Van de 57 miljoen Turkse kiezers leven 6 miljoen personen met een Turkse identiteit buiten Turkije; de helft is gerechtigd om een stem uit te brengen bij Turkse verkiezingen. Naast een dubbele nationaliteit, ook een dubbele electorale identiteit die in de meeste gevallen gebruikt wordt om op Erdogan in Turkije en personen en politieke partijen in het vestigingsland te stemmen die warme gevoelens voor Erdogan hebben. Het kan voor Erdogan opmerkelijk genoeg resulteren in een dubbele electorale winst. Kortom, het Turkse electoraat kan een doorslaggevende factor zijn geweest bij de verkiezingen van 31 maart 2019.
Importantie
Wat is de betekenis van de verkiezingen van afgelopen zondag? Als een soort uitvoerende president beslist Erdogan over alles, stuurt en controleert verkiezingscampagnes en geeft toespraken tijdens verkiezingsrally´s. In de aanloop naar deze verkiezing wekte hij de schijn voor de post van een opperburgemeester te gaan en daarvoor de competitie aan te willen gaan met 1390 opposanten in het land.
Deze lokale verkiezingen voor burgemeesters, gemeenteraden en wijkbeheerders zijn cruciaal voor de greep van Erdogan op de macht, waarbij vooral overwinningen in de drie grootste steden, Ankara, Istanboel en Izmir belangrijke indicatoren zijn. Een verlies kan ontgoocheling veroorzaken in de voortgang van het project van de AKP die zich twee decennia geleden de mix van vernieuwing, vooruitgang en de herwaardering van traditionele religieuze waarden als politieke doel gesteld heeft.
Een verlies kan een opening bieden voor de meer democratische geschoolde opponenten van Erdogan, haarscheuren veroorzaken in de eensgezindheid binnen de AKP en de partij in een neerwaartse electorale spiraal brengen. Een verlies in de grote steden heeft ongetwijfeld invloed op het resultaat van toekomstige verkiezingen en kan persoonlijke gevolgen voor Erdogan betekenen.
Struikelblokken[1]
Voor de gemeenteraadsverkiezingen was duidelijk geworden dat de trein waarop hij en zijn medestanders een decennia geleden zijn gesprongen, onderweg op een aantal hindernissen is gestuit.
De stuiterende economie is het grootste struikelblok en zal dat voorlopig nog blijven. Voor de verkiezingen bleef de oppositie hameren op de eerste recessie in een decennium, groeiende werkeloosheid (huidige status: 13,5%), record inflatie (20%) en het ontbreken van een goed werkende verzorgingsstaat. Ook het verlies van nationale rijkdommen en uitverkoop van nationale bedrijven aan internationale actoren, zoals de fiscaal gunstige miljardenverkoop van de nationale tankfabriek aan Qatar, heeft het verzet tegen de politiek van Erdogan doen groeien.
De doorsnee Turkse burger heeft geconstateerd dat hij en zij op de markt met het zelfde bedrag aan Lira´s bijna driekwart minder kan kopen vergeleken met vorig jaar. De prijzen van basisgoederen zijn drastisch gestegen terwijl lonen niet evenredig omhoog zijn gegaan en rekeningen zich opstapelen. Miljoenen Turken zijn afgesneden van het elektriciteitsnetwerk omdat ze in de voorbije vijf jaar hun rekeningen niet meer konden betalen. Hoewel de roep om de hulp van het IMF steeds luider klinkt, blijft de regering Erdogan beweren dat het absolute dieptepunt van de economische crisis voorbij is en die hulp niet nodig is. Niemand gelooft dat. Zeker niet nu zelfs het sociaal contract tussen regeringspartij en achterban (in goed Nederlands het lobby en banen circuit) verkruimelt.
Een ander struikelblok bij verkiezingen onder Erdogan is de mate van transparantie. Bij alle verkiezingen heeft de regeringsalliantie het monopolie op de zichtbaarheid als een stok achter de deur gebruikt. In een land waar 89% van de media door de staat gecontroleerd wordt, krijgt de oppositie niet veel ruimte om een andere politieke kompasrichting bij de kiezer helder te maken. Er zijn nauwelijks publieke debatten tussen kopstukken van de verschillende partijen, politieke bijeenkomsten van de oppositie worden verboden met de nationale veiligheid als reden en leden van de oppositie worden scherp in de gaten gehouden en zelfs beperkt in hun bewegingsvrijheid. Russische toestanden dus en de gebruikelijke maatregelen van een autocraat of dictator om ongewenste politieke meningen uit te kunnen sluiten.
