Spanning in de Pacific[1]

“Verbolgen reacties van EU en Frankrijk op nieuwe alliantie tussen VS, VK en Australië: Spel wordt nu bruusker gespeeld“. Met die kop startte een artikel op de website van de VRT en mijn interesse was gewekt. Omdat in de achterliggend decennia de informatievoorziening een sterk propagandistisch karakter heeft gekregen, is het zaak om de achtergrond van berichten te blijven onderzoeken.

Boos

Waarom zijn EU en Frankrijk nu zo verbolgen? Australië wilde om diverse redenen uit de 2016 onderzeebootovereenkomst met Frankrijk stappen. Een overeenkomst voor de aankoop van twaalf Barracuda onderzeeboten, die meer dan €50 miljard in de Franse schatkist zou doen vloeien. Die €50 miljard dreigen nu naar de VS te waaien. Vanzelfsprekend is Frankrijk pissig, het is wel € 50miljard en in deze voor Frankrijk blijkbaar barre tijden een welkome storting in de leeg rakende schatkist.

Waarom Australië uit het project stapt, wordt door veel mediabronnen weggelaten. Het is niet alleen die onderzeeboten kwestie waardoor het spel op de wagen is. Het blijkt dat de EU waar Frankrijk een belangrijke hoofdrol speelt, aanhikt tegen AUKUS de nieuwe Westerse Alliantie die als doel heeft de Chinese expansiedrang in het westelijke deel van de Pacific Rim  in te dammen. De vraag die moet worden gesteld en niet in het bewuste artikel te vinden is: waarom?

In de nevenstaande schets staat het Chinese Defensieplan gepresenteerd. Het valt op dat de tweede ring niet ver van de Australische noordkust eindigt en binnen de eerste ring Taiwan als een Chinese provincie is opgenomen. Het watergebied tot aan die tweede en meest oostelijke defensiering dat een groot volume natuurlijke energie bronnen herbergt, beschouwt Beijing als Chinees eigendom.

Steeds Taiwan

Het draait vooral om de status van Taiwan en de ondersteuning van de VS voor Taiwan. De Australische minister van Defensie Peter Dutton, die samen met Minister van Buitenlandse Zaken Marise Payneop bezoek is in de VS, om de AUKUS-alliantie te bezegelen, waarschuwde botweg dat een gewapend conflict tussen de VS en China om Taiwan niet kan worden uitgesloten. Beijing heeft herhaaldelijk geroepen dat China goedschiks of kwaadschiks Taiwan weer deel van de Chinese Volksrepubliek wil maken. China stelde ook dat bij een oorlog om Taiwan de Australiërs bij de eerste doden zullen zijn. Lekker vooruitzicht.

Gat in de maritieme gevechtskracht

Australië wordt omringd door uitgebreide wateroppervlaktes en de maritieme component is daarom het belangrijkste krijgsmachtdeel. Geen wonder dat Australië naar opties zoekt om zijn maritieme gevechtskracht op te stuwen en een van die opties het moderniseren van het zijn onderzeeërbestand is. Na een afweging tussen de offertes van Frankrijk, Japan en Duitsland kwam die van Frankrijk op dat moment als beste uit de bus. Een van de belangrijkste overwegingen was het gegeven dat de van oorsprong dieselplatformen te zijner tijd omgebouwd kunnen worden tot kernonderzeeërs. Kernenergie was na het Japanse Fukushima drama in 2011 nog steeds een heikel onderwerp in Australië. In april 2016 werd een order van €30 miljard geplaatst voor 12 platformen bij de Franse wapen fabrikant Naval Group[2].

