Hoezo, één islam?

Policor politici en hun adepten rammen zichzelf voortdurend op de borst en roepen iets te vaak dat ze weten welke gevaren de fundamentalistische tak van de islam voor de westerse cultuur inhoudt.

Aan hun acties en maatregelen is dat niet af te lezen. In plaats van de eigen cultuur te beschermen, doen ze er veel aan om die westerse cultuur uit een vreemd soort schuldgevoel naar het graf te dragen. Vervolgens wijzen die betweters met de vinger beschuldigend naar de populisten, U weet wel die mensen die het welzijn van de westerse mens voor ogen hebben, en verwijten hen het westerse gedachtegoed op de vuilnishoop te gooien. Als die politieke blindgangers even de moeite nemen om de inhoud van dit artikel goed te bestuderen, weten ze waar en wanneer ze in de fout zijn gegaan met het omzetten van de wissels naar het westerse culturele centrum.

Schisma

Afb: wikipedia.

Hoewel de islam meer een ideologie dan een religie belichaamt en niet zo oud is als christendom en judaïsme, heeft ze ook een aantal schisma´s doorstaan. Net zoals bij het christendom kan de islam afhankelijk van cultuurachtergronden op uiteenlopende manieren beleefd worden, uitgedrukt in verschillende percepties over politiek en religieus leiderschap, interpretatie van islamitische wetten en de in te nemen opstelling t.o.v. modernisering en het westen.

De verschillen in perceptie m.b.t. het politieke en religieuze leiderschap na de dood van Mohammed hebben na de onthoofding van imam Hussain in 680 in Kerbala geleid tot het belangrijkste schisma, de splitsing in sunni en shi’a islamisme. Het accepteren van het leiderschap van Abu Bakr, de schoonvader van Mohammed en eerste kalief[1] resulteert in het sunni-islamisme en daaruit voortvloeiende vier rechtsleerscholen of madhahib[2] waarvan het hanbalisme/wahhabisme[3] de kleinste en meest conservatieve en het hanafisme de grootste en – voor zover men daarover kan spreken – meest liberale is. Acceptatie van imam Ali ibn Abu Talib, schoonzoon van Mohammed, vierde kalief, resulteerde na zijn moord in 661 in het shi’a-islamisme en daaruit voortvloeiende drie leerscholen[4], waarvan de Jafari/Twaalvers de grootste stroming vertegenwoordigt. De kharidjieten (zij die weggingen)[5] verantwoordelijk voor de moord op Ali, is de bekendste afsplitsing van het shi’a-islamisme. Een van hen Abdallah bin Ibadh ontwikkelde rond 680 een eigen invulling van de islam, het ibadisme, dat door de afwijkende karakteristieken door experts vaak als de derde stroming van de islam wordt beschouwd. Bij de sunni- en shi’astromingen vindt men soefischolen[6] die zichzelf al of niet tot een van de hierboven genoemde leerscholen rekenen.

Sunni-islamisme

Het moet algemeen bekend zijn dat het Sunni islamisme ruim 80% van de moslimsamenleving vertegenwoordigt. Sunni aanhangers worden ook Ahl ul-Sunna of het volk dat traditie hoog in het vaandel draagt resp. Ahl ul-Sunna wa-l-Jama’ah of het volk van traditie en geloof genoemd om de grote verbondenheid tussen hen tot uitdrukking te brengen. Bekeken door een westers prisma wordt het Sunnisme op een generaliserende manier onterecht gezien als fundamentalistisch, radicaal en bedreigend voor mondiale westerse belangen. In tegenstelling tot het Shi’a-isme kan het Sunnisme niet onder een noemer geplaatst worden, omdat die geloofsrichting uiteengevallen is in verschillende soms conflicterende vormen van activisme en extremisme.

Er kunnen drie hoofdstromingen geïdentificeerd worden, die ieder een eigen wereldvisie, manier van optreden (modus operandi) en karakteristieke actoren bezitten nl.

