De benadering van kosten en baten van een missie zal in veel gevallen subjectief zijn gekleurd. Het hangt af van de achtergrond en de doelstelling. In het Midden-Oosten staan de ontheemde en gevluchte Syriër en Irakees, kosten van deelname aan de strijd in het Midden-Oosten en de inkomsten van IS aan de kostenkant. Aan de batenzijde, het indammen van de slagkracht van islamitisch-extremistische structuren en het realiseren van stabiliteit in het Midden-Oosten op de kortere termijn.
Min-Pres. Rutte en Min. Def. Hennis. Afb: wikimedia-commons.
Het schatten van kosten en baten is en blijft door het aantal onduidelijke premissen een moeilijke exercitie. Een raming van niet-financieel georiënteerde kosten lijkt eenvoudiger te zijn. Volgens de BBC website www.bbc.com zijn ruim 250.000 Syriërs omgekomen[1]; meer dan een miljoen gewond; ruim 11 miljoen van huis en haard beroofd en ongeveer 4 miljoen zijn het land ontvlucht. Deze cijfers hebben alleen betrekking op de strijd in Syrië en laten de kosten in Irak buiten beschouwing. Omdat Syrië meer in het brandpunt van de media en politieke belangstelling staat, dreigt de humanitaire problematiek in Irak naar de binnenpagina´s verdrongen te worden. Dat is herkenbaar door het grote aantal schematische voorstellingen van de humanitaire ramp in Syrië, terwijl er maar weinig van Irak te vinden zijn. Begrijpelijk, maar onterecht. De strijd van en tegen IS heeft ook in Irak veel ellende veroorzaakt. Ruim 3 miljoen ontheemden binnen de Irakese grenzen, tussen de 2 en 3 miljoen vluchtelingen, 60.000 slachtoffers, waaronder 19.000 doden en 3500 mannen en (Yezidi) vrouwen, die als slaven hun dagen in de door IS bezette gebieden moeten slijten. Ruim 6 miljoen etnische Irakezen moeten lijden door de strijd van en tegen IS. Het vaststellen van de prijs die het Westen moet en wil betalen om het genoemde volume slachtoffers in leven te houden, is een exercitie waaraan overheden en hulporganisaties hun handen niet vuil willen maken.
De kosten die de betrokken landen maken, is door de terughoudendheid van de landen ook niet eenvoudig te inventariseren. USA heeft in de periode augustus 2014-juni 2015 de kosten op $ 9.1 miljoen per dag geraamd. Op jaarbasis is dat $2.4 miljard. Die kosten lopen progressief op als de luchtsteun wordt uitgebreid en geïntensiveerd en – tegen de planning in – toch meer grondtroepen ingezet moeten worden. Deskundigen in het Pentagon noemen dan getallen tussen de $13 en $22 miljard per jaar. In het kostenplaatje ontbreken de kosten voor het trainen en uitrusten van de Irakese strijdmacht a raison van $1.6 miljard en een onbekend bedrag voor het operationaliseren van Taqaddum Air base in de provincie Anbar waar 450 Amerikaanse adviseurs gelegerd zijn. Omdat de afgelopen maanden de coalitie[2] er in geslaagd is in Irak 25% of meer van het door IS bezette grondgebied te heroveren, een aantal command & communication(C2)-installaties uit te schakelen en olie- transporten en -transacties te verstoren, lijkt het er op dat het IS op het punt staat te breken. Ondanks de optische vooruitgang vroegen Pentagondeskundigen in de periode-Obama zich af, of het geld wel goed besteed was. De reden? Ze wisten niet wat het strategisch doel was dat Obama wilde bereiken! Klaarblijkelijk lag er opnieuw geen exit strategy op tafel en verwachtten Amerikaanse experts daarom dat het nog drie jaar kan duren voordat IS definitief is uitgeschakeld.
Rusland
Putin, de andere hoofdrolspeler in Syrië, kampt met grote economische en financiële problemen[3] en de vraag hoe hij de kosten van zijn militaire missie in Syrië dekt, is weliswaar een hoogst interessante, maar past niet in de context van dit artikel. Een uitspraak op de website www.huffingtonpost.com geeft een indicatie van de nieuwe ellende die Putin de Russische bevolking heeft gebracht[4]“ …the number of Russians now living below the poverty line is increasing in tandem with the number of Russian airstrikes in Syria..”. Putin somde op 17 maart 2016 de kosten op die het Kremlin tot die datum heeft moeten dragen: 33 miljard roebel of 436 miljoen euro. Volgens deskundigen van IHS Jane´s 360 bedragen de kosten voor het in de lucht houden van 50 stuks vastvleugelige – en rotorplatformen ruim $2.5 miljoen per dag. De kosten voor het operationeel houden van grondtroepen en het bestieren van Syrische havenplaatsen zijn daarbij niet meegenomen.