Nu doet Frankrijk net of die Australische beslissing als een donderslag bij de Parijse heldere hemel kwam, maar niets is minder waar. Er zijn genoeg signalen geweest waaruit kon worden vastgesteld dat Australië wel klaar was met de problematiek rond het project en die ziet er sinds 2016 als volgt uit:

• Cyber veiligheid. In augustus 2016, nog voordat de overeenkomst tussen Frankrijk en Australië geformaliseerd was, maakte de Franse fabrikant bekend dat ze gehackt was en ruim 22.000 documenten over de gevechtskracht van de Scorpène onderzeeër[3] klasse (o.m. stealth vermogen), die in India werd gebouwd, verdwenen waren. Een ernstige inbreuk in de internet veiligheid van het bedrijf. Australië eiste van het bedrijf, een top niveau beveiliging en de oppositie riep op om opnieuw te gaan onderhandelen.
• Serieuze budgetoverschrijding. Bij de overeenkomst werd een bedrag van €30 miljard afgesproken, maar dat bedrag is om verschillende redenen opgelopen tot bijna het dubbele € 56 miljard. Als de signalen niet bedriegen, zullen de kosten nog hoger oplopen, omdat de onderhoudskosten gedurende Life of Type (LOT) in het kostenbeeld nog niet opgenomen zijn. Volgens de laatste berekeningen eind 2019 kunnen die meer dan €90 miljard bedragen.
• Uitholling maritieme gevechtskracht. Het blijft helaas niet bij de extravagante budget uitloop. De zes Collins onderzeeërs die nu in de bewapening zijn, moeten door ouderdom (van 1996) in 2026 uitfaseren en het ziet er niet naar uit dat de door Frankrijk beloofde 12 (of een deel daarvan) in 2026 de taken van de Collins onderzeeërs over kunnen nemen. Door vertragingen van het Barracuda project is de gewenste uitlevering en in de bewapening nemen van operationele Barracuda onderzeeërs in 2025 onmogelijk. De bijgestelde planning signaleert dat de eerste Franse onderzeeër pas in 2035 en de laatste in 2050 van de productie band kan worden verwacht. Zonder die onderzeeërs is Australië kwetsbaar en niet in staat de Chinese expansiedrift te dimmen of te ontmoedigen.  Australië besloot begin 2021 dat de verouderde zes Collins onderzeeërs gestript en een compleet nieuwe configuratie zouden krijgen. De prijs? Extra miljarden die nog niet gebudgetteerd zijn.   
• Teleurstellende banen groei. Het grootste discussiepunt is de te verwachte aanwas van arbeidsplaatsen. Toen de overeenkomst in 2016 werd gesloten, benadrukte de toenmalige Minister-president Turnbull dat de onderzeeërs voor 90% in Australië zouden worden geproduceerd. Dat betekende 2800 banen. Achteraf bleek dat niet meer dan een verkiezingsbelofte te zijn. In 2020 was die 90% Australische betrokkenheid al teruggebracht naar 60% en in 2021 probeerde de Franse fabrikant opnieuw te tornen aan dat lagere percentage omdat de Australische industrie volgens de Fransen dat niet aan zou kunnen.
• Overdracht van informatie en technologie. De Australische irritatie bereikte in 2018 bijna  het kookpunt toen een discussie over garanties en technologische overdracht, opnieuw in een vertraging resulteerde van een essentiële strategische partner overeenkomst. De toenmalige Minister van Defensie Pyne weigerde vervolgens een onderhoud met zijn Franse collega Parly en vertegenwoordigers van de Franse Fabrikant. Uiteindelijk werd die overeenkomst begin 2019 toch getekend, maar in 2021 weigerde Canberra de overeenkomst voor de volgende ontwikkelingsfase te ondertekenen en eiste dat de Fransen voor augustus de Australische eisen hadden ingewilligd.

De Australische beslissing is dus niet emotioneel van aard, maar heeft een zakelijke reden. Dat besluit is ook niet spontaan op een dag genomen, maar heeft oplopende irritaties als vertrekpunt. Enorme kostenoverschrijding, een dreigend gat in de maritieme gevechtskracht doordat de verouderde Collins onderzeeërs niet tijdig vervangen kunnen worden en  niet de beloofde banengroei. Geen wonder dat de Australiërs het project lieten vallen en naar een bruikbaar alternatief zijn gaan uitkijken. Voor wie de Franse manier van zaken doen kent kan dat besluit geen verrassing geweest zijn.

