Goed nieuws; het project “Verhalen uit de samenleving” van dr. Sid Lukkassen heeft zijn crowdfundingsdoel gehaald. In 2 maanden tijd heeft Lukkassen 8.500 euro aan donaties opgehaald voor het schrijven van een bundel met bezielende verhalen uit de samenleving.
Afb: pixabay
Vervolgens is het doel om mensen fysiek bijeen te brengen en hiermee een “schuilkerk” te vormen van realistische vrijdenkers, waarbinnen er nog op basis van ratio en discussie naar oplossingen gezocht kan worden van hedendaagse problemen, in plaats van het negeren hiervan op basis van deugdynamiek en politieke correctheid. Lukkassen noemt deze nieuwe vrijplaats gekscherend “De Nieuwe Kerk”.
Onlangs ben ik begonnen aan Lukkassen’s bundel “Levenslust en doodsdrift”. In hoofdstuk 29, “De wederopstanding van het avondland”, verduidelijkt hij aan de hand van een kritische recensie op zijn boek “Avondland en Identiteit” zijn denkbeelden als het gaat over de staat van Europa en zijn visie op de toekomst. Mijn persoonlijke ervaring is dat de denkbeelden van Lukkassen vaak niet in 1 keer begrepen worden of in de juiste context worden gezien; dit hoofdstuk maakte een aantal mogelijke verwarringen over zijn gedachtengoed ongedaan.
Het is duidelijk dat Lukkassen pessimistisch is over de huidige staat van Europa; we missen zingeving en daarmee staat onze cultuur en ons politieke stelsel op de helling. We krijgen minder kinderen, en aangezien “demography is destiny” vreest Lukkassen daarmee dat de autochtone Europese bevolking binnen enkele generaties een minderheid zal worden tussen migranten die de vitalere Islam aanhangen en meer kinderen krijgen. Terwijl de autochtoon zich zorgen maakt over de “ecologische voetafdruk” van zijn kinderen en kiest voor 1 of hooguit 2 kinderen, weten andere groepen dat het krijgen van kinderen belangrijk is omdat mensen de dragers van cultuur en religie zijn. “The Strange Death of Europe” is daarmee over een aantal generaties niet onwaarschijnlijk.
Lukkassen wordt vanwege zijn denkbeelden soms als conservatief of extreem-rechts weggezet, waarschijnlijk omdat hij kritiek heeft op de huidige (post-)moderne samenleving. Maar deze observatie is niet juist. Lukkassen is niet iemand die roept dat tegenwoordig alles slecht is, en daarom vroeger “alles beter”. Daarentegen richt hij zijn blik juist op de toekomst, om op een moderne manier om te gaan met de problemen van de huidige tijd. Zo roept hij op om in een open en rationeel debat met elkaar te gaan om te bespreken op welke manieren relatievormen opnieuw ingericht kunnen worden om de huidige beschaving te kunnen dragen in plaats van deze te ondermijnen. Dit betekent niet direct een terugkeer naar het ouderwetse huwelijk. Om Lukkassen te citeren: “Seksuele exclusiviteit, polyamorie, eugenetica en een grotere rol van de gemeenschap in de opvoeding: hierbij ben ik voor de totale taboedoorbreking die hoort bij een open filosofische discussie”.
Deze blik op de toekomst is een welkom alternatief op het opkomende conservatisme dat in hedendaagse rechtse kringen te zien is. Van dichtbij heb ik meegemaakt dat als reactie op doorgeslagen postmodernisme en de opkomende Islam velen van rechtse signatuur zich wenden tot conservatievere denkbeelden en traditionalisme. Ik heb letterlijk atheïstische libertariërs meegemaakt die zich in een aantal jaren tijd hebben ontwikkeld tot katholieken die zich met trots laten dopen in de meest conservatieve en hiërarchische organisatie die er is. Ook personen voor wie religie een stap te ver gaat hebben de ontwikkeling doorgemaakt van liberaal naar reactionair. Alsof teruggaan in de geschiedenis de enige mogelijke reactie is op de nadelen van de moderniteit.
Religie biedt zingeving waar velen dat niet meer kunnen vinden in een maatschappij die in de jaren ’60 en ’70 alle religie van zich af wilde schudden. Het kind is toen met het badwater weggegooid. Als atheïst ben ik een groot voorstander van kritiek op religie en het niet serieus nemen hiervan als het gaat om waarheidsclaims. Maar religie biedt wel gemeenschapszin, houvast in het leven met behulp van een (heilig) boek en leefregels, en in bredere zin geeft het een gevoel van zingeving, hoe onjuist ik de denkbeelden van religies ook vind. Met dit idee schreef Alain de Botton ook het boek “Religion for Atheists”.
Recentelijk debatteerde Lukkassen tegen “vooruitgangsoptimist” Maarten Boudry, over de vraag in hoeverre de Islam een bedreiging is voor Europa. Ik zou mezelf ook vooruitgangsoptimist willen noemen, maar ik deel wel het pessimisme van Lukkassen in die zin dat ik vrees dat technologische vooruitgang, liberalisme en kapitalisme niet voldoende zijn om een diepgewortelde religieuze cultuur te laten seculariseren. Het culturele vacuüm dat op dit moment in metropolitisch en kosmopolitisch Europa aanwezig is en dat doorsijpelt in de politiek, de media en de multinationals, biedt ruimte aan een sterke cultuur die juist datgene biedt dat mensen op dit moment missen, zoals ik in de vorige alinea schreef.