Groot-Brittannië heeft het kostenbeeld verbonden aan een zes uur durende vlucht van één Tornado. De totale kosten komen op 508.000 Britse ponden (GBP) per platform per vlucht. Britse optimisten denken dat de kosten niet hoger zullen uitvallen dan de missie in Libië: ongeveer 400 miljoen GBP voor een zeven maanden durende missie. Als de denkers van het Pentagon inderdaad gelijk hebben met hun inschatting dat de coalitie nog 3 jaar nodig heeft, dan komen de Britse kosten voor de missie tegen IS op ruim 1 miljard GBP. Andere experts schatten de kosten aanmerkelijk hoger in, en wel ongeveer drie tot vier keer zo hoog.
Nederlandse bijdrage
Afb: Wikimedia-commons.
De Nederlandse bijdrage bestaat uit 4 F-16´s plus technische reserve, 200 man ondersteunend personeel en 130 trainers voor de Koerdische Peshmerga en Irakese strijdmacht. Eind september 2014 werd tijdens de briefing over de geplande inzet van de Nederlandse militaire bijdrage in Irak duidelijk dat Nederland eigenlijk geen geld had om de inzet te financieren[5]. Om de missie toch te kunnen betalen werden budgetten voor de periode 2016-2019 gebruikt. In het Haagse jargon heet dat de “kasschuif”. Die kasschuifmethode reflecteert een typische Nederlandse hobby. Er is geen geld, maar je doet mee, omdat het Nederlandse politieke imago op de internationale podia weer blinkend opgepoetst moet worden. Ondanks het gebrek aan geld zijn de missies in Mali en Irak begin juni 2016 met een jaar verlengd. In de begeleidende Kamerbrief[6] staat aangegeven dat de kosten van de missie in 2015 en 2016 totaal M€ 88 bedraagt[7], waarbij wordt gesteld dat de samenwerking met België na oktober 2015 ongetwijfeld tot een besparing zal leiden.
Het opmerkelijke bij al die berekeningen is dat bij geen van de voorbeelden pre- en postmissie- en wederopbouwkosten van de getroffen landen worden meegenomen, maar niet de kosten van de voorbereiding op de missie, behandeling van getraumatiseerde militairen, het weer operationeel inzetbaar maken van hoofduitrustingsstukken, aanvullen van voorraden m.n. munitie, directe-ruilcomponenten en reservedelen, aanschaf van vervangend materieel. Wat Syrië en Irak betreffen de kosten van herstel en aanleg van nieuwe infrastructuur, wederopbouw van instituten, opruimen van milieuverontreiniging, op poten zetten van industrieën etc. De lijst is veel langer dan hier is opgesomd en het bedrag zal vele malen hoger zijn dan de missie heeft gekost. Wie dat zal gaan betalen? De belastingbetaler natuurlijk. .
IS blijkt de best gefinancierde extremistenstructuur ooit te zijn geworden. Het meeste geld is binnengekomen door het plunderen van banken in bezette gebieden, ongeveer $5 miljard. Dat bedrag wordt dagelijks aangevuld met olietransacties vanuit Syrische en Irakese oliebronnen: tussen de $850.000 en M$1.7 per dag! De olie wordt of “aan de pomp” verkocht of tussenpersonen smokkelen ruwe olie en verwerkte olieproducten naar Iran en Turkije, dan wel verkopen het aan Assad c.s. In 2014 hebben ontvoeringen ruim $20.000.000 aan afkoopsommen opgeleverd. Andere geldstromen ontstaan door afpersing van de bevolking in de veroverde gebieden, betaling van belasting door religieuze minderheden, doorreis-, verblijfs- en tolgelden, de verkoop van kunstschatten, slaven, vee en oogsten en sponsoring door mecenassen en islamitische charitatieve instellingen. Die geldbronnen drogen voorlopig niet op en dat betekent dat werving van potentiële jihadi, aanschaf van modernere geavanceerdere wapens en voorraden (inb. biologische en chemische strijdgassen) de belangrijkste componenten van slagkracht, gewoon doorgaan.
