Wel eens een orkaan, tornado of een zware storm meegemaakt? Actief geweest bij een humanitaire hulpverlening of Rampen bestrijding? Ik heb helaas ervaring met alle drie natuurverschijnselen en als militair in directe zin actief geweest bij humanitaire hulpverlening in Bosnië, op afstand in Afrika en als Koude Oorlog veteraan een rol moeten spelen bij de ondersteuning van rampenbestrijding in Noord Brabant en Zeeland.
In Virginia keek ik aan het begin van mijn Amerikaanse periode ietwat meewarig naar de haasachtige inspanningen van mijn buren als weatherchannel de startfase van een orkaan ergens bij de Azoren aankondigde. Er werd volgens mij voor weken voedsel, water en brandstof ingeslagen. Hout en aggregaten waren binnen een paar dagen uitverkocht. Toen ik na de eerste zware storm zag dat het appartementen complex waar mijn secretaresse woonde deels door een tornado verwoest was, begreep ik de reden van die activiteiten. Na nog twee zware stormen waren we op het gebied van hamsteren wellicht nog Amerikaanser dan de doorsnee buurman en buurvrouw en lagen de schappen in de voorraadkamer vol met overlevingsmateriaal. Ik had diep ontzag gekregen voor die natuurkrachten.
Orkanen in 2003.
Een paar jaar later bleken de krachten van die drie zware stormen niet te vergelijken met de ravage die een orkaan annex tornado´s aan mens en materieel kan toebrengen. Tijdens de zware stormen waren we braaf thuis gebleven en hadden angstig zitten luisteren naar de zwiepende bomen om ons huis. In 2003 was het andere koek. Deskundigen van weatherchannel voorspelden dat de orkaan Isabel bij wijze van spreken in onze achtertuin zou landen. Op het laatste moment besloten we te vertrekken en zover mogelijk van de vermoedelijke locatie waar Isabel aan land zou komen, te rijden. We reden samen met het gezin van een collega ruim 12 uur in westelijke richting en belanden in de Blue Ridge Mountains op de grens van Virginia en Tennesee. Na drie dagen keerden we terug en moesten vaststellen dat we de juiste beslissing hadden genomen. Achter en voortuin lagen vol met geheel of gedeeltelijk ontwortelde bomen. Het huis was wonder boven wonder gespaard gebleven. Mijn 80-jarige buurman die zich had opgesloten in een orkaanvrije kamer was ingesloten en had daar samen met zijn echtgenote drie dagen angstig de komst en het vertrek van Isabel afgewacht. Een elektriciteitskabel lag te vonken tegen zijn huis. Gevolg: twee weken geen elektriciteit, dagen rotzooi in straten en tuinen en opgetaste boomresten die gedurende een maand plus een houten muur van 30 bij 2 meter creëerde voor de deur. Mijn verhuurder was blijkbaar de enige die blij was; hij bleek van de verzekering per boom ongeveer $ 2000 te krijgen en reed een maand later in een Porsche en zijn echtgenote kon haar gezicht plastisch laten verfraaien. .
Wanneer men zulke ervaringen heeft en de moeite heeft genomen om evaluatie verslagen van NGO´s over de rol en waarde van militairen bij hulpverleningsoperaties serieus te bestuderen, dan moet in ieder geval duidelijk zijn geworden dat militairen de randvoorwaarden moeten creëren voor een soepel lopende hulpverlening. Primair betekent dat veiligheid, orde en rust herstellen m.b.v. Rules of Engagment die hen de mogelijkheid biedt om gewapend geweld te gebruiken als de situatie daarom vraagt. Dat is het geval als mensen bedreigd worden en bezittingen geplunderd. Mogen ze dat niet dan heeft het geen zin om militairen te sturen, want dan is niet alleen de veiligheid van de bewoners in het geding maar ook die van hulverleners en militairen. Het is vanzelfsprekend dat een dergelijke inzet gebaseerd moet zijn op een gedegen planning en de uitvoering moet worden ondersteund met diensten als logistiek, (lucht en grond) transport en medische capaciteit.
De taak van de militair heeft een proactieve korte termijn karakter en eindigt wanneer veiligheidstaken door autochtone veiligheidsorganisatie kunnen worden overgenomen. De taak van hulpverleningsorganisaties is meestal reactief en langdurig Wanneer de veiligheid is gegarandeerd, orde en rust is afgedwongen kunnen hulpverleners aan het werk. In mijn beleving is een militair geen hulpverlener, maar de aangewezen persoon om orde en rust te brengen. Natuurlijk kan een militair de hulpverlening ondersteunen, maar is niet degene die het initiatief naar zich toetrekt. Helaas blijkt te vaak dat de militair door onveiligheid voor hulpverleners en het gebrek aan de noodzakelijke middelen om bewoners in leven te houden, gedwongen wordt om de humanitaire hulpverlening te organiseren en op te starten. In de meeste gevallen gaat dat ten koste van de uitvoering van het organieke takenpakket. Dat mag en kan niet langer dan een paar dagen, een week duren. Dan moeten de NGO´s die taken overgenomen hebben. Dat heb ik in Bosnië bij de opvang van ruim 17.000 stakkers uit Srebrenica wel ervaren.