De politieke beweging of islamisme[7] die zijn pijlen richt op het wanbeleid van moslimpolitici en sociaal onrecht. Zij leggen daarom het accent op politieke acties zoals het betwisten van voor hen ongunstige verkiezingsuitslagen;
Bewegingen met een missie/boodschap of religieus activisme (kunnen zowel een herlevend als een fundamenteel karakter hebben)[8] concentreren zich op de erosie van traditionele islamitische normen en waarden en het verzwakken van de geloofsovertuiging. Hun activiteiten spitsen zich toe op de morele en spirituele herbewapening resulterend in het verhogen van de individuele deugdzaamheid als randvoorwaarde voor goed beleid en de redding van de samenleving. De invoering van de islamitische wetgeving, de sharia is een belangrijke doelstelling en
Jihadi bewegingen die de onderdrukking door niet-moslim politici en militair vermogen aan de kaak stellen en een hoge prioriteit geven aan gewapend geweld in de vorm van Zij beroepen zich op het beschermen van het Huis van de Islam (Dar al-Islam: dat deel van de wereld dat uit historisch oogpunt een deel van de Moslimwereld is of is geweest) en de Umma tegen ongelovigen. Er zijn binnen deze stroming twee substromingen te herkennen: al-Salafiyya aljihadiyya met een Salafistisch etiket en al-Qutbiyyin die de denkbeelden van Qutb volgen. De trend van de laatste jaren is dat beide stromingen samengaan[9]

Voor de toekomst van het westen is het wenselijk om erachter te komen welke van die stromingen de gebeurtenissen in de toekomst zullen gaan bepalen. Gelet op de groeiende invloed van IS; AQ en Moslim Broederschap is het Jihadisme de overheersende actor geworden. De Jihadi beweging[10] wordt gedreven door drie strategische oriëntaties:

intern de moslimsamenleving: tegen “dissidente” moslim staten als Egypte en Algerije,
een oriëntatie die botst met het islamitisch activisme Sunni stijl;
claimen van verloren gegane gebieden van de Dar al-Islam aan niet-moslim staten waarbij wrijvingen kunnen ontstaan met nationalistisch georiënteerde islamitische bewegingen in bepaalde staten zoals Afghanistan in de jaren ’80, Bosnië in de jaren ‘90, Irak en Mindanao en mondiaal sinds 1998 tegen het westen/USA.

Shi’a islamisme

Het Shi’a islamisme is de andere hoofdgeloofsrichting, die door het aanvaarden van de leidende politieke rol van de ulama en de voortdurende intellectuele inspanning om de interpretatie van de geschriften te vervolmaken (ijtihad) in tegenstelling tot het Sunni islamisme niet is versplinterd in verschillende politieke, missie en jihadi georiënteerde bewegingen en groeperingen. In hun geloofsovertuiging conformeren zij zich met de leer van Mohammad en de religieuze sturing van zijn familie die zij aanduiden met de term Ahlul Bayt.

Shi’a de verkorte aanduiding van Shi’at Ali (partij van Ali) duidt op een volgeling van Ahlul Bayt en vooral van Imam Ali. De Shi’a islamieten verwerpen de eerste drie kaliefen van het Sunnisme als politieke en religieuze leiders, zijn ervan overtuigd dat Mohammad in Ghadir Kumm zijn poulain Ali Ibn Abu Talib als zijn opvolger heeft aangewezen en geloven dat de Koran het woord van God en de Sunnah de overleveringen van Mohammad uitbeelden. De belangrijke plaats die afbeeldingen van de imams innemen, nadruk op bloedvergieten, zelfkastijding en martelaarschap, rol van de mystiek, heilige plaatsen, bedevaarten, grote feesten en openbare rouw om de dood van Iman Ali tijdens de asjoera (letterlijk tiende)[11], zijn de belangrijkste karakteristieken van het Shi’a-isme. Imam Ali (in 661 vermoord door de Kharidjieten) en Hoessein (in 680 vermoord door de Omajjaden) zijn hun twee grote martelaren en de oorzaak van het grote schisma (fitna) binnen de islam.

Men onderscheidt drie hoofdstromingen binnen het Shi’a-isme: Zaiddisme, Ismailisme en Ithna Ashri of Twaalvers (naar de 12^de imam, die door hen als Al Mahdi wordt beschouwd). De laatste stroming of beweging met een volume van 80% van alle Shi’a gelovigen is de grootste en vermoedelijk heeft dat te maken met hun terughoudendheid op het politieke podium. Hun historische achtergrond is de voornaamste reden dat de Twaalvers[12] hun zelfbeeld als martelaren en onderdrukten voortkomend uit hun verering voor imams Ali en Hussein voortdurend willen versterken. Die achtergrond legt het fundament voor de autonomie van de Shi’a ulama en derhalve de randvoorwaarde voor een eventuele politiek leiderschap. Het Zaiddisme[13] en Ismailisme[14] daarentegen streven actief naar moslimstaten die de strenge islamitische beginselen volgen.

