Het is weer feest in Den Haag! Want “we gaan ruim 2000 mensen uit Afghanistan halen” en die ‘wij’ slaat niet op ons, de Nederlandse samenleving, maar op hunnie; in Den Haag. Onze verse demissionaire Minister van Buitenlandse Zaken kwam daarna op het NPO-journaal de mitsen en de maren uitleggen van de intentie die het demissionaire Kabinet heeft.

Intentie, betekent nog niet “we gaan alles op alles zetten om die personen naar Nederland te halen” en gezien de opvangproblemen is dat eigenlijk maar goed ook. Een van die mitsen en maren blijkt het vliegveld van Kaboel te zijn dat blijkbaar nog steeds niet “open” is voor internationaal vliegverkeer en dus moet gebruik gemaakt worden van “exit points” in Pakistan en Qatar. Meneer Knapen kwam bij mij echter niet daadkrachtig over, maar vermoedelijk ben ik bevooroordeeld, omdat ik hem in zijn journalisten in mijn leven een aantal keren heb meegemaakt.

Opvallend dat er nu ineens een overzicht werd gepresenteerd van Afghanen die een beroep kunnen doen op de motie Belhaj: 330 tolken en andere medewerkers van een Nederlandse defensie- of politiemissie, 100 mensen die voor een internationale missie hebben gewerkt, 42 lokale NAVO-medewerkers en 120 mensen die op een of andere manier ook onder de motie-Belhaj vallen. Daarnaast zijn er nog 800 mensen waarvoor het kabinet “een speciale voorziening” wil treffen. Duidelijk? Niet als je met termen goochelt als “we hebben de intentie”, “op een of andere manier” en “een speciale voorziening”? Waar praat de demissionaire regering dan over?

Restrictief migratiebeleid

Tot het midden van de jaren tachtig bemoeide de Rijksoverheid zich niet met de opvang van asielzoekers. Hun opvang werd georganiseerd en gefinancierd door particuliere organisaties. In 1987 werd het ministerie van WVC echter verantwoordelijk voor de opvang van de in Nederland verblijvende asielzoekers. Dit opvangbeleid kreeg concreet gestalte door de afkondiging van de Regeling Opvang Asielzoekers (ROA) in april 1987. In dit opvangbeleid was tot het midden van de jaren negentig een belangrijke rol weggelegd voor de gemeenten. Het was namelijk de bedoeling dat zij de feitelijke opvang van de asielzoekers grotendeels zouden verzorgen.

De doorsnee Nederlander merkt er wellicht niets van, maar Nederland blijkt sinds begin jaren negentig een aan voorwaarden gebonden immigratiebeleid te voeren om de ongewenste illegale immigratie tegen te gaan. Volgens onderzoekers en de nationale overheid gebeurt dat behalve aan de grenzen ook door interne controles die met een gedragen term “controles aan de systeemgrens” wordt genoemd.  Voorbeelden daarvan zijn: onbereikbaar maken van een sofinummer voor mensen zonder verblijfsvergunning en de Koppelingswet om op systematische wijze het recht op voorzieningen te koppelen aan een geldige verblijfsvergunning. De Vreemdelingenwet 2000 moest voorts zorgen voor een snellere afhandeling van asielaanvragen. Door dat formele ‘ontmoedigingsbeleid’ zijn de verschillen tussen legale en illegale migranten scherper geworden.

“Asielzoekers die zijn
afgewezen verdwijnen
in de illegaliteit”

