Op 25 maart 1957 ondertekenden België, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Nederland en West-Duitsland het EEG-oprichtingsverdrag. De Europese Raad heeft dit EEG-scharniermoment in december 2000 als historische erfgoed van Europa aangepakt.
De Raad was van mening dat de Europese Unie snel operationeel moest worden gemaakt op het gebied van veiligheid en defensie. Voorgesteld werd om: 1. Europa te voorzien van voldoende capaciteit om politiemissies in het kader van crisisbeheersingsoperaties uit te kunnen voeren met bijzondere aandacht voor vervangingsmissies. 2. Een multinationale operationele structuur aan te bieden aan die staten die voornemens zijn zich bij de EU-operaties aan te sluiten; deel te nemen aan initiatieven van internationale organisaties op het gebied van crisisbeheersing.
Besloten werd een Europese gendarmeriemacht die verschillende Europese-staten vertegenwoordigt op te richten. Deze macht moest vooraf georganiseerd, operationeel, robuust en snel inzetbaar zijn om alle taken uit te voeren. De Europese Gendarmerie, Eurogendfor werd gevestigd in Vicenza, Italië en op 20 juli 2006 volledig operationeel verklaard.
Het Lex Paciferat motto geeft het doel van een Europese gendarmeriemacht aan. Het verband tussen rechtsstaat en handhaving en naast een veilige maatschappelijke omgeving het behoud en herstel daarvan te bewaken. Eurogendfor is een snelle-interventiemacht opgebouwd uit verschillende Europese gendarmeriediensten gebaseerd op de militaire status, het gerechtelijk gezag, handhaving van de openbare orde en crisisbeheersingsoperaties.
Eurogendfor bestaat uit de Franse, Italiaanse, Nederlandse, Portugese en Spaanse gendarmerie. Roemenië trad in 2009 en Polen in 2011 toe. Bijzonder is dat op EU-niveau de Eurogendfor nog altijd geen onderdeel blijkt van het gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid. Wel kan Eurogendfor bijdragen leveren aan de uitvoering als deze als multinationale troepenmacht ter beschikking wordt gesteld.
Zoals de meeste probeerden machthebbers staande legers van beroepssoldaten te hebben om hun oorlogen te kunnen blijven voeren. De feodale belastingheffing was al lang ontoereikend en vervangen zoals het inhuren van grote aantallen echte huurlingen. Deze vazaltroepen dienden voor geld. Denk maar aan het gezegde: ‘Geen geld geen Zwitsers’. Dat inhuren was onderhevig aan sociale druk tijdens lange campagnes. In perioden van vrede leidde die druk al snel tot destabilisatie niet zelden omdat de huurlingencompagnieën weigerden te ontbinden als ze hun soldij niet hadden ontvangen. Vaak gingen ze over in het terroriseren, plunderen en bezetten van gebieden om alsnog hun soldij te krijgen.
Franse koningen zochten de oplossing voor deze problemen door staande legers op te richtten waarin eenheden werden ingericht van een zekere grootte. Mannen in deze eenheden tekenden een contract dat hen voor een zekere tijd aan de eenheid bond. De eerste Franse ordonnantie daarover werd uitgevaardigd door koning Karel VII van Orléans in 1439. Deze maatregel was bedoeld om een troepenmacht op de been te brengen om de verwoestende invallen van de Armagnacs te stoppen.[1]
Filosofie en geschiedenis Gendarmerie
Maar eerst. Het woord gendarme is afgeleid van het Franse homme d’armes (wapenman), waarvan het meervoud gens d’armes is. De meervoudsbetekenis werd gendarmes en het enkelvoud: gendarme. Een gendarme was oorspronkelijk een zware cavalerist van adellijke afkomst die tot aan de vroegmoderne periode van de Europese geschiedenis in het Franse leger diende. Hoogtijdagen waren van eind vijftiende tot midden zestiende eeuw, toen gendarmes een gevreesde troepenmacht van de koningen van Frankrijk waren, een zwaar gepantserde en met lansen bewapende cavalerie die het slagveld domineerden.
