Op 15 augustus wordt jaarlijks de capitulatie van Japan in Zuid Oost Azië herdacht en het wekt bij de argeloze waarnemer de indruk dat daardoor de lijdensweg van de Indische Nederlander[1] en Europeanen eindelijk voorbij was. Niets is minder waar, maar de elite van onze samenleving is sterk in het aanhalen van de ellende van de Inlandse bewoner van de archipel tijdens de politionele acties en vergeet wat de eerder genoemde identiteiten in de periode na de capitulatie hebben doorstaan. Die verschrikkingen worden angstvallig door de huidige generatie ruggengraatloze politici herhaaldelijk weggemoffeld.
Het voorspel[2]
In de laatste maanden van de Japanse bezetting hadden Soekarno c.s. op 8 november 1944 een grote demonstratie in Batavia georganiseerd. Met instemming van de Japanse autoriteiten. Inheemse demonstranten verbrandden poppen die Churchill, Rooseveld en Van der Plas moesten voorstellen. Soekarno hield een vurige rede en zei onder meer: “Onze jongens moeten zo nodig bereid zijn de Indonesische bodem te besproeien met hun bloed en tranen opdat het land vruchtbaar en welvarend wordt.” De haat tegen alles wat blank of een beetje minder donkere huidskleur had, werd door die tekst versterkt en het zaad van de Revolutie werd daar in Batavia in een vruchtbare bodem geplant.
Hatta (L) en Soekareno (R) Afb: wikimedia-commons
Een week voor de capitulatie van Japan vertrokken Soekarno, Hatta en Radjiman naar het hoofdkwartier van de Japanse Opperbevelhebber van Zuidoost Azië in Saigon. Twee dagen later namen ze deel aan een conferentie over de politieke toekomst van de Nederlandse kolonie in Zuid Oost Azië. Soekarno sprak zijn Japanse gastheren nederig toe: “Ongetwijfeld is deze gave, dit verlenen van de onafhankelijkheid, een gunst van de meest heilige majesteit, de Tenno Heika, voortgekomen uit diens oneindige wijsheid en wij wensen onze eeuwige dank daarvoor uit te drukken“. Een bleek geworden grootmacht die op de drempel van zijn nederlaag stond en geen enkel recht van spreken had, beloofde drie autochtonen dat Nederlands Indië geen kolonie meer zou zijn en zou worden teruggegeven aan de inlandse bevolking. Gekker kan het niet.
Gesteund door de toezegging van de Japanners weerklonk door luidsprekerhuisjes van Radio Pemberontak geplaatst in opdracht van Soekarno in steden, kampongs en desa’s de stem van de rebellie. Op 8 augustus 1945 sprak Soekarno: “Amerika, Nederland en Engeland vechten nu tot het uiterste om hier terug te keren. Strijd tot de dood om hen te vernietigen”. De toon was gezet en het wachten was op de effecten van de boven geciteerde teksten die Soekarno uit zijn mond had laten rollen.
De waanzin steekt de kop op
Op 15 augustus 1945 capituleerde Japan en op 17 augustus riepen Soekarno en Hatta de Republiek Indonesië uit. Het Japanse Hoofdkwartier probeerde de proclamatie te verhinderen, maar opdrachten werden (bewust) onvolledig uitgevoerd en schoten het doel voorbij. Door het wegvallen van het Japanse gezag en het ontbreken van geallieerde strijdkrachten om dat gezag over te nemen[3], kregen opstandelingen tijd en ruimte om in het machtshiaat te stappen en hun invloed snel uit te breiden. Bloedbaden die voor de capitulatie waren voorbereid, konden door het ontbreken van bescherming voor Europeanen, Indische Nederlanders, Chinezen, Menadonezen en Molukkers direct na de capitulatie van Japan in alle gruwelijkheid beginnen.
