Operatie Spinnenweb: een nuancering

Het was weer juichen in de Nederlandse media. Kiev slaagde erin een grootscheepse drone aanval uit te voeren op diverse luchtmachtbases “diep” op Russisch grondgebied en Kiev sprak aanvankelijk over 40st. uitgeschakelde vastvleugelige platformen van de strategische vloot.

Om de grootsheid van deze operatie te benadrukken werden ook de afstanden genoemd die de dronezwermen hypothetisch vanaf Oekraïens grondgebied hadden overbrugd (van 500 tot 6000 kilometer). Hypothetisch, want het echte verhaal is dat de luchtmachtbases waar platformen daadwerkelijke werden beschadigd in het grensgebied van Finland en Rusland – Olenya – resp. het grensgebied van Kazachstan en Rusland – Belaya – liggen en de drone zwermen niet ver van de bases vanuit aangepaste vrachtauto’s gelanceerd werden. Zie de onderstaande kaart:

Die juichverhalen kregen op 2 juni 2025 een nuancering. Op de website https://www.eurasiantimes.com publiceerde de doorgaans goed ingevoerde Vijainder Thakur en de regelmatig door mij genoemde en eveneens goed geïnformeerde Simplicius, evenals Larry Johnson hun insteek van de door westerse media luid bejubelde operatie. Voordat een nuancering voor onbevooroordeelde vrijdenkers in de volgende teksten gelezen kan worden, is het niet meer dan fair vast te stellen dat deze uit logistiek oogpunt complexe operatie goed doordacht en voorbereid was en alleen de uitvoering nogal wat steken liet vallen. De volgende teksten zijn gevoed door de evaluatie van Thakur wiens observaties worden ondersteund door die van Simplicius en Larry Johnson.

De informatie

Oekraïense bronnen meldden op 1 juni 2025 dat de SBU (de Oekraïense veiligheidsdienst) vier Russische militaire luchtmachtbases met FPV (First-Person-View) drones tegelijkertijd heeft aangevallen: Belaya, Diaghilev, Olenya en Ivanovo (zie bovenstaande kaart). Die “tegelijkertijd” opmerking moet met een korrel zout benaderd worden. Terwijl kamikaze-FPV-drones strategische Tu-95-bommenwerpers in het open veld raakten, filmden verkenningsdrones de aanval in realtime. Beelden lijken de uitschakeling  van vier Russische Tu-95-bommenwerpers op de luchtmachtbasis Olenya te tonen. Ook een Il-76-transportvliegtuig vloog op die basis in brand.Lokale bewoners plaatsten beelden van explosies en branden op social media.

Open veld en gemarkeerd

Russische strategische vliegtuigen staan niet in hangars geparkeerd. Waarom niet is onduidelijk. In plaats daarvan staan ze in het open veld op duidelijk gemarkeerde plekken, waardoor ze gemakkelijk te zien zijn via spionagesatellieten van de VS en de NAVO. Om onverklaarbare redenen blijft de Russische luchtmacht deze middelen in het open veld parkeren, volledig zichtbaar en kwetsbaar voor aanvallen. Dit ondanks het feit dat de Russische krijgsmacht al meer dan drie jaar in oorlog is met Oekraïne.

• Het is niet de eerste keer dat de Oekraïense inlichtingendienst FPV-drones, geleverd door saboteurs, heeft ingezet om Russische strategische middelen aan te vallen. In maart 2023 lanceerde een saboteur een drone van buiten het terrein van de luchtmachtbasis Machulishchi in Wit-Rusland, waarbij een Russisch A-50U AWACS-vliegtuig werd beschadigd.
• In de zomer van 2023 vielen Oekraïense troepen het vliegveld van Soltsy in de regio Novgorod aan en vernietigden een Tu-22M3-bommenwerper met behulp van quadcopter-drones, naar verluidt zonder zelfs maar gebruik te maken van satellietcommunicatie. Het Russische ministerie van Defensie erkende het verlies, wat ongebruikelijk is.

Russische militaire bloggers en analisten hebben herhaaldelijk gewaarschuwd voor de gevaren van het parkeren van vliegtuigen in de open lucht, maar de Russische militaire leiding heeft deze zorgen consequent genegeerd.

Zorgvuldige planning

Oekraïense bronnen beweren dat de aanval 18 maanden in beslag heeft genomen. Of die tijdspanne klopt of niet, het moment – aan de vooravond van de volgende ronde van vredesbesprekingen in Turkije in combinatie met treinaanslagen bij Brijansk en Kursk in de Kursk regio– was geen toeval. Het grootste deel van de gedetailleerde planning is waarschijnlijk recenter uitgevoerd. De drones werden in speciaal ontworpen containers in vrachtwagens geplaatst. Ontwerp en fabricage moeten veel werk hebben gekost en de inzet ervan eiste waarschijnlijk meerdere repetities.

