Een aanlandige wind?

Hij zou er toch instappen, maar door de Mali Malaise werd het een paar maanden eerder. Na twaalf jaar weer een vlagofficier uit de Alma mater Den Helder. Zijn instap kon niet moeilijker zijn. Een uitgeklede Krijgsmacht, een faciliterende Bestuursstaf, een opstandige werkvloer en missies waar binnen en buiten de problemen zich opstapelden. Daarom waren de ogen gericht op de nieuwe CDS en de vraag was wat hij in zijn maiden speech m.n. de militaire wereld zou meegeven.

Afb: Flickr.com

De start was tenenkrommend. Zijn startzin dat Hennis en Middendorp twee mensen waren die de afgelopen jaren zo hebben gevochten voor Defensie, voor onze krijgsmacht is gezien de staat van de Krijgsmacht, een missie die tot zijn aantreden vier doden en een zwaargewonde militair heeft gekost en ondanks waarschuwingen uit de boezem van de Krijgsmacht door de twee genoemde Defensie autoriteiten toch werd verlengd en het maanden, bijna een jaar lang gezeur over het AOW gat een merkwaardige vaststelling. Misstappen. Geen wonder dat de werkvloer middels een enquête uitsprak geen enkel vertrouwen meer te hebben in Minister en Militaire topleiding. Zou de aantredende CDS of wellicht degene die zijn toespraak heeft geconcipieerd dat gemist hebben? Of was het voor de CDS op dit moment niet relevant? Als het scherp benaderd wordt zou je bijna stellen dat de werkvloer bestraffend op de vingers werd getikt.

“De krijgsmacht maakt een moeilijke periode door. We moeten het vertrouwen van de politiek en de samenleving herstellen. We moeten ook het vertrouwen van onze mensen in de eigen organisatie herstellen.” De nieuwe CDS benadrukte met zijn uitspraak in feite een vanzelfsprekendheid. Opmerkelijk is de gekozen volgorde van het herstel van vertrouwen. Eerst politiek en samenleving en dan pas de militairen. Door die gekozen volgorde wordt de schijn gewekt dat de aantredende CDS politiek en samenleving boven de militair stelt. Een vaststelling die door het woordje ook wordt geaccentueerd en de boven veronderstelde tik op de vingers van de werkvloer versterkt. Wanneer het faciliteren van de politiek hoger wordt ingeschaald dan het vertrouwen winnen van de eigen militairen, weten die militairen waar het bij een botsing van belangen op uitdraait.

In het vervolg van zijn toespraak wordt weliswaar benadrukt, hoe belangrijk hij de werkvloer vindt. Waarom dan niet starten met die militair die zich inzet voor de goede zaak en waarom benadrukken dat de militair het team (wie zijn dat en wat vertegenwoordigt dat in de ogen van de spreker?) zet boven het eigenbelang. Generaal Shinseki de voormalige Chief of the Army Staff (CAS) benadrukte het bij zijn afscheid in 2003 dat de mens de hoeksteen van de Krijgsmacht is en altijd moet zijn nl. the magnificent moments as an Army continue to be delivered by our soldiers in the field. To ensure continued success we have taken important strides in taking care of our people and their families. Without people in the equation, readiness and transformation are little more than academic exercises.”  Afwijkend van de aantredende CDS begon hij zijn toespraak met die kanttekening.

De nieuwe Defensie roerganger gebruikte in zijn toespraak de machtsuitspraak nadrukkelijk ‘nee’ zal zeggen als een opdracht van de politiek – een gewenste missie – niet uitvoerbaar….als een eenheid bijvoorbeeld niet klaar is voor uitzending, dan doen we het niet”. Een heldere uitspraak. In feite een vanzelfsprekendheid, maar blijkbaar heeft Defensie eenheden op missie gestuurd die niet aan de criteria beantwoorden. Srebrenica, Mali? De vraag is wat die machtsuitspraak waard is als hij de minister luid en duidelijk adviseert dat de eenheid niet kan worden uitgezonden en de minister benadrukt dat de eenheid uitgezonden moet worden. Beiden gebruiken vanzelfsprekend het landsbelang als argument. Hangt de CDS dan zijn pet aan de kapstok? Is dit een stille waarschuwing aan het politieke kartel?