Het beschermen van de belangen van de Shi’a gemeenschap is de natuurlijkste vorm van het Shi’a politiek georiënteerd activisme geworden in staten waar zij de minderheid vormen als Saudi Arabië, Verenigde Emiraten, Kuweit, Pakistan en Libanon en natuurlijk in staten waar ze wel de meerderheid hebben als Irak en Bahrein.

Ibadisme

In Nederland wordt binnenskamers veel gebabbeld over Sunni en Shiá, maar wordt nauwelijks gesproken over de veronderstelde derde arm van de islam: het Ibadisme. Volgens deze stroming mag het geloof niet als reden voor oorlog en bloedvergieten misbruikt worden. In tegenstelling tot wahhabieten en salafisten zijn de Ibadieten van mening dat het geloof zijn kracht en actualiteit kan behouden door zich aan wisselende culturele, historische en wetenschappelijke omstandigheden aan te passen. Het tolerante karakter van de stroming komt het best tot uitdrukking in de architectuur. Moskeeën zijn vaak eenvoudig, een minaret is niet noodzakelijk, een kleine verhoging op het dak is al voldoende. Omdat het idee dat alle volkeren gelijk zijn voor god, kreeg deze stroming veel aanhangers in Oman en onder Berber stammen van de Maghreb. De Berberstammen vonden in het ibadisme de motivatie voor hun strijd tegen de Arabische overheersing. Berberopstanden zijn ibadisch geïnspireerd en hebben geleid tot onafhankelijkheid voor de Maghrebijnse gebieden. Opkomst en succes van de stroming wordt over het algemeen verbonden aan die strijd. Onder de Berbers van Algerije en Tunesië zijn nu nog veel ibadi’s te vinden. Naast Oman en Maghreb wonen ook veel ibadieten op het eiland Zanzibar, in Algerije, Libië, Bahrein en Tunesië (Djerba). Vermoedelijk plakken westerse politici en experts op het Ibadisme het etiket met de tekst “liberale of milde islam.

Overeenkomst en onderscheid

Hoewel verschillend in de manier waarop gestelde doelen worden bereikt, volgen alle geloofsrichtingen en leerscholen de “vijf zuilen van wijsheid”, waarmee de islam zich onderscheidt van andere religieuze bewegingen. Het bereiken van die vijf zuilen vereist toewijding van geest, emotie, lichaam, tijd, energie en bezittingen en het aangaan van die verplichting versterkt de voortdurende aanwezigheid van God in het leven van een moslim en herinnert hem doorlopend aan zijn lidmaatschap van een samenhangende mondiale samenleving van gelovigen. Die vijf zuilen zijn:

shaha (getuigenverklaring) “Er is alleen maar een God, Allah[15] en Muhammad is zijn boodschapper”;
salat, het gebed, dat vijf keer per dag (’s ochtends bij zonsopgang, midden van de middag, zonsondergang en ’s avonds) plaats vindt;
zakat of reiniging, het vereren en dankzeggen voor Gods steun aan de armen. De moslim geeft per jaar 2,5% van zijn rijkdom en bezittingen en dat is meer dan een percentage van zijn inkomen.
ramadan, het vasten in de negende maand van de Islamitische kalender, de maand waarin Muhammad de eerste openbaring ontving. Een moslim mag zolang zijn gezondheid het toelaat van zonsopgang tot zonsondergang geen voedsel eten, drinken of intiem zijn. Op de 27^ste dag van de ramadan wordt de “nacht van de kracht” gevierd, het ontvangen van de eerste openbaring.
haji, de pelgrimstocht naar Mekka. De periode om de pelgrimstocht te maken volgt op de vastenmaand. Afhankelijk van gezondheid en rijkdom moet iedere moslim tenminste een keer in zijn leven die verre reis maken. Naast de haji kan een moslim het hele jaar door umrah – pelgrimstochten naar andere heilig verklaarde plaatsen – maken

