Sinds ik in 2000 de plaatsvervangende CDS informeerde dat de toenmalige Amerikaanse Defensie minister overwoog om de JSF uit het Defensiebudget te gooien, volg ik de misère rond dit modernste wapensysteem van de 21ste eeuw op de voet (ik was een infanterist, vandaar).
In 2002 adviseerde ik in mijn memorandum ter afsluiting van mijn periode bij TRADOC om prudent om te gaan met dat project en de ontwikkelingen nauwkeurig in de gaten te houden, voordat de politiek een besluit zou nemen over het aan te schaffen volume. Op beide adviezen kreeg ik geen antwoord uit de Haagse – ivoren – defensietoren.
Te duur voor Nederland
In de periode 2005-2010 mocht ik van de TNO/Clingendael-combinatie deelnemen aan het project Air Power[1] om een substantiële onderbouwing te geven voor de aanschaf van de JSF. Voor de start van het project benadrukte ik niet overtuigd te zijn van de prangende behoefte aan een JSF platform, maar die kanttekening werd fluks weggewoven door de groene tafelexperts met ‘nul’ operationele ervaring. Aan het einde van het onderzoeksverslag schreef ik aan de projectleider in mijn advies het volgende:
Nederland zal zijn geld moeten inzetten op meer inter-theater en intra-theater Luchttransportmiddelen, meer UAV/UGV(onbemande grond- en lucht- controlesystemen) samengevoegd in een systeem met rotor en vastvleugelige platformen, op luchtplatformen die faciliteren en/of bijdragen in/ aan vooral de niet–kinetische effecten van informatie operaties (het gooien van slimme bonmen die door Laser Target Designators op het doel gestraald worden) en op minder vastvleugelige maar hoogwaardigere multi-role vastvleugelige platformen met swing role karakteristieken.
In normale mensen taal: concentreer je op de Low End operaties die op de twee lagere militair niveaus (operatief en tactisch) worden uitgevoerd ter ondersteuning van het optreden van grondtroepen. De JSF is voor de Nederlandse politieke ambitie een te duur platform en moet gereserveerd worden voor High End operaties op het hoogste militaire niveau (strategisch) door de (toen nog) enige super power USA. Kort samengevat: de JSF is een te duur platform voor Nederlandse operationele mogelijkheden.
“Voortdurende problemen
resulteren in tijdelijk
stopzetten van de productie”
Op de website www.medium.com werd in november 2017 een artikel gepubliceerd waarin de kernpunten van de jaarlijkse rapportage van de hand van de inmiddels vertrokken Directeur Operationele Testen Evaluatie, Michael Gilmore, waren opgenomen.
Gilmore somde meer dan 100 kritieke operationele prestatie zwakheden en logistieke problemen op. Hij vroeg zich tijdens zijn uitleg hardop af of de F-35 typen überhaupt die prestaties zouden kunnen leveren die de fabrikant zijn klanten had voorgespiegeld. Alle F-35 typen konden – door de nog steeds niet opgeloste prestatiebeperkingen en beperkte basic load – niet zelfstandig grondradars detecteren en ontwijken, doelen selecteren en het luchtgevecht aangaan met vijandelijke platformen. De F-35 A (versie voor de luchtmacht) leverde niet de beloofde prestaties tijdens luchtgevechten en bij ondersteuning van de grondcomponent, de F-35 B (uitvoering voor US Marine Corps) was vier jaar geleden nog steeds niet in staat om zelfs in beperkte mate de Mariniers de gewenste luchtsteun te geven en de F-35 C (uitvoering voor de Marine) kon nog steeds niet opereren vanaf een vliegdekschip. Gilmore´s eindconclusie die hij deelde met het Pentagon en The Congres: “the operational suitability of all variants continues to be less than desired by the Services”.
Door de geschetste problemen had Israël al in 2010 besloten om de F-35A (uitvoering voor de Amerikaanse luchtmacht) configuratie als basis zou dienen voor de Israëlische uitvoering, maar toegesneden op de veiligheidsrisico´s in het Midden Oosten, computers-, communicatie- en inlichtingensystemen door Elbit Systems te laten produceren en in te bouwen.
Begin 2020 informeerde het Office of the Director of Operational Test & Evaluation dat de F-35 nog steeds 873 mankementen vertoonde waarvoor ondanks de 10 jaar durende System Development and Demonstration (SDD) fase nog steeds geen adequate oplossingen gevonden waren. En nieuwe problemen daagden op aan de operationele en ontwikkeling horizonten. Gedurende 2020 kwam geen licht in de operationele- en productiemisère en daarom besloot het Pentagon in december 2020 om het opstuwen naar de volle JSF productie capaciteit in maart 2021, tot nader orde voor zich uit te schuiven totdat de operationele testfase van de JSF voltooid en afgerond is. Dat zou het signaal zijn dat het Pentagon vertrouwen heeft in de operationele mogelijkheden van het platform onder alle weer- en zicht omstandigheden. Zover was het op dat moment nog niet.
