Dollarbiljetten verpulveren in de Afghaanse chaos

In het artikel “Ga je diep schamen” is onder het motto “bezint voordat gij begint” in de tekst het volgende advies verwerkt: “als een staat een bijdrage wil leveren aan het brengen van veiligheid als voorwaarde voor het herstel van een structurele stabiliteit dan zal de betrokken regering eerst een kosten-baten analyse moeten maken om een inzicht te krijgen en te geven in progressief oplopende financiële -, materiële – en immateriële kosten.

Die kosten-baten analyse zou een belangrijke voorwaarde moeten zijn voor het nemen van een besluit over deelname aan een ver-van-huis missie om het herstel van een ontwrichte samenleving te ondersteunen. Het politieke besluit wordt te vaak genomen op basis van onderbuikgevoelens gevoed door het “Do Something” beginsel, want voor het schatten van (im-) materiële kosten zijn visie, inzicht, kennis en ervaring essentiële randvoorwaarden om een evenwichtige op de hedendaagse realiteit afgestemd besluit te kunnen nemen. Dat blijkt het grote probleem van Westerse politici te zijn, die zich op arbitraire gronden de rol van mondiale politieman en/of gidsland hebben toegeëigend. Het vaststellen van de batenkant blijkt in politiek opzicht eenvoudiger te zijn dan het vaststellen van herkenbare en onherkenbare kosten: implementeren van het Westerse democratische model.

Ook militaire autoriteiten schieten tekort. Hun advies zou gebaseerd moeten zijn op de gevolgen voor de gevechtskracht en vooral op herkenbare en onherkenbare immateriële kosten als slachtoffers en permanente en tijdelijke beschadigingen van lichaam en geest van de militair. De geestelijke beschadigingen zijn hoewel informatie beschikbaar is, of moeilijk te schatten of ongewenst en vermoedelijk concentreren militaire autoriteiten zich daarom op het faciliteren van politieke wensen.

 Verkeerde aanpak!

De Special Inspector General for Afghanistan Reconstruction (SIGAR), John Sopko, schetste in zijn augustus 2021 en elfde rapport “What We Need to Learn: Lessons from Twenty Years of Afghanistan Reconstruction”[1] een somber beeld van Amerikaanse pogingen om Afghanistan te veranderen in een moderne staat naar westers model. Opvolgende regeringen hebben net als de meeste westerse TCN ’s de tijd die daarvoor nodig zou zijn, ernstig onderschat. Het blijkt dat twee decennia nog steeds veel te kort is.

De SIGAR drukt het als volgt uit: “If the goal was to rebuild and leave behind a country that can sustain itself and pose little threat to U.S. national security interests, the overall picture is bleak”. Douglas Lute die de ontwikkelingen in Afghanistan van 2007 tot 2013 monitorde is scherper in zijn kritiek: “We were devoid of a fundamental understanding of Afghanistan, we didn’t know what we were doing. There (was) a fundamental gap of understanding on the front-end, overstated objectives, an overreliance on the military, and a lack of understanding of the resources necessary.”. Jabar Naimee, gouverneur van drie Afghaanse provincies:”in the majority of districts, we never even heard the real problems of the people, We made assumptions, conducted military operations, brought in government staff, and assumed it would lead to security and stability.”

Volgens SIGAR heeft de poging om de Afghaanse samenleving te herstellen naar Westerse model, Washington $145 miljard gekost. Volgens de media is dat een nogal optimistische voorstelling van zaken. Het gros van het geld om de kosten van lokale projecten te dekken genereerde conflicten, stimuleerde de corruptie en vergrootte de marges voor lokale coalities.

Een voorzichtige kosten-baten berekening

Op de website www.apnews.com staat een overzicht van de materiele en de herkenbare immateriële kosten van de 20-jarige Amerikaanse aanwezigheid in Afghanistan en Irak:

• Dodelijke slachtoffers in Afghanistan:
  • Ruim 2400 Amerikaanse militairen, 2900 Amerikaanse contractors en ruim 1100 geallieerden.
  • 66.000 Afghaanse politieagenten en militairen.
  • Ruim 47.000 Afghaanse burgers.
  • Bijna 52.000 Taliban en andere islamitische extremisten.
  • Bijna 450 hulpverleners
  • 72 media vertegenwoordigers.
• Ruim 20.000 Amerikaanse militairen zijn gewond geraakt.
• Meer dan 2 miljoen Afghanen hebben huis en haard moeten verlaten en zijn gevlucht naar Pakistan en Iran, waarvan ruim 550.000 in 2021.
• Schuld gefinancierde Afghanistan missie: $ 2300 miljard.
• Kosten gezondheidszorg, arbeidsongeschiktheid, begrafenissen voor ongeveer 4 miljoen Irak en Afghanistan veteranen[2]: meer dan $ 2000 miljard

De oorlog in Afghanistan kostte het Pentagon ongeveer $ 1000 miljard (een slordige € 865 miljard euro), maar met de kosten die BuZa heeft gemaakt voor de wederopbouw en democratisering van Afghanistan lopen die kosten op tot de bovengenoemde $2300 Miljard, Honderden miljoenen daarvan moeten als dwaze, nutteloze kosten worden bestempeld. De Telegraaf heeft een deel van die kosten voor zijn lezers herkenbaar gemaakt.

Geld over de balk gooien

Zo werd het geld bijvoorbeeld gespendeerd aan een vliegtuigvloot die na een jaar als schroot werd verkocht, aan militaire uniformen die opvielen in plaats van camoufleerden en aan de bouw van een megalomaan hotel dat staat te verpauperen. Maar er liep meer mis: een elektriciteitscentrale in een land zonder dieselvoorraad; een hoofdkwartier waar niemand om vroeg, een road to nowhere. De Telegraaf heeft niet of kon niet achterhalen hoe hoog de kosten waren van het materieel, wapensystemen, munitie, directe ruil en componenten voorraad, de diverse legeringsplaatsen en andere infrastructuur die de Amerikanen in hun haast om Afghanistan te verlaten, hebben achtergelaten in Afghanistan.