Het grootste onderscheid is de instelling t.o.v. de realisatie van een mondiale umma. Het Shi’a islamitische activisme beschouwt die realisatie als een natuurlijk gevolg van de religieuze autoriteit die per definitie grensoverschrijdend is. De grote uitzondering op deze regel is Iran. Sunni zijn op dat gebied assertiever en gewelddadiger. Het tweede onderscheid vormt de benadering van de Sunnah. Voor de Sunni’s betekent het de daden, uitspraken en goedkeuringen van Mohammad tijdens de 23 jaren van zijn leiderschap; voor de Shi’a’s de daden, uitspraken en goedkeuringen van Mohammad en de 12 imams die door Allah zijn uitgekozen om de profeet (op) te volgen en de mensheid op alle gebieden te leiden. Het derde onderscheid is de benadering van Al Mahdi. Volgens sommige geloofsrichtingen verschijnt hij als de verlosser aan het einde van de tijden en is zijn komst een van de grote gebeurtenissen voor de dag des oordeels. Hij wordt noch in de Koran noch in de twee belangrijkste Sunnitische Hadith verzamelingen noch in de werken van Al-Ghazali[16] genoemd. De meeste shi’iten geloven dat de Mahdi in de persoon van Mohammad al-Mahdi, de twaalfde en laatste imam, leeft en zich ergens schuil houdt. Door de geschiedenis heen worden vele personen door anderen of door zichzelf als Al Mahdi te presenteren gezien als de Mahdi, in de betekenis van de wijzer van het juiste pad, zoals Khomeini, Musa as-Sadr die tijdens de Libanese Burgeroorlog plotseling verdween en de zichzelf tot Mahdi uitroepende leider van de sekte Soldaten van de Hemel, Ahmed al-Hassan, die een dag voor de asjoera op 28 januari 2007 de Iraakse stad Najab probeerde te veroveren. Het laatste onderscheid betreft de rol van de imam. In tegenstelling tot het Shi’a-isme is de rol van de imam bij het Sunnisme een kleine, niet meer dan de leider van het vrijdagse gebed in de moskee, mede omdat een imam bij deze geloofsrichting de Koran niet mag (her)interpreteren wat bij het Shi’a-isme wel mag.

Gebeten van de hond en de kat

Uit de tekst blijkt dat er geen sprake is van een Islam, maar dat er meerdere stromingen en belevingen zijn. Hoewel tot de start van het huidige millennium de extremistische invulling van de Islam nog niet de overheersende actor was, is de toestand in de islamitische wereld door de groeiende invloed van Jihadistische AQ, Wahhabistische IS en Soennitische Moslim Broederschap nu totaal anders. Alle drie bewegingen hebben hun eigen schare bewonderaars en sponsors, alle drie bewegingen hebben hun eigen methoden. AQ en IS gebruiken terroristische instrumenten, Moslim Broederschap benut de democratische instituties. Alle drie willen de westerse cultuur vernietigen en diens verworvenheden overnemen ten gunste van de religieuze elite en ten nadele van de moslim in de straat. Alle drie beseffen ze niet dat door het wegvallen van de westerse cultuur, ook die verworvenheden verdwijnen. Alle drie beseffen ze dat hun route leidt naar een wereld dat gelijkenissen vertoont met de duistere periode van de Vroege Middeleeuwen.

Is het artikel moeilijk te lezen? Dat is ook de bedoeling. Het dwingt tot bestudering van de tekst en hopelijk tot het zoeken naar een uitleg van gebruikte termen en terminologieën. De politieke wonderboys kunnen dit artikel als spoorboekje gebruiken om er achter te komen waar en wanneer de islamitisch extremistische trein stopt en naar welke station die trein vervolgens doorrijdt. De inhoud kan ook worden benut om een onderscheid te kunnen maken tussen islamisme, religieus activisme en Jihadisme gebundeld onder de term islamitische extremisme. Ook kunnen ze de inhoud gebruiken om te proberen de door hen omarmde liberale islam te identificeren en te scheiden van het islamitisch extremisme. Ze kunnen en moeten dat doen, waarbij voor ogen gehouden moet worden dat de vernietiging van de westerse cultuur de laatste stop van de islamitisch extremistische trein is. Dan maakt het niet uit of je gebeten wordt door hond of de kat en dan is het inperken van de bewegingsvrijheid, het kooien van kat en hond de enige oplossing om te voorkomen dat je gebeten wordt. Tenzij je heel gelukkig wordt van een uitermate primitief leven.

———————————————–

[1] De wereldlijke opvolger van Mohammed als leider van de Ummah. De ulama hielden zich bezig met het religieuze gedeelte.