Erdogan heeft in de aanloop naar de verkiezingsdag voortdurend geprobeerd om de aandacht van de tuimelende economie en groeiende werkeloosheid af te leiden. Hij schroomde zelfs niet om de aanslag op een moskee in Christchurch te gebruiken om de veronderstelde westerse anti-islamitische gevoelens als een bedreiging voor Turkije en Turken aan de kaak te stellen. Met een polariserend discours over het islamofobe Westen wilde de Turkse president nationalistische en religieuze gevoelens aanwakkeren en stemmen winnen. Maar de doorsnee Turkse burger ligt meer wakker van de economie dan van de veronderstelde en niet-bewezen islamofobe houding van het westen en het gevaar voor Turkse burgers binnen en buit de Turkse landsgrenzen.
Buitengaatse Turken
Daarom is het kiesgedrag van buitengaatse Turken belangrijk voor Erdogan en wilde hij vooral in Nederland, Duitsland en Oostenrijk verkiezingstoespraken houden. Het moet een grote teleurstelling geweest zijn dat geen van de genoemde landen er trek in had om hem zijn propaganda over tienduizenden mensen te doen uitbraken. Alleen in Bosnië mocht en kon hij met instemming van de regering een toespraak houden voor buitengaatse Turken. Bakir Izetbegovic, de zoon van Alija de eerste president van Bosnië-Herzegovina, vond het in tegenstelling tot andere Europese regeringsleiders en sommige Bosnische politici geen probleem dat Erdogan in Sarajevo een toespraak wilde houden. Bakir heeft verschillende redenen om zich coulant op te stellen: hij is een persoonlijke vriend van de Turkse politieke leider en Turkije betaalt de aanleg van de langverwachte snelweg tussen Sarajevo en de Servische hoofdstad Belgrado. Daarom is zijn uitspraak: “We zullen laten zien dat Erdogan vrienden heeft en dat er mensen zijn die trots op hem zijn” geen verrassing. Voor 20.000 gepassioneerde mensen met een Turkse identiteit, die hoofdzakelijk uit Duitsland kwamen, riep Erdogan in een sporthal in Sarajevo zijn juichende aanhangers op om de wereld de kracht van de Europese Turken te laten zien: “geef vanuit Duitsland, België, Oostenrijk, Nederland een antwoord dat overal in Europa gehoord kan worden”.
Tegenslag
Door de inspanningen van Erdogan in de aanloop naar de verkiezingsdag kregen de lokale verkiezingen het karakter van een referendum over het politieke beleid van Erdogan. Met een opkomst percentage van 84% van het 57 miljoen tellende electoraat, is de uitkomst een uitermate belangrijke graadmeter voor Erdogan en AKP. Ondanks de optische loyaliteit van de buitengaatse Turken is het niet te vermijden dat Erdogan voor de eerste keer het zuur van een electoraal verlies moet proeven. Hij lijkt de macht in de drie grootste steden kwijt te raken en hoewel hij grootmoedig zijn verlies in die drie steden heeft toegegeven, moet het een bittere pil zijn dat hij voor het behoud van een electorale meerderheid afhankelijk is van een samenwerking met de Grijze Wolven
De vraag is of en in hoeverre hij de voorlopige uitslag zal respecteren en niet terug zal komen op zijn eigen uitspraken over de voorlopige uitslag. In ieder geval blijkt dat de polarisering binnen de Turkse samenleving groter geworden is. Stedelingen, economisch succesvolle regio´s met een hoog percentage goede opgeleide bevolking keren zich af van Erdogan en AKP. Behalve de belangrijke grote steden is ook de Middellandse Zee kust en het grensgebied met Syrië in handen van de oppositie gekomen en blijft het Anatolische kerngebied nog steeds een Erdogan en AKP bolwerk. Het repressieve beleid in de aanloop naar de verkiezingsdag heeft geleid tot een verlies van de Koerdische invloed in het oosten van Turkije geleid, waardoor de toestand van de Koerden nog penibeler geworden is dan die al was.
Voorlopig lijkt het verlies
niet meer dan een tikje op Erdogans vingers en blijft het de vraag of hij en
zijn partij de uitslag zal respecteren en ratificeren, Gaat hij gelijk andere
dictators de bekende truckjes uithalen zoals stemfraude, ongeldig verklaren van
uitgebrachte stemmen en/of een plotseling vondst van op hem uitgebrachte
stemmen om bij marginale verschillen de uitslag alsnog in zijn voordeel om te
keren. Mocht dat allemaal niet tot het door Erdogan gewenste resultaat leiden,
kan en zal het electorale tikje op zijn vingers hem tot een milder politiek
beleid dwingen? Vermoedelijk is dat ook afhankelijk van de economische
ontwikkeling in 2019. Slim als hij is, heeft hij al beloofd zich te gaan
concentreren op krachtige hervormingen om de economie weer in opwaartse
richting te stimuleren. De nabije toekomst zal op die vragen wellicht een
antwoord geven en daarom is het nog veel te vroeg om de straat op te gaan en de
winst van de oppositie luid toeterend te vieren.
[1] Informatie uit artikel “Maken de Turkse lokale verkiezingen zondag Erdogan opperburgemeester?” op de website www.mo.be
.