De uitspraken van politici en Commandant Zeemacht passen niet in het kader dat boven is geschetst. Benadrukken dat de lokale overheid de leiding heeft over die hulpoperatie, is een typische reactie van een bureaucraat die op afstand probeert inhoud te geven aan de roep om hulp en kreten als “er moet echt wat gebeuren”. Het tekent ook het gebrek aan kennis, ervaring, inzicht van politici die zich behelpen met die kreten. Lokale overheid? Communicatie? Wie de ravage overziet die Irma heeft veroorzaakt op het Nederlandse deel van Sint Maarten, begrijpt dat dit alibi kretologie is. Er is geen functionerende lokale overheid, de verantwoordelijke veiligheidsorganisatie heeft geen middelen noch personeel om de veiligheid voor bewoners en hulpverleners te kunnen waarborgen. Natuurlijk is het gezag onbereikbaar en regeert de wetteloosheid op straat.
Het is een gotspe dat ambtenaren en bestuurders in Den Haag van de ene verbazing in de andere vallen. Ik vraag me af wat ze denken als ze de gevolgen van Katrina een paar jaar geleden hebben gezien of de vernielingen in Houston en omgeving nog maar een week geleden. Zitten ze dan voor de TV tjonge, tjonge te roepen? Ook niets geleerd van de wantoestanden in Haïti in de jaren 90, die na bijna 20 jaar nog steeds niet zijn weggepoetst? Het was vorige week al duidelijk dat op de Atlantische Oceaan meerdere orkanen zich in de omgeving van de Azoren aan het ontwikkelen waren en de kans dat die over de Sint Maarten zouden razen groot was. Maar er was in Den Haag geen beweging te ontdekken. Afwachten, polderen en vervolgens anderen de schuld in de schoenen schuiven, is echt niet de doortastende actie die de mensen uit de problemen zal helpen.
Het maakt niet de indruk van een land (hij bedoelt toch Nederland?) dat voldoende is voorbereid op een orkaan, vindt rampendeskundige Eelco Dykstra. Er is niet proactief gehandeld, maar afgewacht. De ingewikkelde situatie tussen het nu vrijwel onregeerbare land Sint-Maarten en Nederland vindt hij typisch een voorbeeld van bestuurlijke indekking. Zich verbergen achter procedures, terwijl als er echt iets aan de hand is, men zich geen zorgen moet maken om regeltjes.[i] De man heeft gelijk, maar wellicht kan hij ook even bij zichzelf te rade gaan. Vanuit zijn expertise had hij ook vorige week de vinger op de zere plek kunnen leggen. Nu lijkt het mij een uitspraak van de bekende achteruitkijkspiegel expert en maakt zich net als Den Haag schuldig aan een reactieve instelling.
Wat is de moraal van het verhaal? Mensen die ervaring hebben met orkanen, tornado´s, zware stormen, humanitaire hulpverlening onder onveilige omstandigheden, zullen zich ergeren aan het reactieve amateurisme en de uitspraken van de verantwoordelijke politici over de wetteloze toestand in Sint Maarten. Polderen is in dit geval niet de juiste actie om veiligheid en levensomstandigheden van mensen in nood die alles hebben verloren, te waarborgen. Het is onbegrijpelijk dat politici zich weer verbergen achter bureaucratisch gezever. Het is gezien de ruime ervaring die in Nederland op het gebied van herstel van orde en rust, rampenbestrijding en humanitaire hulpverlening onbegrijpelijk dat er geen snel inzetbaar contingent beschikbaar is om primair de veiligheid snel te herstellen om de hulpverlening op gang te brengen.
Stap eens uit die ivoren toren, ga eens kijken hoe Frankrijk en Amerika met die materie omgaan, vertaal dat naar een Nederlands model en ondersteun dat met een gescheiden snel beschikbaar hulpfonds als deel van het budget voor Ontwikkelingssamenwerking. Niet de man in de ivoren toren is relevant, de mens in nood die alles heeft verloren en zijn toekomst in rook heeft zien opgaan, heeft topprioriteit.
———————————————————
[i] Uitspraken in de Telegraaf van 9 september .
Het rampzalige “polderen” is slechts het laffe versnipperen van verantwoordelijkheid door bange, besluiteloze mensjes, tot er niemand meer verantwoordelijk is, zoals in de vaderlandse politiek al jaren blijkt.
Alleen al het feit dat staatsrechtelijk de status van Sint Maarten (en Curaçao en Aruba) dermate lachwekkend geregeld is moge getuigen dat de zo belangrijke “onafhankelijkheid” van de betreffende eilanden een wassen neus is waardoor nu het Franse deel van Sint Maarten wèl en het Nederlandse deel niet bij de EU kan aankloppen voor steun.
Haagse ambtenaren en bestuurders hebben nog nooit een vak geleerd maar, hoewel het hun vak ook niet is, zullen de aanwezige militairen met hun ervaring in logistieke operatie’s hopelijk niet dralen om initiatief te tonen, want de locale ambtenaren en bestuurders zijn door gebrek aan soortelijk gewicht waarschijnlijk tot voorbij Tortola gewaaid.