Geïrriteerd beziet de burger de geweldsuitwassen in de straten van grote Nederlandse steden en vraagt zich af hoe het zover is kunnen komen. Op zich is die vraag niet moeilijk te beantwoorden. Wie is verantwoordelijk voor veiligheid, welvaart en welzijn waardoor de Nederlandse samenleving het dagelijkse leven en de nabije toekomst de gewenste kleur kan geven? Aan wie betaalt die burger belastingen om die taken naar de wensen van de samenleving uit te voeren? Juist, de overheid.

Die term is niet beperkt tot de politieke elitocratie die zich met veel dedain op een regenteske wijze door de straten van Den Haag beweegt. Die overheid strekt zich uit over alle lagen van de hiërarchie; van Den Haag via Provincie, Waterschappen tot in de kleinste kamertjes van de Gemeentelijke overheid.  Iedere laag heeft zijn eigen manier om inkomsten te genereren en in de meeste gevallen komt het geld uit de zakken van de burger. In de achterliggende decennia werden die hiërarchische lagen steeds meer bevolkt door personen zich ontwikkeld hebben tot potentaten die met de groeiende bureaucratie in de hand menen het doorsnee lid van de samenleving hun wil op te kunnen leggen. Met steun van een weinig empathisch optredende politie en justitieel apparaat. Die driehoek heeft de menselijke maat stilzwijgend in de onderste bureaulade gestopt en haalt die er sporadisch uit. Als dat überhaupt een keer gedaan wordt.

In het AD van 26 november legt Tjeenk Willink, de Nederlandse eminence grise uit, waar de schoen wring en zijn uitleg geeft handen en voeten aan die irritatie van de burgers van Nederland. Volgens hem is die overheid onzichtbaar en indien zichtbaar, ontoegankelijk. In de achterliggende decennia dacht de overheid dat zij zich moest gedragen als een bedrijf met burgers als klant. Er wordt bezuinigd op een kerntaak als veiligheid om hobby’s als klimaat, energietransitie, migratie toch te kunnen financieren en als het economisch goed gaat worden die kerntaken niet voorzien van extra geld om de ingebrachte bezuinigingen te compenseren, maar gaat er nog meer geld naar binnen- en buitenlandse hobby’s. Wanneer aan het einde van de dag de rekening wordt opgemaakt is de belasting betalende burger altijd de klos.

Lange tijd vond de burger dat een vanzelfsprekend mechanisme, maar de coronacrisis maakt duidelijk dat als de nood aan de man is, iedereen – de private sector voorop – van alles van de publieke sector verwacht.’ Ondertussen zien mensen hoe belangrijke overheidstaken als veiligheid op straat en in huis, volkshuisvesting of ruimtelijke ordening zijn verloederd en constateert tegelijkertijd dat belastinggeld uit het venster wordt gesmeten zoals onlangs om het Taliban regime in Afghanistan te plezieren. Het argument luidt: “we moeten in gesprek blijven om de honderden Nederlanders of Afghanen die aan Nederland gelieerd kunnen worden, naar Nederland te kunnen halen”. Als de dwaallichten in Den Haag hun zaken beter hadden behartigd, was dat allemaal niet nodig geweest.

“Wie er politiek ook aan
de knoppen zat te
draaien, het ging mis”

Behalve het chaotische coronabeleid is volgens Tjeenk Willink ook de behandeling en afhandeling van de diverse Toeslagenaffaires debet aan het groeiende geweld op straat.  Bij de laatste Kindertoeslagen affaire is gebleken dat de overheid in alle geledingen heeft gefaald en triest genoeg nog steeds  in gebreke blijft. In tegenstelling tot rechters en uitvoeringinstanties die publiekelijk mea culpa hebben geroepen, is de overheid naarstig op zoek naar schuldigen en probeert het eigen straatje voortdurend schoon te vegen. Voor de gewone burger is het allang duidelijk dat meerdere politieke beslissingen sinds 2004 de oorzaak van die affaire is. Wie er politiek ook aan de knoppen zat te draaien, het ging mis en daarom is volgens Tjeenk Willink ook niet een schuldige aan te wijzen. Ondanks waarschuwingen en groeiende weerstand van en binnen de samenleving, wil vooral de politiek nog steeds niet luisteren en denkt in zijn ongelooflijke arrogantie het altijd beter te weten. Het gevolg is dat de burger zich in toenemende mate irriteert en de frustratie grens bereikt is.

Dus gaan groepen die menen niet gehoord te worden, de straat op: boeren, havenwerkers, bouwvakkers, sportfans, onderwijs – en zorgpersoneel. Er is bijna geen groepering binnen de samenleving die zich niet bedient van het protest en demonstratie instrument. Er is ook geen demonstratie of protest die niet geïnfiltreerd wordt door relbeluste jongeren en figuren die menen dat een demonstratie of protestactie een goede gelegenheid is om proletarisch te gaan winkelen. Ze zijn herkenbaar door de combinatie hoodies-mondkapjes-zwarte kleding-slagwapen. Ook buiten demonstraties en protesten bedreigen relmakers op straat hulpverleners, politie en onschuldige burgers; gooien ruiten in, forceren deuren van winkels, werpen molotov cocktails en stenen en plegen huisvredebreuk in diverse voetbal stadions.