Voorschriften en richtlijnen bepaalde de organisatie van compagnieën gendarmes. Deze werden gendarmes d’ordonnance genoemd. Elk van de 15 gendarme compagnieën bestond uit 100 lansen, elk samengesteld uit zes beredenen: een edele zwaar gepantserde ruiter, een lichter bewapende medestrijder, een page en drie bereden boogschutters als infanterieondersteuning. Eind vijftiende eeuw streden gendarmes steeds vaker te paard met een lichtere lans.
De Franse gendarmecompagnieën waren de grootste en meest gerespecteerde zware cavalerie in Europa. Gevreesd om hun bewapening, moed en ‘esprit de corps’. Zestiende-eeuwse gendarmes streden uitsluitend te paard veelal in zeer dunne linie niet zelden twee of zelfs één rij diep om het aantal lansen dat tegelijk op het vijandelijke doel werd gericht te maximaliseren. Met de komst van vuurwapens werd de lans vervangen door twee pistolen, het pantser lichter om de ruiter meer bewegingsvrijheid te geven.
Na de zestiende eeuw
De cavalerie-gendarmes genoemd- bleven eeuwenlang dienstdoen in de Franse legers. De Koninklijke Garde opgericht in 1609, het “Maison militaire du Roi de France”, bestond uit twee eenheden gendarmes: 1. de Gendarmes de la Garde (Garde Gendarmes) en 2. de Gendarmes de France (Gendarmes d’ Ordonnance), de reguliere cavalerie die de tradities van zestiende-eeuwse gendarmes voortzetten.
In 1720 werd de Maréchaussée de France, een politiemacht onder het gezag van de maarschalken van Frankrijk, administratief bij de Gendarmes de France geplaatst. De Gendarmerie werd tijdens de revolutie in 1788 en de Maréchaussée de France in 1791 ontbonden. De Maréchaussée werd om onrust te beteugelen opnieuw opgericht als een nieuwe politiemacht met militaire status: de ‘Gendarmerie Nationale’.
Onder Napoleon Bonaparte I vormden Gendarmes d’ Élite de la Garde Impériale een gendarmerie-eenheid onderdeel van de Consulaire Garde. In 1804 werd dit onderdeel omgenaamd tot Keizerlijke Garde. In vredestijd was het hun taak om officiële residenties en paleizen te beschermen en veiligheid te bieden aan belangrijke politieke figuren. In tijden van onrust en oorlog was het hun rol om het keizerlijke hoofdkwartier te beschermen, gevangenen te escorteren en af en toe de wet te handhaven en burgerlijke onrust in veroverde steden te beperken.
Gendarmerie Nationale
De Gendarmerie Nationale, ontstaan uit de Maréchaussée de France, is een van de oudste politie instellingen van Frankrijk en was lange tijd de enige uitvoerende politiemacht. De militaire Gendarmerie Nationale, is in 2009 geïntegreerd in het ministerie van Binnenlandse Zaken en legt zich toe op militaire missies, veiligheidsmissies, openbare veiligheid en de wereldwijde veiligheid van Frankrijk. Daarnaast verrichten zij gerechtelijke en administratieve onderzoeken. De Gendarmerie Nationale bezit eeuwige kracht, die een breed spectrum van missies in vredestijd, crisis of oorlog bestrijkt.
De gendarmerie erfenis van Napoleon die Eurogendfor vormen bestaat uit: de Gendarmerie, Carabinieri, Guardia Civil, Koninklijke marechaussee, Guarda Nacional Republicana, Roemeense politie en de Poolse militaire gendarmerie.
Eurogendfor is opgericht om bij de beginfase van een crisisbeheersingsoperatie bij te dragen aan de openbare veiligheid en het verminderen van spanningen binnen bevolkingen. Voldoen aan: een robuuste, snel inzetbare, flexibele en multi-inzetbare strijdkracht; is multifunctioneel en in staat om een breed scala aan uitvoerende politietaken te verrichten; te handelen in onstabiele omgevingen en kan zowel onder een civiele- als een militaire commandostructuur worden geplaatst.