Toen eindelijk Britse troepen op Java ontplooid werden, dacht het blanke deel van de Indische samenleving dat er snel orde op zaken zou worden gesteld. Niets was echter minder waar. De Britse commandant van de kleine troepenmacht geloofde mede onder de indruk van vele alarmerende berichten, dat hij rekening diende te houden met het ontstaan van een nieuwe Republiek. Hij verklaarde bij aankomst in Batavia dat hij de Republikeinse partijleiders op Java en Sumatra zou verzoeken het bestuur in de door hen gecontroleerde gebieden op zich te nemen. Dit was praktisch een erkenning van de Republiek als regeringsorganisatie. De Nederlandse regering protesteerde tegen deze gang van zaken, die geheel in strijd was met eerder gemaakte afspraken. De Britse troepen vermeden aldus alle handelingen die hen in conflict zouden brengen met de bloeddorstige massa die zich de Republikeinen noemden. De Britten wilden geen enkele rol spelen in het herstel van het Nederlandse gezag en hielden contingenten Nederlandse troepen in Maleisië en Singapore vast. Een belangrijke reden dat mijn vader na drie jaar ontberingen in hellships, helltrains, diverse opvang en werkkampen pas negen maanden later zich bij zijn gezin op Java kon voegen. Door die Britse beslissing kon de bloeddorstige massa ongestoord zijn gang gaan.
Slachtingen, moordpartijen, vermissingen
De Bersiap[4] beperkte zich voornamelijk tot Java en een beetje Sumatra en Celebes. Rebellen, opstandelingen (sommige auteurs noemen ze politiek correct revolutionairen of vrijheidsstrijders). Pemoeda´s zoals dat tuig werd genoemd, hadden het hoofdzakelijk gemunt op Nederlanders, Indische Nederlanders, Chinezen, Menadonezen en Molukkers. Door het grote aantal was het gelet op de beschikbare infrastructuur ondoenlijk om iedereen te interneren en in beschermde kampen onder te brengen. Dat grote volume was ontstaan door de Japanse beslissing om in 1944 geïnterneerde mannen uit de kampen op Midden Java naar kampen in Tjimahi en Bandoeng te transporteren. Toen Soekarno onder druk van de jonge revolutionairen de Republik Indonesia afkondigde, sloeg de hysterie toe. Europeanen werden vogelvrij verklaard, ontvoerd en vermoord; voertuigen geconfisqueerd, barricaden opgeworpen, nutsvoorzieningen afgesloten, er werd voortdurend geplunderd.
Javaanse opstandelingen, bewapend met bamboesperen en Japanse geweren. Afb: Wikimedia / Tropenmuseum.
Op diverse plaatsen werden de geïdentificeerde categorieën door extremisten uit hun huizen gehaald, verzameld en naar plaatsen gebracht waar zich gruwelijke moordpartijen afspeelden. Mensen werden gefolterd, met aangespitste bamboestokken, primitieve slagwapens gestoken en geslagen, ledematen en hoofden werden afgehakt, lichamen werden opengesneden, schedels werden met houten en ijzeren slagwapens ingeslagen, lichamen in stukken gehakt, gewonden in het vuile water geworpen dat uit toiletten en urinoirs stroomden, vrouwen verkracht, baby´s in waterputten gegooid, kinderen aan de varkens gevoerd en mensen levend begraven. Bezittingen geplunderd en vernietigd. Inheemse politiefunctionarissen deden dapper mee of leiden de wanstaltige executies. Waterputten en massagraven zijn de stille getuigen geworden van die barbaarse wreedheden.
Er waren ook Nederlanders die meenden aan de ellende van landgenoten een centje te kunnen verdienen. Een zekere (Paul?) Halkema werd in Bandoeng gearresteerd. Hij vervoerde mensen tegen vijf gulden per persoon onder één of ander voorwendsel in een betja over de Demarcatielijn. De vrouwen werden door Pemoeda’s verkracht en onthoofd. Hij bekende verder onder meer dat enkele Europese jongens levend begraven waren, omdat er na een geallieerd luchtbombardement spiegeltjes op hen waren gevonden.