Steeds minder aangiftes

Behalve door relzoekers wordt de samenleving regelmatig opgeschrikt door maffia moorden waarbij vaak sprake is van vergismoorden. Caroline Koetsenruijter signaleerde in het tv-programma Op1 dat de drugsmaffia een wolk van personeel gaande houdt, met ‘geweld als lifestyle’. Narcoland of niet: een fundamentele aanpak ontbreekt en nog steeds is de bestraffing van de drugsmaffia softer dan elders in Europa. Hoewel de overheid al jaren beweert dat er minder criminaliteit is, spreekt de praktijk een geheel andere taal. Het ontmoedigingsbeleid van de politie en het lage oplossingspercentage van misdaden hebben ertoe geleid dat steeds minder burgers aangifte doen. Bovendien is bewezen dat de politie vooral misdaden en wetsovertredingen van mensen met een kleur negeert, onder de mat schuift of op een optisch voordelige manier categoriseert.

Een deel van het Nederlandse geweldsprobleem kan worden gerelateerd aan een langer bestaand autoriteitsprobleem. In de jaren zestig en zeventig gaven Nederlandse autoriteiten soepel toe aan de wensen van Nederlandse jongeren. Niet alleen werden drugs als een soort hippe folklore gezien en niet als iets dat de integriteit van de rechtsstaat ondermijnt. Studenten kregen inspraak in de lesstof en in het universiteitsbestuur, soldaten mochten hun haar laten groeien en gezinnen werden een ‘onderhandelingshuishouden’. ‘Autoriteit’ kwam in een kwade reuk te staan – een trend die tot op de dag van vandaag doorwerkt en vertaald wordt in deugdenken en cancel cultuur.

Geen voorbeeld

Naast autoriteit, zijn verantwoording afleggen en verantwoordelijkheid dragen ook termen die niet bij de huidige demissionaire regering hoog in het vaandel staan en is door zijn gedragingen het slechtste voorbeeld  voor het jongere segment van de Nederlandse samenleving. Moest in januari 2021 aftreden omdat de staat tienduizenden gezinnen in het ongeluk stortte; slaagt er nog steeds niet in een nieuw regeerakkoord in elkaar te frutselen, laat staan een nieuw kabinet op de rails te zetten, maar wel – demissionair en wel – de meest vergaande ingrepen in de grondrechten van de burgers door te voeren. Het is een aanhoudende bron van spot en afkeer en draagt niet bij aan gezag en ontzag: de premier die het demissionair zijn wel prima vindt en dus geen haast maakt met een nieuw kabinet; de gezondheidsminister die flopt als lijsttrekker en zich alleen blijkt te onderscheiden door valse beloftes, baardgroei en merkwaardige schoenen; de justitieminister die stoere taal uitslaat maar zijn eigen coronaregels overtrad. Niet echt lichtend voorbeelden voor de hedendaagse samenleving.

Wat nu gebeurt in de grote steden slaat over naar plekken buiten de geürbaniseerde oppervlakken. Dat is geen verrassing meer. Kan geen verrassing meer zijn. Net als in Amerika probeert de straat de macht over te nemen en door het terughoudende optreden van het binnenlandse veiligheid – ondersteund door een deugend justitieel apparaat worden de marges al jaren verruimd. Al maanden krijgt de samenleving teksten uit de monden van politici en politie-autoriteiten te horen die zich uitstrekken van diversiteit en inclusiviteit (speerpunt van de politie, niet de veiligheid van de doorsnee burger!), gejammer over gewelddadige acties van drugs- en andere soorten criminelen. Ondertussen grazen in hoodies verpakte, met mondkapjes uitgeruste en met slag- en vuurwapens gewapende hooligans en veronderstelde voetbalsupporters de straten af op zoek naar concurrenten en hulpeloze slachtoffers om hun ongebreidelde woede, frustratie en energie op die mensen bot te kunnen vieren.

De orgie van geweld die in de afgelopen weken is ontstaan en in volume en geweldsintensiteit groeit, is door het wankele politie apparaat bijna niet meer te stoppen met niet-gewelddadige middelen. Uit Den Haag hoort de bedreigde machteloze burger alleen maar stoere taal die nooit wordt gevolgd door een kordaat en vooral effectief optreden van de regenteske kliek die zich verstopt achter de muren van de alternatieve Tweede Kamer.

Het zal niet lang duren of de redeloze en radeloze meute staat voor de poorten van de alternatieve Tweede Kamer en dan?