[2] De andere vier zijn: hanafisme (naar Abu Hanifa; Pathanen, Oezbeken in Afghanistan, Pakistan, Turkije, India, Bosnie, deel van het Midden Oosten en de meeste moslims in Europa); Malikisme (naar Malik Ibn Anas uit Medina, Noord Afrika); Hanbalisme (naar Ahmad Ibn Hanbal; Saudie Arabie, Qatar en Oman) en Sjafisme (naar Mohammed al- Shafi’i die de vier bronnen van het islamitische recht heeft vastgesteld (Koran, Sunnah, Qiyas en Ijima; Indonesie, Maleisie, Noord Egypte, Zuid Arabie, Oost Afrika en Centraal Azie)

[3] Genoemd naar Muhammad Ibn Abd al-Wahhab, een expert in Islamitisch wetgeving en theoloog in Mekka en Medina.

[4] Jafarisme/Twaalvers (naar Jafar al Sadiq; de grootste stroming (Iran en deel Irak) daaruit vloeien Alawitisme (Libanon, Syrie en Zuid Turkije) en Alevitisme (Turkije, Benelux en Duitstalige landen) voort; Ismailisme (naar Ismael ibn Jafar; waarschijnlijk zijn Druzen – kleine religieuze gemeenschap met leden verspreid over Syrie, Libanon, Jordanie en Israel – hier een afsplitsing van) en Zaiddisme (naar Zaid Ibn Ali; Noord Yemen). Het Alevitisme wordt door het grote aantal aanhangers (ongeveer 20 miljoen) naast het Sunnisme en Shi’a-isme als derde islamitische geloofsrichting beschouwd.

[5] Fundamentalistische islamitische afsplitsing (in 657 ontstaan op het Arabische schiereiland). Zij waren de eerste die zich afsplitsten van de groep geleid door sji’at Ali (Shi’iten) schoonzoon van Mohammad en de vierde islamitische leider. Ze leggen de nadruk op daden en niet op dogma’s. Zij verwerpen ritualisme en corrupt leiderschap.

[6] Soefibeweging legt de nadruk op het universele in alle religies en op de algemene broederschap. Het uitgangspunt is dat alle godsdiensten een gemeenschappelijke kern hebben. De godsdiensten worden opgevat als verschillende wegen die alle tot hetzelfde doel leiden: de bewustwording van de goddelijke afkomst en bestemming. Het soefisme kenmerkt zich dan ook door een mystieke inslag. De missie van het soefisme is het verspreiden van de boodschap van liefde, harmonie en schoonheid.

[7] De bekendste zijn de Moslim broederschap in Egypte met aftakkingen naar Jordanie, Algerije en Indonesie. Andere voorbeelden: Jamaat i Islami in Pakistan, AKP in Turkije en PJD in Morokko.

[8] Salafiyya die zich vanuit de Arabische wereld heeft verspeid over Sub Sahara Afrika, Zuid en Zuidoost Azie en in toemende mate in Europa waar Bosnie als de ideale springplank functioneert. Wordt de laatste jaren steeds meer gekleurd door het Wahhabisme. Tablighi een mondiale beweging vanuit India is naar verhouding de stilste stroming.

[9] Al Qaeda is een versmelting van beide stromingen.

[10] Een ander artikel zal dieper ingaan op de problematiek van het westen bij confrontaties met deze gewelddadige vorm van grensoverschrijdend islamitisch activisme ook wel de “Holy War inc. ” genoemd.

[11] De herdenking heeft zijn hoogtepunt op de tiende dag van de eerste maand (muharram een van de vier heilige maanden) van de islamitische kalender, de sterfdag van Imam Hoessein.

[12] Vooral te vinden in de Arabische Golfstaten (Bahrein, Kuweit), het noordoosten van Saudie Arabie, Afghanistan, Pakistan en India.

[13] Yemen is een belangrijk concentratiegebied van deze stroming.

[14] Hebben zich hoofdzakelijk gevestigd in India, Oost Afrika, Noord Amerika en Europa.

[15] Allah is God in het Arabisch vergelijkbaar met Yaweh God in het Hebreeuws.

[16] Perzisch filosoof en Soefi aamhanger is voor de Sunni de tweede leermeester na Mohammad. Zijn invloed op de Arabische filosofie wordt vergeleken met de scholastiek van Thomas Aquino op de Christelijke filosofie.