Cliteur in de zaak Wilders -UPDATE-

Het strafbaar stellen van het aanzetten tot haat, discriminatie en belediging staat haaks op de vrijheid van expressie. Juist die vrijheid van expressie moet je hoog houden in een democratische samenleving. Het standpunt van Wilders is uniek in die zin dat het een combinatie is tussen culturele analyse en praktische politieke stellingname. Ook dat we vandaag in een beveiligde rechtbank zitten geeft al aan dat Wilders in meer opzichten een bijzondere positie heeft. Dat verklaarde vanmorgen hoogleraar ‘Encyclopedie van het recht’ Prof. dr. mr. Paul Cliteur. Hieronder in grove lijnen de verklaringen van Cliteur, voornamelijk tot stand gekomen door de tweets van Saskia Belleman. De verklaring is niet ‘live’ uitgezonden op TV. Aanvankelijk was de ‘sleutel van de mediakast zoek’, daarna bleken ‘technische problemen’ parten te spelen en uiteindelijk werden ‘journalistieke redenen’ de verklaring. Prima. Dan weten we tenminste dat we in dit land niet alleen slachtoffer zijn van de policor dictatuur, maar ook nog van de terreur van de media.  

v.l.n.r: de Linkse, de Voorzitter, de Rechter. Afb: scr. RTLZ

Het standpunt van Wilders is overigens minder uniek geworden. Hij krijgt met name internationaal meer navolging. Soortgelijke uitlatingen worden gedaan door de Amerikaanse presidentskandidaat Trump. Wat Trump zowel Obama als Clinton verwijt is dat ze een volkomen blinde vlek hebben voor de radicale islam. De discussie die Wilders voert is allang geen Nederlandse discussie meer. Als de rechter hierin moet aangeven wat de grenzen van uitlatingen zijn [voor een politicus, red.] dan heeft dat verregaande gevolgen voor het politieke debat.

Het feit dat er zoveel aangiftes tegen Wilders zijn gedaan, is een uiting van intolerantie in de samenleving. Het mag niet zo zijn dat de burgers van de rechter verwachten dat die uitlatingen bestraft waarmee zij, de burgers dus, het niet eens zijn. Die erosie van tolerantie in de samenleving is een zorgwekkend verschijnsel. De klassieke definitie van tolerantie is, dat je kunt accepteren en leven met uitlatingen die niet de jouwe zijn. Je mag het oneens zijn met uitspraken en naar de rechter stappen om er een verbod op te vragen, maar dat is de verkeerde weg. Tolerantie betekent niet het breidelen van het recht, maar juist een uitbreiding ervan. Het is een ‘zorgwekkend verschijnsel’ wanneer mensen aangifte doen om een onwelgevallige mening te breidelen. Om die mening [te laten]  verbieden. Wat de mensen willen haten is een geheel eigen en individuele keuze en daar moet het strafrechtelijk apparaat zich niet mee bemoeien. Voor het strafrechtelijk apparaat ontstaat pas een plicht tot optreden wanneer dat dreigt te leiden tot geweld.

De vraag om minder Marokkanen is niet discriminerend, want dan zou het gehele immigratiebeleid dat ook zijn. Dat kunnen we vergelijken met de uitspraak dat we minder Fransen of minder Amerikanen willen. In de wetsartikelen 137 c en d wordt gesproken over ras. Marokkanen echter, zijn niet als een  ras aan te merken, tenzij wij de mening zijn toegedaan dat het begrip ras extensief moet worden geïnterpreteerd. Dat kunnen wij beter niet doen. Het hoort bij de kern van het werk van een politicus om debatten aan te zwengelen, ook als die onwelgevallig zijn. Het kenmerk van racisme is dat het kwalijk is en ook moet worden bestreden en tegengegaan. Het uitbreiden van het begrip ‘ras’ is daarentegen geen wenselijke zaak. Racisme moet wel iets te maken hebben met de uiterlijke kenmerken van mensen.

De wetgever mag natuurlijk niet genegeerd worden, maar in de toelichtingen bij wetten, staan soms uiterst discutabele dingen. Het legaliteitsbeginsel brengt met zich mee dat de artikelen 137 c en d restrictief moet uitleggen. De bedoeling is geweest aan te sluiten bij de geest van het rassenverdrag dat tot doel heeft racisme te bestrijden.