Uit internationale bronnen, ondersteund door informatie uit een rapport van de AIVD, blijkt dat IS zijn inkomsten in ieder geval niet besteedt aan het verbeteren van de levensomstandigheden van bevolking, slaven en strijders. Dus … wordt een mozaïek- achtige structuur als IS onherroepelijk geconfronteerd met tegenslagen. Ontevreden strijders en helpers die gemaakte beloften niet gerealiseerd zien worden, proberen te deserteren of openbaren gevoelige informatie [8]. Sponsoren die afhaken doordat goedkope olie aan de pomp steeds duurder worden of terreinwinst in het Midden-Oosten is veranderd in terreinverlies.
Ondanks staakt-het-vuren en herhaaldelijk opgestarte vredesbesprekingen[9] ligt nog steeds een groot aantal virtuele en fysieke mijnenvelden op de route die moet leiden naar een politieke oplossing in Syrië en Irak. De helderheid en het overzicht wordt door de ondoorzichtige militaire toestand en de problemen rond een staakt-het-vuren als voorportaal voor een vredesovereenkomst absoluut niet bevorderd. Kortom, de ontwikkelingen in Syrië op de grond, in de lucht en aan de onderhandelingstafel blijven de buitenwereld verbazen en het is maar de vraag of en wanneer dat raadsel is opgelost. Omdat het accent van de gesprekken in Genève hoofdzakelijk op de toestand in Syrië ligt, is het ook de vraag op welke wijze het internationale gezelschap denkt de toestand in het uitgebreide grensgebied van Syrië en Irak zodanig te stabiliseren dat Syriërs en Irakezen weer naar huis en haard terug kunnen keren.
Het inventariseren van kosten en baten blijft een lastige exercitie en die complexiteit geeft politici openingen om een missie aan te prijzen of af te breken. Kijken wat na de verkiezingsuitslag op 16 maart 2017 met de Nederlandse buitenlandse missies gaat gebeuren.
————————————————-
[1] Geëxecuteerd door ophanging, nekschot, vuurpeloton, langzame verdrinking, gevoerd aan varkens en wilde dieren, onthoofding, brandstapel, vierendeling en door afwerpen van gebouwen. Vermoedelijk zijn er nog meer Middeleeuwse methoden toegepast en vermoedelijk is een combinatie van executiemethoden gebruikt. .
[2] Externe luchtsteun, Koerdische Peshmerga en Irakese strijdmacht.
[3] Zie diverse artikelen in Carré 2015-2016 en op de Sta-Pal website in 2016.
[4] In verschillende artikelen is in 2015 en 2016 uitvoerig ingegaan op de economische en financiële problemen, die Putin het hoofd moet bieden
[5] Bij die presentatie kwam ook naar voren dat het beschikbare budget voor buitenlandse missies geheel ten goede kwam van de Mali missie en de anti-piraterijmissie voor de kust van Somalië
[6] #DVB/CV/097/15 d.d. 19 juni 2015.
[7] M€22 voor 2015 en M€ 66 voor 2016.
[8] Sky News maakte op 9 maart 2016 bekend dat zij in bezit is gekomen van 22.000 IS namen van personen uit 51 landen waaronder Noord-Europese landen, Canada, USA, Groot-Brittannië; landen uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Een dag later volgde het bericht dat het geen sleutelinformatie maar verouderde informatie betrof. Ook zou Sky News uit dezelfde bron informatie hebben ontvangen dat IS zijn hoofdstad in twee stappen wil verplaatsen van Raqqa naar Irak. Die informatie spoort met het bericht dat een aanval op Raqqa niet lang op zich zal laten wachten. Opnieuw verscheen een bericht in de media dat de “oorlogsminister“ van IS, de Georgiër Tarkhan Batirashvili, aka Omar al-Shishani, op 4 maart 2016 bij een drone-aanval is gedood. Opnieuw werd dat bericht een dag later tegengesproken. The Guardian berichtte op 9 maart 2016 dat US SOF in februari bij Mosul een topchemicus van IS – Sleiman Daoud al-Afari, een voormalige chemische expert van het Saddam-regime – gevangen hebben genomen. IS heeft in het noorden van Syrië tegen anti-Assadrebellen en in Noord-Irak tegen de Koerden mosterdgas gebruikt.
[9] De delegatie van Assad noemde de gesprekspartners van de Syrische oppositie “terrorist Saudi delegation headed by a murderer”. Dat schetst de vruchtbare atmosfeer van de besprekingen.