Bandoeng
Mijn familie die tijdens de oorlog deels (het merendeel werd opgesloten in mannen en vrouwenkampen of geïnterneerd in opvang, werk en doorvoerkampen) zijn toevlucht in afgesloten en beveiligde delen van Bandoeng had gezocht, had dus de hoofdprijs. Familieleden konden m.u.v. de Chinezen makkelijk in een van die categorieën geplaatst worden. In een boek van de hand van Petra Groen[5] wordt geschetst onder welke omstandigheden dat deel van de familie tijdens de Bersiap moest leven:
“de situatie was op 10 oktober 1945 in Bandung onhoudbaar geworden. De bescherming van ruim 30.000 mensen buiten de kampen kon niet langer worden gegarandeerd. Ook in deze stad probeerden de inheemse bendes de Japanners te dwingen hun wapens over te geven, maar dit werd voorkomen omdat de plaatselijke Japanse commandant ingreep. Hij wist de inheemse bendes terug te dringen tot aan de rand van de stad en de orde te herstellen. Bandung werd vervolgens op 17 oktober 1945 door Britse troepen bezet. ….de bewaking van de kampen werd overgenomen door de Japanners. …de voedselaanvoer bleef problematisch, omdat de voedselkonvooien over de weg regelmatig werden aangevallen door inheemse extremisten. De Britten gingen er toe over om Bandung door de lucht te bevoorraden. Het bleef onrustig in de stad en die spanningen ontlaadden zich eind november 1945. Complete veldslagen vonden plaats tussen Britten en inheemse extremisten en die leidden tenslotte op 29 november tot het instellen van een beschermd gebied in Noord Bandung onder beheer van de Britten. Er werd met de extremisten overeengekomen dat zij zich over de spoorlijn in Zuid Bandung zouden terugtrekken. De spoorlijn deed dus dienst als demarcatielijn”.
Mijn vader werd pas in november 1945 in Bangkok aan de geallieerden overgedragen en direct naar Singapore getransporteerd om daar een beperkte antioproer opleiding te krijgen. De bedoeling was dat Nederlandse militairen een soort beveiliging en bewakingstaak zouden krijgen om het Nederlandse gezag te herstellen. Het is onduidelijk waarom hij vervolgens werd ingezet als gevangenbewaker van Japanse oorlogsmisdadigers en opvangfunctionaris voor uit Java geëvacueerde Indische Nederlanders en Europeanen. Van familieleden hoorde hij hoe de toestand op Java in het algemeen en Bandoeng in het bijzonder uit de hand was gelopen, maar had nog geen beeld van de verschrikkingen in de Gordel van Smaragd. Petra Groen in haar boek:
De Britse militaire autoriteiten achtten de beschikbare militaire middelen onvoldoende om een groter gebied afdoende te kunnen beschermen …de Britten besloten toen zoveel mogelijk geïnterneerden te evacueren naar opvangkampen buiten Java of Indië (o.m. de Chengi gevangenis in Singapore) en mogelijk direct naar Nederland(zoals mijn grootouders en Oom die drie jaar in een Japanse gevangenis in Bandoeng had gezeten). Die “vrijwillige” evacuatie en repatriëring kwam door de politieke ontwikkelingen slechts langzaam op gang….de eerste evacuaties om medische redenen vanuit Batavia/Tandjung Priok vonden begin oktober 1945 plaats…alle aandacht ging eerst uit naar de ca. 10.000 ex-geïnterneerden in Midden-Java die geëvacueerd moesten worden naar Semarang, maar die stroom groeide uit tot 70.000…besloten werd om die ex-geïnterneerden te evacueren naar West-Java of Singapore als in Semarang zelf te weinig opvangcapaciteit gerealiseerd zou kunnen worden…..tussen 5 en 28 december 1945 werden ruim 14.000 geëvacueerd naar Batavia, Singapore, Australië, Ceylon, Bangkok en Nederland….in Bandung had men te kampen met een groot vluchtelingenprobleem. Indo Europeanen die niet geïnterneerd waren geweest kwamen voor evacuatie uit onveilige gebieden niet in aanmerking en datzelfde gold ook voor evacuatie naar Australië, omdat zij i.v.m. de daar gehanteerde colour line[6] daarvoor niet in aanmerking kwamen. Het was juist die groep die in toenemende mate getroffen werd door voedsel boycotten, roof en moordaanslagen….bovendien kreeg Bandung een klein evacuatie quotum op vrijwillige basis toegewezen …midden Java kreeg prioriteit.