De drone-operators leken bekend te zijn met de indeling van de luchtmachtbases. Videobeelden van de drones tonen een zorgvuldige selectie van doelen, waarbij de operators hun drones methodisch naar precieze inslagpunten op de grote bommenwerpers stuurden. Een bericht van de Oekraïense SBU-chef Vasyl Maliuktijdens de operatie suggereert dat de planners de meest kwetsbare punten kenden van de vliegtuigen die ze als doelwit hadden, Het lijkt er ook op dat ze hadden verwacht dat de vliegtuigen op het moment van de aanval bewapend en afgetankt zouden zijn voor een missie. Dat waren ze niet.

Uitvoering

De drones waren naar verluidt gericht op de pylonnen onder de vleugels van de Tu-95MS, waar Kh-101-kruisraketten (8 st. bij de TU-95) zijn gemonteerd. De vleugels van vliegtuigen die gereed staan voor de uitvoering van een missie, zijn volgetankt waardoor ze zeer brandbaar zijn.

Bij de aanval op Olenya werden de FPV-drones gelanceerd vanuit een gekaapte vrachtwagen, waarvan de chauffeur was gewurgd. Op basis van de duidelijke lijkstijfheid van het lichaam van de chauffeur was hij waarschijnlijk vele uren voor de aanval gedood. Voor hun vertrek hadden de uitvoerders de laadruimte van de vrachtwagen geopend en op afstand de drones gelanceerd. Ironisch genoeg merkten voorbijgangers bij het begin van de aanval dat er drones uit de vrachtwagen kwamen en probeerden ze die – tevergeefs – met stenen en stokken te vernietigen.

Een van de lanceervrachtwagens zou onderweg in de regio Amoer in brand zijn gevlogen toen iemand de laadruimte betrad om deze te inspecteren, wat een explosie veroorzaakte. Deze drones waren blijkbaar bestemd voor de luchtmachtbasis Ukrainka enals ze hun doel hadden bereikt, zou de schade aan de Russische strategische vloot veel groter zijn geweest.

Conclusie

• De Oekraïense aanval is een spectaculaire politieke – en vooral propagandaoverwinning, maar is een beperkt militair succes. Van de 5 geïdentificeerde luchtmachtbases werden er slechts twee daadwerkelijk “onder vuur genomen” en daarbij werden slechts 5 platformen (van de 58 st die de strategische bommenwerper vloot telt) beschadigd, waarvan twee permanent zijn uitgeschakeld. Volgens bevestigde data is slechts 3% van de Russische strategische vloot uitgeschakeld. Worden de zware bommenwerpers (alleen Tu-95 en Tu-160) meegeteld, dan is dat 6,5%. Een Pyrrhusoverwinning: een tactische resultaat dat leidt tot een strategische nederlaag.
• De aanval kon niet worden voorbereid en uitgevoerd zonder inlichtingen – en uitvoeringssteun van een of meerdere NAVO-lidstaten. Vermoedelijk VK en VS die dat weliswaar hardnekkig ontkennen, maar niemand geloofd dat CIA en MI-6 geen vinger in de drone-pap zouden hebben gehad..
• De aanval op 1 juni 2025  was waarschijnlijk bedoeld om Rusland te provoceren om zich terug te trekken uit de vredesbesprekingen in Istanboel die voor 2 juni 2025 gepland staan. Het is onwaarschijnlijk dat Rusland in die val zal trappen.
• Moskou laat ratio/verstand en strategie prevaleren boven emotie. Rusland heeft genoeg bommenwerpers – en, nog belangrijker, raketten – om Oekraïne te blijven aanvallen. Net als in het verleden zal Moskou reageren: harder, op een tijdstip en een plaats naar eigen keuze. Ondertussen zal Rusland zijn boodschap aan het Oekraïense leiderschap blijven hameren: vrede nu is beter voor Oekraïne dan vrede later.
•  De berichtgeving afkomstig van diverse opmarsassen heeft een voor de AFU zwarte rand. Nu de Russen meer grondgebied veroveren en meer Oekraïense soldaten het leven verliezen, schetsen Russische en Oekraïense nieuwsbronnen een beeld van groeiende wanhoop, paniek, onder Oekraïense eenheden. Rusland breekt de oorlogsvoeringcapaciteit van Oekraïne gestaag af, met name het aantal inzetbare militairen. De militaire industrie draait op volle toeren en de omvang van het leger blijft groeien. Op de lange termijn kan Oekraïne simpelweg niet winnen.
• De zet van Zelensky was sluw: een “kop ik win, munt jij verliest” gok, waarmee hij de stoutmoedigheid van de Oekraïense strijdkrachten liet zien. Het kan hem helpen aan de macht te blijven, maar het zal het verloop van de oorlog niet veranderen. Uiteindelijk zal Oekraïne zich moeten overgeven of om vrede smeken, nadat het is uitgeput.