de coronacrisis regelmatig vanuit huis, maar een groot deel weet niet hoe ze vertrouwelijke informatie goed kunnen uitwisselen. Het gaat regelmatig verkeerd, zelfs bij bewindspersonen. En dat brengt veiligheidsrisico’s met zich mee, zegt de Algemene Rekenkamer. Volgens de Minister wist hij zich met regelmaat het wachtwoord van het overheids-mailadres niet te herinneren en was het mailprogramma te moeilijk in gebruik voor hem. Wat deze gebrekkige kennis van moderne communicatiemiddelen heeft betekend (en nog zal betekenen) voor de landsbelangen vermeldde de Rekenkamer niet.

WOB

Wanneer een Minister of Rijksambtenaar geheime documenten in zijn tas vervoert, vallen deze (geheime) documenten niet onder de regels inzake de ‘Wet Openbaarheid Bestuur’ (WOB). Dat wordt anders wanneer de betreffende documenten als een bijlage worden toegevoegd aan een e-mailbericht; het e-mailbericht valt onder de WOB-regels en het meegezonden (geheime) document uiteraard niet. Uit de opgevraagde informatie middels de WOB blijkt nu klip en klaar dat De Jonge, gedurende zijn ministerschap van VWS, jarenlang zijn privé e-mailadres gebruikte voor het ontvangen en versturen van vertrouwelijke overheidsdocumenten. Daaruit is in ieder geval op te maken waarover het geheime document gaat. In enkele mails wordt er ook verwezen dat het privé e-mailadres eigenlijk wel ‘handig’ is, omdat privé email niet onder een WOB valt zodat de informatie nooit bij pers of publiek terecht zou kunnen komen als gevolg van een WOB-verzoek. Al met al een enorme stommiteit van deze minister, die daarmee de belangen van het land achterstelt bij zijn informatieplicht, zijn eigen functioneren.

Mondkapjesdeal

De Jonge had niets met het inkopen van beschermingsmiddelen te maken, maar benaderde desondanks wel de secretaris-generaal van het ministerie van Financiën om aan te dringen op een deal met de zogenaamde Hulptroepen Alliantie van Van Lienden, destijds een prominent CDA-lid. Deze deal leek eerder te mislukken voor Van Lienden en zijn kompanen, vooral omdat de inkooporganisatie van VWS de motieven van Van Lienden c.s. wantrouwde. Het lijkt erop dat De Jonge zich liet intimideren door een paar tactische tweets van Van Lienden en met een deal hoopte de steun van Van Lienden te kunnen kopen inzake de toen ophanden zijnde verkiezing voor het CDA-leiderschap. “Je kunt die Sywert beter inside pissing out hebben dan outside pissing in”, stuurde De Jonge aan Van den Dungen, zo blijkt uit WOB-documenten die in handen zijn geraakt van De Volkskrant.

Opvallend genoeg kwam na interventie van VWS-minister De Jonge deze deal snel tot stand, waarbij de overheid de hele transactie financierde (!) en Van Lienden c.s. nog eenvoudiger in totaal een bedrag van rond de 10 miljoen euro netto onderling konden verdelen.

Kamerdebat

Aanstaande donderdag debatteert de Kamer over het handelen van De Jonge inzake het e-mailverkeer en de deal met Van Lienden c.s. Hij zal dan alsnog zelf vragen beantwoorden over zijn bemoeienis met de ‘mondkapjesdeal’ en waarom hij jarenlang, tegen de regels in, privémail gebruikte voor het versturen en ontvangen van vertrouwelijke overheidsinformatie. Dat is staatsrechtelijk hoogst ongebruikelijk; met ‘de Minister’ wordt immers doorgaans het gehele Ministerie bedoeld en niet zozeer de persoon die als politiek leidinggevende is benoemd. Vragen aan de Minister van VWS behoren dus in principe door de huidige Minister Kuipers beantwoord te worden.

Het kan goed zijn dat er binnen het Kabinet onvrede is over de manier waarop De Jonge zich als bewindspersoon gedraagt, respectievelijk heeft gedragen. Zoals Geert Dales eerder al fraai uiteenzette, is voor deze Minister de vorm kennelijk belangrijker dan de inhoud. Dales noemt hem onomwonden een ‘poseur’ die het slechts is te doen om het beeld wat men van hem heeft; een paar idiote schoenen hier, een piano (waar De Jonge absoluut niet op kan spelen) daar, plus nog andere fotomomentjes met een gladgestreken uitbeelding. Meer dan een aangeklede rukwind is deze voormalige onderwijzer eigenlijk niet; liever was hij van boven wat wijzer. Dat huidig Minister Kuipers het genoegen geheel aan De Jonge overlaat, zou dus niet zo vreemd zijn.

Of de belangen van ons land gediend zijn met een dergelijke Minister, zal vooral afhangen van de mate waarin hij de Volksvertegenwoordiging heeft geïnformeerd en of hij in staat is (geweest) om conform ethische normen leiding te geven aan het Ministerie. Zoniet, dan is hij volslagen ongeschikt voor een dergelijke functie. Ook resteert nog een antwoord op de vraag, hoe het Ministerie van VWS maar liefst 5 miljard méér heeft uitgegeven onder leiding van De Jonge, dan verantwoord kan worden. Het heeft er alle schijn van dat de persoon van De Jonge ongeschikt is om minister te kunnen zijn.

Bestuurscultuur

De door De Jonge geëtaleerde kunsten op het Ministerie van VWS, ademen zwaar de sfeer uit van een omhoog gevallen poseur die, als het erop aankomt, meer is geïnteresseerd in zijn (vermeende) eigenbelang dan in het landsbelang. Het zou goed zijn als de Kamer in de eerste plaats deze minister weet te dwingen al zijn privémail en whatsapp-verkeer prijs te geven, zodat gecontroleerd kan worden of en hoe vaak hij deze methode hanteerde en wat de uitwisselingen met ambtenaren van inhoud heeft gehad. Pas daarna komt de vraag aan de orde waarom hij dat zo deed en of hij de overheidsinformatie ook op bruiloften en partijen heeft gedeeld om te kunnen ‘shinen‘. Dat zou namelijk niemand meer verbazen. En zo niet dan voert de Marechaussee hem maar af.

In het kader van de vooral door D66 zo hevig gewenste ‘andere bestuurscultuur’ moet de Kamer het dan ook gewoon aandurven en De Jonge een ‘functie elders’ te geven. Het CDA heeft een reputatie hoog te houden als het om de ‘oude bestuurscultuur’ gaat en het staat nog maar te bezien of een motie van afkeuring genoeg is om een Minister van CDA-huize te laten aftreden. Als het de Kamer écht menens is met vernieuwing van de bestuurscultuur, dan moet in ieder geval dit exemplaar afgeserveerd worden met een motie van wantrouwen. De Regeringspartijen zijn daarmee ook beter af: daar geven de peilingen immers aanleiding toe.

Één ding is zeker: Pieter Omtzigt zal hem graag uitzwaaien en de nabestaanden van de omgekomen bejaarden ook.