Platformen die niet duurzaam zouden zijn? Afghanen hadden vrachtvliegtuigen nodig voor hun luchtmacht. En dus werden er, met Amerikaans geld, zestien toestellen besteld die op ruwe ondergrond konden landen met een aanzienlijke lading aan boord. Samen goed voor een $ 500 miljoen. Nadat de cargotoestellen een jaar werden gebruikt, bleven ze aan de grond staan omdat ze niet duurzaam genoeg waren. Uiteindelijk werden ze zelfs voor enkele tienduizenden dollars als schroot verkocht. Bijna was de totale miskoop nooit aan het licht gekomen. Totdat de opmerkzame inspecteur-generaal voor de wederopbouw in Afghanistan John Sopko zich afvroeg wat die geparkeerde toestellen op de luchthaven van Kaboel daar toch stonden te doen.

Boscamouflage in een woestijn? Wie Afghanistan een beetje kent, weet dat maar één vijftigste deel van het land echt als groen kan worden omschreven. Dat op uitdrukkelijke vraag van de Afghaanse minister van Defensie meer dan een miljoen uniformen werden besteld met boscamouflage, is dan ook een blunder van formaat. Helemaal als je weet dat uniformen met het speciaal gevraagde patroon veel duurder waren dan de uniformen die eerst op de planning stonden voor het Afghaanse leger. $ 28 miljoen duurder om precies te zijn. Het Amerikaanse ministerie van Defensie weigert volgens CNN om van een flater te spreken. Ze zeggen dat het rapport de meerkosten overschat en dat er ook geen sprake is van een foute bestelling. “Heel wat van de gevechten vonden net plaats in bosrijk gebied”, zo klinkt het. Tuurlijk.

Hotel Miserie. Naast de Amerikaanse ambassade zouden een hotel en een appartementencomplex gebouwd worden. De Amerikaanse regering reserveerde daarvoor 85 miljoen. ‘Blind’ volgens het rapport. Want de bouwplaats werd nooit bezocht. Noch door gezanten van de regering die het project leidden, noch door het bedrijf dat later door hen werd aangesteld om de bouw te begeleiden. Blijkt geen uitzondering te zijn geweest. Volgens een rapport van de inspecteur-generaal ging het geleende geld in rook op, want het hotel bleef onvoltooid en totaal onbruikbaar. Door de ligging pal naast de Amerikaanse ambassade moest de locatie van het hotel bovendien beveiligd worden. De regering houdt vol dat The Marriott Hotel een privéproject was. Toe maar.

Energiebehoefte gedekt door diesel in een land zonder diesel? Dankzij de elektriciteitscentrale van Tarakhil zou de Afghaanse hoofdstad Kaboel nooit een black-out ervaren. Een ding hadden de Amerikanen wel over het hoofd gezien bij de bouw, die 335 miljoen kostte: de dieselrekening. Die zou stevig oplopen, simpelweg omdat Afghanistan niet over een grote dieselvoorraad beschikt. De kosten om diesel te importeren zouden jaarlijks maar liefst $ 245 miljoen bedragen, meer dan twee derde van de bouwprijs van de centrale.

Een hoofdkwartier waar niemand om vroeg. “We zijn nu eenmaal begonnen aan de bouw van het hoofdkwartier van legerbasis Camp Leatherneck in een van de gevaarlijkste gebieden van Afghanistan, dus gaan we nu ook door.” Dat was de redenering van het legercommando dat het bouwproject moest leiden. Ook al maakten de basiscommandant van Camp Leatherneck en twee generaals al vanaf het begin duidelijk dat het hoofdkwartier nooit gebruikt zou worden als het niet op tijd af zou zijn. En zo geschiedde. Hoe $ 36 miljoen veel nuttiger besteed had kunnen worden.

De weg naar nergens toe? Er moest en zou een ringweg komen die verschillende Afghaanse steden met elkaar zou verbinden. De miljarden lagen al klaar. Bijna $ 250 miljoen werd uitgegeven aan een aannemer om de steden Qeysar en Laman, goed voor een traject van 233 kilometer, met elkaar te verbinden. Uiteindelijk werd nog geen vijfde van dat stuk van de ringweg aangelegd en een groot deel ervan is intussen al tot puin verwerkt.

Kostbaar kan kostelijk zijn

De achterliggende teksten kun je op twee manieren benaderen: hoofdschuddend of ziedend van boosheid. Dat doet aan de teksten niets af. De instelling van de Westerse missionair die tegen beter weten in zijn Westerse evangelie wil prediken in een omgeving waar die beginselen absent en niet-gewild zijn, zal dik moeten dokken. Door het ingebakken vertrouwen in het goede van de mens wordt amper gecontroleerd waar het geld heen gaat en daardoor de marges voor corruptie vergroot. Het mag iets kosten, je bereikt je doelen niet en als dank moet je met de staart tussen de benen het gebeid verlaten.

Ook benieuwd wat de bijdrage aan het herstel van de Afghaanse samenleving ons, de Nederlandse belastingbetaler, heeft gekost?

[1] Het rapport is gebaseerd op een 13 jaar lange observatie van de ontwikkelingen en 760 interviews met huidige en voormalige beleidsmakers, militairen en Afghanistan kenners.

[2] 980.000 Afghanistan veteranen en 507.000 hebben in beide oorlogen gediend.