Roeptoeters de wereld uit

Afgelopen maandag kwam de heer Jetten met een eyeopener voor lezend Nederland: ”de wereld is onveiliger geworden door de Russen en de Chinezen en door de opstelling van Trump”. Angstvallig ontwijkt deze deskundig ondeskundige dat de wereld juist onveiliger is geworden door een aantal islamitisch extremistische bewegingen die als ongeleide projectielen hun Jihad voeren tegen de westerse wereld.

Omdat de heer Jetten leeft in zijn heerlijk verwarmde woning ver van leefgemeenschappen waar vertegenwoordigers van die bewegingen in toenemende mate de scepter zwaaien, ziet hij hen in tegenstelling tot de doorsnee burger niet als een bedreiging. Trump wel…en natuurlijk de Chinezen en Russen. Maar…Iran niet, Noord/Korea niet. Al Qaeda, IS, Moslim Broederschap, Hezbollah, Hamas, Taliban ook niet. Allemaal koorknaapjes waarmee je uit wandelen kunt gaan.

Wat was de aanleiding voor deze spitsvondige constatering? De Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) had het blijkbaar tegen de wens de heer Jetten aangedurfd om de regering te adviseren de nucleaire taak van de F-16 over te hevelen naar het JSF platform. De heer Jetten reageerde op dat advies heel streng met een “Geen sprake van”. Een kreet.

Verzoeken van de regering

Omdat het nieuwe AIV rapport voor belevend Nederland onbekend is, ben ik gaan grasduinen in het Advies #109 “Kernwapens in een nieuwe geopolitieke werkelijkheid. Hoog tijd voor nieuwe wapenbeheersingsinitiatieven” (31 januari 2019) om te kunnen vaststellen wat de argumenten van de AIV zijn om dat advies te publiceren en na te gaan welke tegenargumenten de heer Jetten had kunnen gebruiken om zijn kreet meer body te geven.

Laten we maar eens bestuderen waarom het hoog tijd is voor nieuwe wapenbeheersingsinitiatieven. Om te beginnen met de kanttekening in het verzoek van de regering dat “vooral geopolitieke, doctrinaire en technologische ontwikkeling tot een bezinning op het huidige nucleaire beleid van de NAVO en de rol die daarbij voor Nederland is weggelegd”. Los van de volgorde, waarbij onterecht de doctrinaire ontwikkeling voor de technologische wordt gezet, is m.i. het Grand en militair strategische concept relevanter dan het doctrinaire deel dat uit dat strategische denken in combinatie met technologische ontwikkelingen moet voortvloeien. Bovendien drukt de term een rigiditeit uit, die heeft betrekking op een verzameling leerstellingen of dogma´s, die niet ter discussie staan. Die term heeft een negatieve connotatie en staat op gespannen voet met het beeld dat de veranderende geopolitieke werkelijkheid reflecteert.

De stappen die de AVI moet zetten hebben betrekking op de nucleaire veiligheidscontext van de NATO en de vraag of het NATO-beleid hierop is toegesneden, zowel met het oog op de voor afschrikking benodigde capaciteiten, als voor nucleaire wapenbeheersing en risicoreductie. Op zich is dat een nogal verrassende vraag. Immers als het NATO beleid niet toegespitst blijkt te zijn op het eigen nucleaire veiligheidsconcept dat de Alliantie heeft geconcipieerd en door de lidstaten is onderschreven, dan is er veel verkeerd gegaan in het denkproces en de communicatie binnen NATO.

Tenslotte verzoekt de regering om zich te concentreren op de nucleaire rol- en taakverdeling binnen NATO in relatie tot het bredere vraagstuk van de trans-Atlantische lastenverdeling. Aandacht wordt gevraagd voor de rol van de drie NATO-kernmachten (Verenigde Staten, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk), Amerikaanse substrategische’ kernwapens in Europa, en (eventuele) kernwapentaak die Nederland vervult.

De verzoeken van de regering zijn m.i. prikkelend genoeg om het AVI document door te spitten.

Nieuwe geopolitieke werkelijkheid

De tekst lijkt me niet al te prikkelend. Immers iedere dag verandert die geopolitieke realiteit door ontwikkelingen ergens in de wereld en dus kan die iedere dag nieuw zijn. Persoonlijk had ik de term veranderende gebruikt. De werkelijkheid blijkt voor politici er anders uit te zien dan voor bijvoorbeeld wetenschappers en militairen en de vraag beklijft in hoeverre geïnteresseerde categorieën het eens zijn met die door de AVI gepresenteerde werkelijkheid.

