Auf wiedersehen Wirtschaftswunder?

Volgens een evaluatie van Businessweek zal de Duitse economie in de nabije toekomst (2020 e.v.) een paar harde klappen te verwerken krijgen. Oorzaken: de mislukte Energiewende, ongecontroleerde migratie en een stijgende belastingdruk. Gevolgen: een extreme druk op sociale voorzieningen, krimpende arbeidsparticipatie, verminderde belastinginkomsten en een dalend veiligheidsgevoel.

De onderzoekers van Businessweek hebben de stellige indruk dat de Duitse elitocratie hardnekkig weigert om het gevaar van de genoemde ontwikkelingen voor het welzijn van de Duitse samenleving te erkennen en te benoemen. Uitspraken van leden van de Duitse regeringscoalitie bevestigen die indruk. Businessweek verwacht daardoor dat Duitsland in de nabije toekomst niet meer mee kan doen aan de internationale concurrentiestrijd en voorlopig genoegen zal moeten nemen met een plaats aan de zijlijn van het speelveld.

Vermoedelijk blijft Duitsland vooralsnog een welvarend land. Weliswaar op een lager niveau dan de laatste decennia het geval is geweest. Volgens Businessweek blijft Duitsland stabiel en dat is gezien de sluipende islamisering, groeiende criminaliteit in grote steden, afhankelijkheid van Russische gastoevoer, groeiende vacatures en krimpende belastinginkomsten een discutabele observatie.

Als derde economie van de wereld lijkt Duitsland bestand tegen economische tegenslagen, maar dreigt binnen de G-20 steeds meer geïsoleerd te raken. In andere G-20 lidstaten hebben nieuwe regeringen de macht overgenomen en hebben hun nationale economische programma´s afgestemd op de veranderende omgeving. Businessweek voorziet dat de technologische ontwikkelingen in de auto-industrie beslissend zullen zijn voor Duitsland. Als dat inderdaad juist is dan ziet het er niet al te bruisend uit. Het einde van de verbrandingsmotor nadert en de Duitse auto-industrie loopt achter de feiten aan. Te traag om op de ontwikkeling van het elektrische platform adequaat in te spelen. Landen als China en Japan liggen mijlen ver voor en dus is het twijfelachtig of Duitsland zijn hegemonie in de auto-industrie kan handhaven. Laat staan versterken. Een andere invloedsfactor is de´status van de bankensector. Het ziet er steeds meer naar uit dat de samenvoeging van Deutsche Bank en Commerzbank niet de oplossing biedt om Duitse industrieën op het mondiale vlak langdurig te kunnen financieren.

Niet alleen Businessweek blijkt een sombere kijk op de economische toekomst van het voormalige Wirtschaftswunder te hebben. Ook binnen Duitsland is men er niet gerust op gezien het feit dat de vergrijzende samenleving geconfronteerd wordt met een sterk digitaliserende samenleving en automatisering. Die snelle technologische aanpassing van de samenleving zal op diverse gebieden resulteren in nieuwe beroepen met andere criteria. Kan het Duitse opleidings- en vormingsstelsel daarop adequaat inspelen? Volgens de studie is dat een van de oorzaken die de ongelijkheid binnen de Duitse samenleving in de jaren 20 van deze eeuw doet groeien en vreest men dat net als in andere West-Europese landen de middenklasse gaat verdwijnen door af te glijden naar en te integreren met de onderklasse. Volgens onderzoekers van Bain and Company[1]  dreigt in West-Europa een tweedeling te ontstaan waarin de bovenklasse voor 20% en de geïntegreerde midden – en onderklasse voor 80% vertegenwoordigd is. Dat is voor Duitsland een opmerkelijke en tegelijkertijd ongewenste ontwikkeling. Onder de huidige omstandigheden behoort meer dan 50% van de samenleving tot de middenklasse.

Het afglijden van de middenklasse is door de eerder genoemde oorzaken al in gang gezet en daardoor wordt de welvaartstaat bedreigd zoals die in de achterliggende decennia is opgebouwd en in stand is gehouden. Door krimpende belastinginkomsten zowel in volume als in kwaliteit zal financiering van Sociale Voorzieningen steeds meer in het gedrang komen en de ongelijkheid binnen de Duitse samenleving versnellen. In het verlengde daarvan bestaat de angst dat opvolgende regeringen onevenwichtige korte termijn besluiten gaan nemen en doorvoeren die niet echt in het belang van die samenleving zullen zijn[2]. Het al bestaande gat tussen burger en politiek zal zich verbreden en verdiepen en een langer durende instabiele politieke situatie kan dan niet voorkomen worden.

Toch nog licht in de tunnel? De onderzoekers van Bain vermoeden dat aan het einde van de 20-er jaren van deze eeuw Duitsland in een nieuwe economisch sterke fase zal kunnen komen. Net als de studie die Prognos AG in opdracht van Handelsblatt in 2017 heeft gedaan, denken de onderzoekers dat vanaf 2030 de zon weer boven heel Duitsland gaat schijnen. Mits, meer mensen de juiste arbeidskwalificaties bezitten, meer vrouwen en ouderen aan het werk komen, de doorsnee arbeidstijd langer wordt, hoog gekwalificeerde migranten het land binnenkomen, de regering krachtig in het voordeel van de Duitse samenleving ingrijpt en automatisering op stoom blijft. Mits.  

Bij de start van de 30-er jaren zal voor de Duitse doorsnee burger het zoet komen na het zuur van de 20-er jaren. Zuur en Zoet hebben we dat ook niet in Nederland tot vervelends toe moeten aanhoren en moeten ontdekken dat het zoet vooral voor de bovenwereld bedoeld was?

[1] Van oorsprong een Amerikaans consultancy bureau, met een hoofdkantoor in Boston, Massachusetts. Het bedrijf is in 1973 opgericht door zeven voormalig partners van de Boston Consulting Group onder leiding van Bill Bain. Studie “Labor 2030: the Collision of Demographics, Automation and Inequality” (2018).

[2] Voorbeelden daarvan zijn hogere belastingen op producten en inkomen, scherpere regulering van markten en een verscherpt kartelrecht.

.