Bewegingen rond de uitstap

Dat alternatief is dus de alliantie AUKUS geworden, waardoor het voor de drie landen eenvoudiger wordt om informatie en technologie te delen en de weg voor Australië vrij maakt om de gewilde kernonderzeeërs op korte termijn in de bewapening op te nemen. De productie zal in nauwe samenwerking met VK en VS in Adelaide gebeuren.

Australië heeft al een slordige €1 miljard aan het project besteed en verwacht wordt in dat er een boete betaald moet worden, maar die zullen niet opwegen tegen de kostengroei van het lopende project.  In 2017 heeft Australië een exit clausule laten opnemen in de overeenkomst: “where a Party’s ability to implement the Agreement is ‘fundamentally impacted by exceptional events, circumstances or matters”. De vraag of  vertragingen, kosten groei en gebroken beloftes aan die exceptionele omstandigheden beantwoorden, zal een zaak voor de rechters zijn.  Als Canberra uit het project stapt dan: ““the Parties will consult to determine if common ground can be found to allow continuation of the Agreement. If no common ground is found within 12 months, the termination will take effect 24 months after receipt of the original notice to terminate”. Dat tijdpad lijkt samen te vallen met in de AUKUS opgenomen overdracht van informatie en technologie. De partijen hebben afgesproken om de komende 18 maanden te onderzoeken op welk manier de VS de noodzakelijke technologie die het alleen met de VK deelt, aan Australië door te geven. 

Gelijk hebben is nog niet gelijk krijgen

Wanneer het spanningsveld in het westelijke deel van de Pacific gekoppeld wordt aan de problemen in de Zuid Chinese zee en de Indische Oceaan dan kan men nog meer begrip opbrengen voor de Australische beslissing. De Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk gaan Australië helpen bij het ontwikkelen en inzetten van kernonderzeeërs, om de westerse militaire aanwezigheid in de Stille Oceaan uit te breiden. Waarom zou de EU daar moeite mee hebben?

Zoals verwacht geeft Parijs zich niet zonder slag of stoot over. De Franse Minister Le Dorian:” What concerns me as well is the American behavior…..this brutal, unilateral, unpredictable decision looks very much like what Mr. Trump used to do … Allies don’t do this to each other … It’s rather insufferable This is not over,…we have contracts. The Australians need to tell us how they’re getting out of it. We’re going to need [an] explanation. We have an intergovernmental deal that we signed with great fanfare in 2019, with precise commitments, with clauses; how are they getting out of it?”….”

Er zit dus meer achter het Australische besluit om Frankrijk te dumpen en het doet denken aan de problematiek rond de JSF, die al een jaar of twintig aansukkelt: kostenoverschrijdingen, productie vertragingen, nog steeds niet opgeloste technische gebreken, gebroken beloftes.

[1] Informatie over de problematiek van de onderzeeër overeenkomst is afkomstig uit een 16 september 2021 artikel van de Politico website.

[2] Volgens eigen zeggen de Europese frontrunner op het gebied van maritieme defensie die ten dienste staat van strategische operaties van meer dan 18 landen. Voorheen benoemd als Direction des Constructions Navales of DCNS. Die afkorting wordt in veel hedendaagse artikelen gebruikt.

[3] Eeen klasse van dieselelektrische aanvalsonderzeeërs die gezamenlijk zijn ontwikkeld door de Franse Naval Group en het Spaanse bedrijf Navantia. Het beschikt over dieselaandrijving en een extra luchtonafhankelijke voortstuwing. Het wordt nu op de markt gebracht als de Scorpène 2000.