Hoe valt de reden van het afscheid van zijn voorganger te rijmen met zijn uitspraak dat “er altijd risico’s aan ons werk verbonden zijn maar die moeten binnen de operationele mogelijkheden tot een minimum worden beperkt en daarmee aanvaardbaar zijn…… dat was onder mijn voorganger al zo, en ik voel die verantwoordelijkheid door de recente gebeurtenissen nog nadrukkelijker”. Gelet op de Mali malaise en incidenten bij diverse subeenheden o.m. bij het Korps Commando troepen, kan toch echt niet gesteld worden dat zijn voorganger het risico aanvaardbaar heeft gehouden. Tenzij dat volume slachtoffers de maatstaf voor de invulling van aanvaardbaar is geworden.

De nieuwe defensie roerganger maakte ook nog een onderscheid tussen optimale en verantwoorde voorbereiding en zonder een nadere uitleg lijkt het erop dat deze militair zich bedient van de romantische semantiek die gebruikelijk is binnen het politieke kartel. Als men die nadere uitleg moet zoeken bij de uitspraak “dat slechts verantwoorde risico´s worden genomen” dan wordt het geheel nog een paar graden mistiger. Wat is verantwoord en wie heeft de meetlat in handen om te meten waar de grens tussen verantwoord en niet meer verantwoord moet liggen? Wat verantwoord voor de top is, kan wel eens onverantwoord zijn voor de werkvloer. Het is een m.i. subjectieve normstellig, gestuurd door individuele emotie beïnvloed door de omstandigheden waaronder die beslissing genomen moet worden.

Wellicht dat de aantredende CDS zich nog eens kan buigen over het gegeven dat iedere bezuinigingsnota in de achterliggende regeringsperioden benadrukte dat er een nieuw evenwicht moest komen tussen ambities en middelen. Het operationele deel – de Krijgsmacht – moet betaalbaar blijven. Doelmatigheid boven doeltreffendheid. Wanneer dat het credo is en blijft, zal Defensie nooit een effectieve Krijgsmacht op de vloer kunnen brengen die kan beantwoorden aan NATO criteria en inhoud geven aan de grondwettelijke taken. Tenzij de ambitie voor de zoveelste keer moet worden aangepast en steeds verder verwijderd raakt van de criteria zoals die staan verwoord in het actuele strategische NATO concept en de Grondwet.

De eerste NATO Defence Planning Capability Review voor Nederland maakte duidelijk dat het zorgelijk gesteld is met de inzetbaarheid en gereedheid van de Nederlandse Krijgsmacht. Helaas wordt die vaststelling niet doorgetrokken naar de gevechtskracht van die Krijgsmacht. Uit die twee criteria blijkt in ieder geval dat de Nederlandse Krijgsmacht niet expeditionair is en het gebrek aan strategische en theater transportcapaciteit (rotor en vastvleugelige) de belangrijkste oorzaak is. De Algemene Rekenkamer blijkt iets duidelijker. Die stelt dat 59% van de militaire eenheden de operationele doelen niet haalt en de Minister beklemtoonde zelfs dat de Krijgsmacht niet meer de grondwettelijke taken kan uitvoeren. De vraag is waar de Rekenkamer de grootste pijnpunten heeft geïdentificeerd en hoe die doorwerken op de Grondwettelijke taken, NATO criteria en de voortdurende politieke behoefte om militairen op missie te sturen ter meerdere eer en glorie van Den Haag.

Los van de vele open deuren en gebruikelijke platitudes (persoonlijk zou ik een andere speech writer inhuren) vertoonde de eerste toespraak het karakter van een aanlandige wind. Hij sprak uit dat men al bezig is te werken aan verbeteringen op diverse functiegebieden waarvan de logistiek een belangrijke zou zijn. Een positieve constatering, maar voor de gemoedsrust van de werkvloer is het wenselijk dat het plan van aanpak ter verbetering van de gevechtskracht van de Krijgsmacht snel openbaar wordt. Hopenlijk voelde de nieuwe CDS zich in verlegenheid gebracht door de afwezigheid van fracties die nog geen twee dagen geleden herhaaldelijk benadrukten zeer begaan te zijn met militairen die moeten leven en werken in de huidige defensie bouwval.

Die afwezigheid bevestigt de indruk uit mijn vorige artikel “De Haagse Komedie aan het Binnenhof” dat het debat om Hennis, het vervolg van haar politieke carrière en de instap van haar opvolger draaide, niet om Defensie en zeker niet om de Krijgsmacht.