Wat de structuur betreft, wordt de Eurogendfor gedefinieerd als een ‘eenheid op bedrijfsniveau’, maar de uiteindelijke inzet structuur hangt altijd af van verschillende factoren. Eurogendfor is modulair ontworpen. Afhankelijk van de behoeften zal het bestaan uit een bevelvoerend element, een mobiel element, een gespecialiseerd element, een logistiek en ondersteunend element.
Ervaringen met vredes ondersteunende operaties tonen aan dat politiemissies op het gebied van internationale crisisbeheersing een essentieel instrument kan zijn voor conflictpreventie en versterking van de internationale stabiliteit. Eurogendfor wordt gepresenteerd als een operationele, vooraf georganiseerde, robuuste en snel inzetbare troef, die in staat is om alle politietaken uit te voeren. Het wordt voornamelijk ter beschikking gesteld van de EU, de VN, de OVSE, de NAVO en andere internationale organisaties of ad-hoc coalities.
De militaire status van de in Eurogendfor bieden de nodige flexibiliteit om het volledige spectrum van politiediensten en politietaken uit te voeren. De omstandigheden rekening houdend met scenario’s, de missie en de in te zetten troepenmacht zullen bepalend zijn. Zo zal het mandaat van de VN-Veiligheidsraad altijd worden ondersteund door een rechtsgrondslag, resoluties of politieke richtsnoeren van EU- of andere internationale organiaties.
De toegevoegde waarde die Eurogendfor aan internationaal crisisbeheer kan bieden, in termen van potentieel, is tweeledig: het kan een geschikt instrument zijn om op te treden in een niet-goedaardige omgeving, met name tijdens substitutiemissies, en een snel inzetbare politiecapaciteit.
In de intentieverklaring van 17 september 2004 staat dat Eurogendfor politiemissies zal uitvoeren als vervanging en/of versterking van de lokale politie, met als doel Europa te voorzien van een volledige capaciteit om alle politiemissies in crisisbeheersingsoperaties uit te voeren met name wat de vervanging betreft.
Vervanging kan betekenen dat de lokale politie volledig moet worden vervangen omdat ze niet bestaat of omdat de bestaande structuur niet georganiseerd, in staat of betrouwbaar is om haar taken uit te voeren. Het zou zelfs nodig kunnen zijn om een nieuw lokaal politiesysteem van de grond af aan op te zetten.
Terwijl bij handhaving de bestaande lokale politie zal moeten worden onderworpen aan doorlichtings- en omscholingsprocessen en zal, zodra nieuw personeel is aangeworven en opgeleid, geleidelijk de volledige verantwoordelijkheid van de taken overnemen. Internationale politieaanwezigheid zal voorrang hebben op de lokale politie bij het uitvoeren van politietaken en de verantwoordelijkheid houden bij het uitvoeren van spraakmakende onderzoeken.
Ervaringen uit het verleden met vredes ondersteunende operaties laten zien dat politiemissies op het gebied van internationale crisisbeheersing een essentieel instrument kunnen zijn voor conflictpreventie en versterking van de internationale stabiliteit. Eurogendfor voert geen politietaken uit in het gastland en zijn daarom in beginsel niet bewapend. Van geval tot geval kunnen uitzonderlijke situaties de noodzaak rechtvaardigen van zelfverdedigingsmiddelen voor het personeel van Eurogendfor, met inbegrip van de aanwezigheid van een beschermingselement. Eurogendfor agenten monitoren, begeleiden, adviseren en trainen lokale politie om hun professionele normen te verhogen die verenigbaar zijn met de universele mensenrechten. Deze aanwezigheid kan leiden tot herstructurering van de lokale politie inclusief screening- en doorlichtingsprogramma’s.
Met het oog op de bepaling van de vereiste capaciteiten werden algemene scenario’s geschreven waarin Eurogendfor kan worden verzocht in te grijpen zoals bij: conflictpreventie/conflictresolutie, vredeshandhaving/vredesopbouw, staakt-het vuren/vredesakkoord, demobilisatie en ontwapening, grenskwesties; terugkeer van vluchtelingen/mensenrechten, kwesties op het gebied van de rechtsstaat.
[1] De naam Armagnacs werd ook gebruikt voor voormalige huurlingen van Bernard-VII die na het eind van de burgeroorlog in het zuiden van Frankrijk dood en verderf zaaiden.