Sinds de jaren zeventig heeft het Nederlands kernwapenbeleid twee pijlers: afschrikking en terugdringing van de rol van kernwapens. In de jaren ´80 heeft Nederland door de dooi in de Koude oorlog in NATO-verband een aantal kernwapentaken afgestoten. Ondanks die dooi resulterend in het verdwijnen van het IJzeren Gordijn, blijft het kernwapen een relevante rol spelen in het Defensieve concept van de Alliantie en het voorkomen van een Grootschalig Conflict. Opmerkelijk in deze constatering is de erkenning dat het kernwapen een belangrijke rol blijft spelen in het defensieve concept van NATO waar een deel van de Nederlandse F-16 component voor beschikbaar is in een dual capable taakstelling. Daarnaast de erkenning dat de term Grootschalig Conflict weer op tafel is gekomen. Een term die door deskundigen jarenlang is genegeerd; herhaaldelijk is ontkend dat er in het huidige millennium nog plaats zou zijn voor een in een modern jasje gegoten Grootschalig Conflict.

Die nieuwe werkelijkheid is volgens de AIV vooral veroorzaakt door de lossere trans-Atlantische band waaraan m.n. Europese staten door hun politieke blik op Defensie debet zijn. Het Amerikaanse geloof in de Europese belofte om in 2024 aan de NATO norm van 2% te voldoen wankelt doordat Duitsland al heeft uitgesproken zich niet te willen houden aan die belofte en andere lidstaten door de economische ontwikkelingen in de periode tot 2024 die belofte niet kunnen inlossen. Ook Nederland zal ondanks de financiële impuls die Defensie in 2017 heeft gekregen niet aan die belofte kunnen beantwoorden. Bovendien goochelt de regering doorlopend met het percentage t.o.v. het BNP of BBP en is inmiddels een zestal vervuilingen geslopen in de discussie over die 2% norm.[1] Een tweede oorzaak van die nieuwe werkelijkheid is het feit dat de USA en Rusland beide uit het Intermediate range Nuclear Forces (INF) verdrag zijn gestapt en daardoor de angst voor een nieuwe nucleaire wapenwedloop hebben vergroot in termen van snellere modernisering en uitbreiding (effectiviteit, precisie en afstandsbereik van de transportmiddelen).

Op diverse gronden wordt gepleit voor een kernwapen vrije wereld. De AIV is van mening dat, gegeven de huidige situatie, het bezit van kernwapens alleen gerechtvaardigd is voor oorlogsvoorkoming en als voorwaarde en uitgangspunt voor onderhandelingen om te komen tot wederkerige nucleaire wapenbeheersing, wapenvermindering en uiteindelijke ontwapening. Hoewel de AIV kanttekening volkomen legitiem is, zijn het vooral illegale krachten die de transformatie van die wens in een eis doorkruisen. Die willen zich niet houden aan internationale afspraken, kunnen niet worden gecontroleerd en dus niet worden gereguleerd. Bovendien blijken bestaande verdragen niet te worden nageleefd of geen noodzakelijk vervolg krijgen. De ontwikkelingen rond het INF verdrag levert het bewijs dat grootmachten zich onttrekken aan de strekking als het eigenbelang daartoe dwingt. Andere grootmachten als China maar ook India zien in het uitstappen van beide grootmachten een opening om het eigen nucleaire wapenarsenaal te moderniseren.

De AIV merkt terecht op dat de nucleaire afschrikking ter bescherming van Europese NATO lidstaten door de lossere trans-Atlantische band onder sterke politieke druk is komen te staan. Het Europese potentieel in Britse en Franse arsenalen is wat volume, effectiviteit en afstandsbereik betreffen te beperkt om het verlies van het US arsenaal op te kunnen vangen. Een echte strategische autonomie voor Europa is door het ontbreken van politieke eensgezindheid, een sterke industriële – en economische basis en de ingezakte afschrikkingwaarde van de militaire (inb. nucleaire) component in het komende decennium alleen op papier en in verbale discussies een levensvatbare optie. Een buitenlands beleid resulterend in een geloofwaardige grand en daaruit voortvloeiende militaire strategie staat zonder een geloofwaardige militaire component op losse schroeven. Vanuit die invalshoek moet de schreeuw om minder afhankelijk te zijn van de Amerikaanse grote broer worden beschouwd als een wanhopige piep in een donkere leegte.