In maart 1946 kwam mijn vader eindelijk terug in Bandoeng en hij zal zich verbaasd hebben afgevraagd in wat voor gekkenhuis hij nu weer terecht was gekomen. Hij was niet de enige.
Onwaarschijnlijk aantal slachtoffers
Er is nooit wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de verschrikkingen tijdens de Bersiap perioden en daarom is het nog steeds onduidelijk over hoeveel doden en vermisten we spreken. En dat is uiterst merkwaardig. Nederlandse wetenschappers hebben de gekste zaken onderzocht, maar een gewogen, gedegen onderzoek naar verschrikkingen die de blanke mens heeft moeten ondergaan en doorstaan is buiten de wetenschappelijke belangstelling gebleven. Persoonlijk kan ik het me nauwelijks voorstellen.
De Jong schatte dat tijdens de Bersiap periode tussen de 3.400-3.500 mensen werden gedood. De Jong en de Nederlandse overheid hebben maar een slag geslagen naar het aantal doden en spreken niet eens van vermisten. Daarom lijkt het wel mee te vallen met die verschrikkingen nl. 3500 doden, maar als die ruim 16.000 plus vermisten er bij geteld worden, krijg je wel een ander beeld. Er zijn ook andere meningen. Historicus H. Th. Bussemaker noemt in 2005 de een dodental van tussen de 3.500-20.000; de Amerikaanse historicus William H. Fredericks kwam in 2013 tot een aantal van 25.000-30.000 doden en betitelde dat als genocide. Bovendien is het onduidelijk hoeveel mensen vermist worden en zijn. Meer dan waarschijnlijk zijn die in massagraven gedumpt en nooit meer teruggevonden.
Het leed van de slachtoffers van de Bersiap waarvan de meesten net de verschrikkingen van de Japanse bezetting hadden overleefd, wordt door politici in Nederland categorisch genegeerd en ontkend. Wel wordt het verhaal van de nabestaanden van deze beestachtige moordenaars geloofd en worden ze door de huidige 20 en 21ste eeuw generatie politici met slappe knieën en een ontbrekende ruggengraat op hun wenken bediend en schadeloos gesteld. Wanneer op 15 augustus de capitulatie wordt herdacht, is het kies te denken aan de slachtoffers die de oorlog en Japanse bezetting hebben overleefd om op een verschrikkelijke manier de dood te vinden tijdens de Bersiap. In het verlengde daarvan moet duidelijk worden gemaakt dat Soekarno en zijn kornuiten zich schuldig hebben gemaakt aan genocide.
Een genocide waarvan de Nederlandse regering het blijkbaar niet waard vindt om zoals de veronderstelde moordpartijen in Srebrenica, intensief te onderzoeken.
————————————————–
[1] Inbegrepen Chinezen, Menadonezen en Molukkers.
[2] Tekst ontleend aan het artikel van Han Dehne in het NICC Magazine:
[3] Pas op 29 september 1945 kwam een detachement Britse troepen ter sterkte van nog geen duizend man te Batavia aan.
[4] Maleis voor weest paraat. Verdeeld in twee perioden: de eerste periode van september december 1945 tegen blanke en minder blanke mensen; de tweede periode in 1947 gericht tegen blanke mensen die de Indonesische nationaliteit hadden aangenomen maar niet vertrouwd werden en als spionnen werden neergezet.
[5] “Tussen Banzai en Bersiap” (Groen, 1996)
[6] Naast nationaliteit moest ook ras/huidskleur worden ingevuld.