Duidelijk is echter dat het restrictieve beleid niet in staat is illegale migratie geheel en al tegen te gaan. In bepaalde gevallen werkt het juist mee aan het illegaal worden van individuen. De pogingen vanuit het nationale niveau om mensen systematisch uit te sluiten van zorg en opvang, gaan gepaard met tegenbewegingen op lokaal niveau. Zij die buiten de Bijstandswet vallen worden opgevangen door particuliere instanties. Er is een lappendeken van laagdrempelige en vaak tijdelijke hulp ontstaan voor migranten zonder geldige verblijfsstatus. Asielzoekers die zijn afgewezen worden wel uit de opvang gezet maar niet het land uit, en een deel van hen verdwijnt in de illegaliteit. Het gaat hierbij niet om enkelingen, maar om tienduizenden mensen die deels al op straat gezet zijn en deels nog als ‘verwijderbaar’ in de opvang zitten. Op jaarbasis zijn er naar schatting 112.000 tot 163.000 illegalen waarvan het grootste deel nooit een asielaanvraag heeft ingediend (exclusief Oost- en West-Europeanen: 65.000 tot 91.000). Deze mensen bevinden zich goeddeels buiten het gezichtsveld van de landelijke overheid. Boven de 100.000 illegaal in Nederland verblijvende personen zijn na aankomst onzichtbaar geworden voor de officiële instanties.

Waarheen met de nieuwe Afghanenstroom?

Stel dat we die 2000 Afghanen op de een of andere toverachtige manier op een vliegveld in Pakistan of Qatar kunnen krijgen, wat gaan we dan met ze doen als ze vaste voet op Nederlandse bodem zetten? Hebben ze in Den Haag het gepiep en gekraak van de asielopvang door het COA, burgemeesters etc. niet gehoord? Los van de Afghanen en hun achterban, zijn in de eerste acht maanden van dit jaar 25.000 migranten van diverse pluimage naar Nederland gekomen, waarvan 8000 nareizende gezinsleden. Dat blijkt uit de cijfers die het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) op 11 oktober openbaar heeft gemaakt. Geen verrassing in de migranten-litanie is de ontdekking dat vooral volwassen mannen als eerste asiel aanvragen, waarna in veel gevallen vrouwen en kinderen ook naar Nederland kwamen. Het gros van die personen kwam weer uit Syrië en Eritrea…

Volgens de burgemeester van Heerenveen heeft het COA de migratie problematiek niet onder controle. De opvang verloopt chaotisch: onvolledige namenlijsten, migranten die niet geregistreerd zijn bij het Centrale Meldpunt in Ter Apel en onduidelijkheid over de onderbreng locatie. Volgens de woordvoerder van het COA begrijpen klagende burgemeesters niet veel van de te volgen procedures en verwarren zij de logistieke aanmeldprocedure met de asielaanvraag procedure. Dus eerst moeten ze zich aanmelden en dan gaan we kijken of de asielaanvraag ingewilligd kan worden. Als dat niet het geval is blijven ze – met steun van de wet ontduikende instanties als de gemeenteraad van Amsterdam en de kerk – lekker in Nederland. Maar de burgemeester van Heerenveen wordt gesteund door de burgemeester van Weert.  Geen chaos dus?

“Alle locaties zitten
nu al propvol“

Waarom vraagt het COA dan om nieuwe opvangplekken en denkt aan de oprichting van een nieuwe noodopvang. Reden? Alle opvanglocaties zitten mede door de stroom Afghanen propvol. Over een paar weken kunnen asielzoekers mogelijk niet meer worden opgevangen. Het uiterste onwenselijke scenario van crisisnoodopvang dreigt: opvangen van migranten in sporthallen waar minimale voorzieningen aanwezig zijn. Beetje Spartaans dus. Het is nog niet zo ver, maar het is duidelijk dat het Nederlandse asielsysteem zwaar onder druk staat.

Door de krapte op de woningmarkt is het moeilijk om statushouders (asielzoekers met een verblijfsvergunning) te huisvesten, waardoor zij noodgedwongen in de asielopvang blijven hangen. Vorige maand verbleven rond de 11.000 asielzoekers met een verblijfsvergunning in de asielopvang. De bedoeling is dat zij binnen veertien weken een huis krijgen toegewezen. Maar dat zal wel een wensdroom blijven. Met geen woord wordt gerept over die tienduizenden Nederlandse belastingbetalers die al een decennium wacht op een woning.

Daarom blijft de vraag overeind staan: ”waar gaat die nieuwe Afghanenstroom heen?”. Daar hebben ze in Den Haag blijkbaar nog niet over nagedacht.