Opmerkelijk dat in deze context de groeiende dreiging van ongeleide nucleaire projectielen als Noord-Korea en Iran, de intenties van Soennitische Staten als Turkije, Saudi-Arabie en Egypte om geprikkeld door de machtshonger van Iran een nationaal kernwapenprogramma te starten en het risico van tactische vuile kernwapens in handen van niet-staat actoren die zich bedienen van terroristische instrumenten, buiten de discussie worden gehouden. Opmerkelijk waren de inzichten in de nucleaire materie die de gecombineerde US Inlichtingendiensten onlangs openbaarde in het Congres. Zij zagen China als de grootste bedreiging voor de USA en ondanks andere feitelijke observaties, stelden dat Iran zich hield aan het door Obama gesloten kernwapen verdrag. Gezien de uitspraken van Iraanse hoogwaardigheid bekleders zelf volkomen ongeloofwaardig[2].

Vaststellingen AIV

Ik heb niet alle antwoorden op de vragen van de regering in de tekst van het AIV advies kunnen vinden, maar dat ligt aan mij en niet aan de opstellers van het rapport.

Naast conventionele afschrikking is in de huidige wereldorde afschrikking met nucleaire wapens door de NATO helaas onvermijdelijk om tegenstanders op afstand te houden en de integriteit van het bondgenootschappelijk gebied te bewaren. Geloofwaardige nucleaire afschrikking vereist dat er verschillende denkbare, inzetopties zijn waarmee een agressieve tegenstander rekening moet houden.

Zolang potentiële tegenstanders het bezit ervan voortzetten of blijven nastreven en daar in strategische zin misbruik van kunnen maken, moet geen afstand gedaan worden van kernwapens. Er zijn vooralsnog geen andere wapens voorhanden waaraan een vergelijkbare, oorlog-voorkomende werking wordt toegeschreven.

Verdragen en communicatie blijven noodzakelijk om het misbruik van nucleaire wapensystemen te kunnen voorkomen. Zolang er kernwapens zijn, behoort het wereldwijd voorkomen dat kernwapens ooit – opzettelijk of onopzettelijk – tot ontploffing komen, leidend te zijn voor alle staten wegens de onaanvaardbare humanitaire gevolgen. Strikte naleving en handhaving van het non-proliferatieverdrag, met inbegrip van de in artikel VI van het NPV vervatte opdracht aan kernwapen-bezittende landen om door onderhandeling te komen tot een goed controleerbare complete nucleaire ontwapening, blijft de belangrijkste opgave op nucleair gebied.

Roeptoeter

In Nederland is men er aan gewend geraakt dat het gros van de politici het heerlijk vindt om feitenvrije kretologieën te gebruiken. De heer Jetten reageerde als het bekende Pavlov hondje dat begint te kwijlen als het rode lampje brandt. Bij de heer Jetten is dat alles wat niet in zijn kraam past. Uit zijn kreten blijkt dat hij de volledige tekst van het Advies niet resp. onvolledig heeft bestudeerd. Of gewoon niet begrijpt. Dat kan, maar laat je eerst breed informeren om tot een zinnige reactie te komen.

Diverse opticiens en audiciens hebben speciale aanbiedingen om de blik te verdiepen, horizon te verbreden en luisteren te optimaliseren. Ga eens langs. Lijkt me zinvol gezien de desastreuze peilingen een aantal weken voor de volgende verkiezing. Het scheelt misschien stemmen als je niet staat te roeptoeteren uit het raam van de Tweede Kamer.

[1] Zie artikel “Vervuilingen” (2018). Is het 2% van het hogere BNP of lagere BBP; worden BNP/BBP uitgedrukt in $ of €; effecten van verwachte economische groei of krimp worden niet meegenomen; financiële duurzaamheid aka de effecten van exogene factoren op de gevechtskracht van de krijgsmacht; bruto of netto m.a.w. welk deel is bestemd voor de handhaving en/of verbetering van de gevechtskracht van de krijgsmacht en tenslotte of en in hoeverre wordt met een groter geldvolume ook de gevechtskracht en dus de afschrikkingwaarde van de Krijgsmacht verhoogd wordt

[2] Zie artikel ”Vernaggeld” (2018).

.