Ondanks de voortdurende en groeiende operationele- en ontwikkelingsproblemen, heeft Lockheed Martin 600 platformen geproduceerd en uitgeleverd, waarvan er tegen de zin van het Pentagon 123 voor US Marine Corps en US Navy al door beide krijgsmachtdelen Interim Operational Capable (IOC) zijn verklaard. Dat aantal is overigens nog een heel eind verwijderd van de beloofde 3200 stuks.
Leven met gebreken?
Ondanks de geschetste problematiek besloot Nederland in 2015 de JSF aan te schaffen en plaatste een bestelorder (BO) voor 37 toestellen ad 100 miljoen euro per stuk, die het werk van 87 F-16’s moeten overnemen. Door o.m. nog niet gespecificeerde upgrading programma´s, software problemen, noodzakelijke modificaties, onvoorziene stakingen bij de producent en de kans op nieuwe ontwikkeling- en operationele problemen zullen de Life of Type of exploitatiekosten blijven stijgen. Kortom; het wapensysteem wordt steeds duurder. Uit antwoord #155 op Kamervragen over de defensiebegroting 2013 bleek dat de Minister (Hillen, CDA) door de groei van de onderhoudskosten het aantal heeft moeten bijstellen naar 35 stuks.
Defensiebudget
Voor de overige Nederlandse krijgsmachtdelen ligt een ander gevaar op de loer. Door een eventueel krimpend defensiebudget en onevenredige verdeling van dat budget door de instroming van de JSF zullen investering- en exploitatie mogelijkheden van m.n. de grondcomponent dalen. De gevechtskracht van de grondcomponent wordt dan verder uitgehold en kan daardoor irrelevant worden. De vraag wat het effect op bijdragen aan UN, NATO en EU missies zal zijn, blijft in de lucht hangen. Clingendael heeft in 2008 gesteld dat een kleinere krijgsmacht toegespitst op stabilisatie en vredeshandhaving geen JSF nodig heeft. De consequentie van al die aanpassingen zou moeten zijn dat operationele doelstellingen of de Nederlandse bijdrage aan NATO worden aangepast. Informatie daarover ontbreekt en het lijkt er op dat die aanpassing nog niet is doorgevoerd resp. niet doorgevoerd wordt. Dus is het duister wat die aanpassing van gevechtskracht voor effect heeft op de veiligheid van de Nederlandse en Europese burger.
Begin 2021 heeft de hoogste militair van de Amerikaanse luchtmacht – Charles Brown Jr. – zich uitgesproken voor een nieuwe, betaalbare, lichtgewicht straaljager die de honderden verouderde F-16’s gaat vervangen. Dat is noodzakelijk omdat de bedoelde opvolger van de F-16, de F-35 of JSF, veel te duur is en niet aan de verwachtingen voldoet. Voornaamste reden: de JSF is te duur door intensief en kostbaar onderhoud, veel storingen en grote onbetrouwbaarheid. Volgens Brown moet de F-35 bestemd worden voor de werkelijk uitdagende High End opdrachten op het strategische niveau (tegen tegenstanders als Rusland en China). Voor de dagelijkse opdrachten op het operatieve en tactische niveau, de Low End opdrachten, is een minder kostbaar platform nodig dat goedkoper in onderhoud is. Nederland beweegt zich zoals ook historicus Christ Klep in de NRC van 25 februari 2021 erkende in de Low End ruimte en in het verlengde van de kanttekeningen van generaal Brown Jr., is de JSF voor de Nederlandse politieke ambitie ongeschikt en veel te duur.
Daarom heeft het mij verbaasd dat de huidige CDS op meer JSF platformen heeft aangedrongen. Immers de F-35 A (versie voor de luchtmacht) levert nog steeds niet de beloofde prestaties tijdens luchtgevechten en bij ondersteuning van de grondcomponent. Kan de CDS dat even uitleggen?
[1] Opgebouwd uit acht essays: #1: Luchtmacht noodzaak of Luxe; #2: Air Power wondermiddel; #3: Inzet van Air Power in operaties wereldwijd; #4: Nationale veiligheid vanuit de lucht; #5: Luchtmacht en transformatie;#6: Samenwerken moet, maar hoe en in hoeverre; #7: Waar de mens telt; Afsluitende essay #8: De behoefte aan nieuwe systemen en platformen van Air Power