Er wordt in artikelen – ook in die van mijn hand – veelvuldig gewezen op de Russische ergernis dat NAVO en EU zich niet aan afspraken hebben gehouden om hun invloedsfeer niet dichter naar Moskou te verplaatsen.

Europa negeerde dat Rusland al millennia streeft een bufferzone van neutrale staten aan zijn grenzen te hebben. Maar er zijn meer ergernissen in het Kremlin: het verlenen van asiel aan bekende Russen die in Rusland voor het gerecht moeten verschijnen; het negeren van de Russische bereidheid om lid te worden van de NAVO; het niet nakomen van afspraken door Brussel zoals de afspraak geen associatieverdrag met de Oekraïne af te sluiten en dat opgeheven vingertje van het Westen als die bij het minste geringste Moskou op een belerende toon, dacht te moeten kapittelen.

Europeanen, met Nederland op de eerste rij, zijn ervan overtuigd het gelijk aan hun kant te hebben en zijn er erg op gebrand westerse  normen en waarden verder uit te dragen. We zullen en moéten onze opvatting van een democratie opdringen. Daarom willen we de Oekraïners daarin per se steunen, maar gaan er aan voorbij dat de ervaringen in de achterliggende decennia hebben geleerd, dat zo’n proces van binnenuit op gang moet worden gebracht en niet van buiten kan worden opgelegd. Het van de grond trekken van een democratisch model is en blijft een proces van de lange adem. Succes is ook afhankelijk van het gegeven of en in hoeverre de betreffende samenleving gelijkenissen vertoont met die van het Westen en of de betreffende samenleving de wens hebben om naar zo’n samenlevingsmodel te willen transformeren. Bosnië, Afghanistan, Irak zijn voorbeelden waar het democratische zendingswerk is mislukt omdat bepaalde westerse ideeën niet geaccepteerd, laat staan warm omarmd werden.

Net als bijvoorbeeld in de koloniale tijd komt het niet in ons op dat we bij ons zendingswerk ook onze hand kunnen overspelen. Het Westen negeert voor het gemak de ontwikkeling in westerse landen waar grondrechten van de mens herhaaldelijk geschonden en de levensruimte verder beperkt worden om de invloed van de overheid op de samenleving te intensiveren. Steeds meer passen overheidslagen met het wetboek in de hand dwang toe om het eigen narratief door te drukken. Goedschiks of kwaadschiks. Het moderne democratische model begint steeds meer te lijken op een verlichte versie van het Sociaal democratische model van de DDR of de theocratische versie van Iran: de overheid bepaalt hoe leden van de nationale samenleving moeten leven, denken en doen. Het niet volgen van dat narratief resulteert in vrijheidsbeperking en uitsluiting. We negeren of beter gesteld ontkennen dat de westerse politieke elite steeds meer corrumpeert in zijn denken en doen en steeds meer de neiging vertoont om criticasters van het overheidnarratief te monitoren, te dwingen op andere gedachten te komen en zelfs fysiek en psychisch uit te sluiten.

“Een te bedisselend
Europa zal dus niet al
te veel indruk maken”

Het Westen heeft te maken met de gevolgen van eigen gedrag en geopolitieke belangen van Rusland. Rusland laat zijn spierballen zien met betrekking tot zijn belangen op de Krim, Donbas en hoopt het langgekoesterde verlangen om de Krim met de Donbas te verbinden en Novorossiya een stap verder te brengen, op een goedkope manier te kunnen bereiken. En passant kan met Mariupol een tweede warmwater haven aan de Zwarte Zee in bezit gekregen worden. Het is machtsvertoon. Hoe reageert het Westen daarop? Met uitsluiten, sancties, gebalde vuist en machtswoorden. Het al jaren lang gevoerde westerse sanctiebeleid heeft een boemerang effect op de westerse midden- en laagste klasse. Zij merken het eerste dat de huishoudbeurs steeds smaller wordt en met de euro steeds minder gedaan kan worden. Ook is gebleken dat de doorsnee Russische burger de dupe is geworden van het rigoureuze sanctiebeleid. De vraag is dan ook wat het doel van het sanctiebeleid is? De eigen bevolking straffen voor zijn empathie voor de Oekraïense zaak of Olga en Wladimir straffen omdat zij nog steeds Poetin niet hebben gedwongen af te treden?? Slimme politici hadden in 2014 natuurlijk ook kunnen gaan praten met Moskou en dreigende woorden achterwege kunnen laten en gebaren even kunnen inslikken.

Dreigende taal kan in deze fase de Euraziatische opmars in Rusland doen versnellen. Een groeiend aantal Euraziaten, is van oordeel dat Moskou het vizier op het oosten moet richten, Door het charme offensief van Putin richting China onderstreept Moskou dat de oosterse wereld een steeds belangrijkere handelspartner van de Russen is geworden. Een te bedisselend Europa zal dus niet al te veel indruk maken, eerder extra kwaad bloed zetten en barricades opwerpen. Kundige ministers en regeringsleiders kunnen dit hopelijk niet laten escaleren. Jammer genoeg komen die in het huidige westerse politieke landschap waar deugen, emotie, onderbuikgevoelens de boventoon voeren en kennis, ervaring, inzicht en overzicht in het verdomhoekje zijn geraakt, amper boven drijven. Kijk naar Nederland die met een regering van 29 bewindslieden in vier weken nog steeds niet in staat is om handen en voeten aan het Europese sanctiebeleid te geven en een twee maal mislukte politicus inhuurt om als nationale coördinator voor dat beleid te gaan functioneren. Het is om te huilen.

Vooral in West-Europa heerst de utopische  en naïeve gedachte dat in de Oekraïne een democratie met een markteconomie en rechtspraak in een paar jaar tot bloei kan komen. Een staat waar corruptie binnen politieke kringen, instituties en defensie sterk geworteld is, moet als het even kan binnen een paar jaar een spiegel zijn van het volgens het Westen optimale bestuursmodel: de democratie. Het oosten van Duitsland heeft bevestigd hoe moeilijk de overgang van een communistische naar een kapitalistische manier van denken en doen is. Het is een proces van tientallen jaren geweest en dan nog. Die had een sterke, rijke broer met eeuwenlange democratische ervaring in diverse kleuren en markteconomisch denken.

Wie gaat optreden als de rijke oom voor Kiev? West-Europa of de USA? Beide regio’s worstelen echter met een krimpende economie en een explosieve groei van de inflatie. En in hoeverre kan daarbij gerekend worden op de inspanning van de bevolking? Of de drijvende krachten achter het WEF project?