Een rechtsgeleerde hoeft het niet eens te zijn met de wetgever of met de rechter die uiteindelijk de uitspraak doet. Dat is in essentie de vrijheid van expressie. Natuurlijk moet je je wel houden aan wat de wetgever expliciet strafbaar heeft willen stellen. Zo heeft de Hoge Raad in de zaak Felter inbreuk gemaakt op het legaliteitsbeginsel. De Hoge Raad introduceerde het begrip ‘aanzetten tot onverdraagzaamheid’, naast het ‘aanzetten tot disciminatie en haat’. Maar in de wet staan geen nationaliteiten vermeld, naast de vermeldde begrippen ras, godsdienst etc. Rechterlijke instanties moeten de wet respecteren en die niet op eigen houtje gaan uitbreiden. Natuurlijk moeten rechters wel uitleg geven aan wetsartikelen, maar uitsluitend met de grootst mogelijke terughoudendheid. Anders bestaat de kans dat mensen worden veroordeeld voor iets wat uitdrukkelijk niet in de wet is opgenomen door de wetgevende macht. Het tussentijds oprekken van de wet [zoals door b.v. de Hoge Raad, red.] veroorzaakt dat mensen in dat geval worden veroordeeld op basis van inzichten die op het moment van de vermeende overtreding nog niet bestonden.
.

Verdraagzaamheid

Verdraagzaamheid moet betrekking hebben op een meningsuiting. In de zaak Felter doet de Hoge Raad in feite een voorstel tot verminderde tolerantie. Weliswaar wordt in de toelichting op de wet gewezen op het begrip ‘nationaliteit’, maar dit is een discutabele toelichting. Zoals eerder gesteld is de bedoeling van die wet om discriminatie op grond van lichamelijke kenmerken strafbaar te stellen. Nationaliteit is uiteraard geen kenmerk van die aard. Met de uitspraak in de zaak Felter van de Hoge Raad liggen de kaarten niet ineens heel anders. Het legaliteitsbeginsel is immens belangrijk: iedereen moet vooraf kunnen weten wat strafbaar is en wat niet.

De uitspraak van de Hoge Raad is eigenlijk ook in strijd met de democratie. De wetgever rept niet over het ‘aanzetten tot onverdraagzaamheid’. Wilders stelde op de uitslagenavond drie vragen: willen jullie minder EU, minder PvdA en minder Marokkanen. De vragen over de EU en de PvdA zijn politiek van aard en er is vooralsnog geen reden aan te nemen dat de vraag over Marokkanen expliciet buiten die bedoelingen lag. In die zin zijn EU, PvdA en Marokkanen voor wat dit betreft wel enigszins vergelijkbaar. Migratie is op dit moment immers een zeer bediscussieerd thema en dat zal alleen maar meer worden. Als migrantenstromen blijven aanhouden, dan moet er wel gesproken kunnen worden over beperking van immigratie. Het normen- en waardepatroon in bepaalde culturen kan zo verschillend zijn, dat daarover in het parlement gesproken wordt. Internationale mobiliteit is een zaak waarover gedebatteerd moet kunnen worden en wel in het parlement.

Het is een ‘drama’ volgens Cliteur dat opeenvolgende gebeurtenissen, om te beginnen de kwestie (fatwa) over de Iraanse schrijver Rushdie, steeds weer worden gezien als incidenten. De fatwa over Rushdie, de moord op Van Gogh en de aanslagen op cartoonisten zijn geen incidenten. De ene aanslag vloeit voort uit de andere en er is een patroon zichtbaar dat terrorisme wérkt; dat het zin heeft. Geert Wilders hoort thuis in het rijtje Oriana Fallaci, Brigitte Bardot en Kurt Westergaard. Dat zijn de vaandeldragers van de vrijheid van expressie, die alleen om die reden worden vervolgd en bedreigd. Sommige PvdA’ers gaan veel verder in hun uitspraken, zoals b.v. Diederik Samsom die Marokkanen ervan betichtte een ‘etnisch monopolie’ te hebben op het veroorzaken van overlast. De uitlatingen van PvdA voorzitter Spekman, namelijk de onverholen oproep tot het ‘vernederen van Marokkanen’ is erger. Ten opzichte van Aboutaleb’s uitspraak ‘rot maar op’ was de vraag van Wilders beduidend terughoudender.

Inmiddels heeft de ‘oudste rechter’ een wrakingsverzoek aan de broek gekregen. Hieronder de beelden van het verhoor.