Tegenover het conservatieve en religieuze gevaar van de vitale Islam dient een andere vitale cultuur gezet te worden om de verworvenheden van onze maatschappij te behouden. Nu al zien we dat homorechten, vrouwenrechten, secularisme en vrijheid van meningsuiting maar al te gemakkelijk opzij worden geschoven als het gaat over de Islam. Ik denk dat dit komt uit het feit dat we er niets tegenover durven te plaatsen, of niet het zelfvertrouwen hebben in onze denkbeelden om dat te doen. Het liberalisme gaat uit van negatieve vrijheid (het recht om niet lastig gevallen te worden), en is daarmee eerder een defensieve dan een offensieve waarde. Het geeft niet aan waarmee mensen hun leven dan wel in kunnen vullen. Het kapitalisme als systeem is ook een middel en geen doel.
Om dit vacuüm te vullen grijpt rechts dus terug naar traditie, conservatisme en religie. De wederopstanding van het traditionalisme van Alain de Benoist en Guillaume Faye in de ontwikkeling van de alt-right beweging is hier ook een symptoom van. Minder extreem is ook de opkomst van Forum voor Democratie hiermee te duiden; FvD pakt de culturele en nationalistische handschoen op die de VVD heeft laten liggen. Maar hierin doorschieten heeft als nadeel dat daarmee opnieuw de verworvenheden van het heden in gevaar kunnen komen. De alt-right heeft weinig op met het liberalisme en kapitalisme. Zij verruilt het ene conservatieve systeem (de Islam) voor het andere conservatieve systeem. Forum voor Democratie idealiseert het (verre) verleden ook iets te vaak in mijn optiek, en de PVV lijkt “het Nederland van vroeger” na te streven.
We lijken vergeten te zijn dat er een andere optie is dan teruggrijpen op het verleden: onze blik werpen op de toekomst. We hebben zo weinig zelfvertrouwen gekregen in onze cultuur en verworvenheden dat we vergeten zijn dat we een toekomst hebben die echt beter kan en zal zijn het heden, mits we de juiste keuzes maken. Waar in de jaren 60 we nog hard werkten aan de maanlandingen en we ons nog niet konden voorstellen wat we in de 21e eeuw wel niet zouden bereiken (bases op de maan en op Mars, vliegende auto’s?), zijn we pessimistisch geworden over onze toekomst. In ons hart geloven we dat we al op het toppunt van de geschiedenis zitten en alles al is bereikt. Maar dit is niet waar. We hebben nog maar babystapjes gezet als het gaat over de ontwikkeling van onze technologie en onze beschaving. Maar om deze weg te vervolgen moeten we een nieuwe zingeving creëren die onze beschaving ondersteunt.
Ik moet hierbij onwillekeurig denken aan een scene uit de film “Interstellar”. In een dystopische toekomst zijn de aarde en de beschaving zodanig vervallen door milieuproblemen en apathie dat docenten op scholen geloven dat de maanlandingen een fake propagandastunt waren van de Amerikaanse overheid in de Koude Oorlog. Het idee dat we technologisch en organisatorisch zo ver vooruit waren dat we in de jaren ’60 daadwerkelijk deze geweldige prestatie neergezet hebben kan er zelfs bij “geleerde” docenten niet in. Zelf krijg ik langzaam het gevoel dat onze maatschappij ook deze richting begint in te slaan. Sinds de jaren ’70 zijn de maanlandingen gestopt, is de Space Shuttle ontmanteld en lijken we terug bij af te zijn als het gaat om de ruimtevaart. We zitten niet allemaal meer achter de televisie als er wel degelijk een baanbrekende nieuwe ruimtevaarttechnologie wordt geïntroduceerd. De maanlandingen zijn zo lang geleden dat sommigen geloven dat het hier om een complottheorie ging. We zijn geobsedeerd door discussies over de vraag of Zwarte Piet racistisch is, of mannen en vrouwen daadwerkelijk van elkaar verschillen en of blanken “blank” of “wit” zijn. Rechts-realistisch Nederland verdedigt zichzelf tegen het culturele vacuüm, in plaats van de tijd en ruimte te hebben om deze onzin naast zich neer te leggen en met positieve kracht een cultuur uit te dragen en te werken aan ontwikkeling in plaats van behoud.
In plaats daarvan hebben we hipsters die niet weten waar hun voedsel en technologie vandaan komen en de cultuur en technologie die hun leefstijl mogelijk maken zonder scrupules overboord willen gooien. Migranten worden en masse binnengehaald “want wij hebben het zo goed”, zonder in te zien dat we het niet zomaar goed hebben, maar dat hier eeuwen aan cultuur en ontwikkeling aan ten grondslag liggen. We moeten ons dus weer gaan beseffen wie we zijn, dit verdedigen en met een nieuw zelfbewustzijn en nieuwe zingeving aan de toekomst werken. De Nieuwe Kerk is daar een goed initiatief toe, maar ook dit is nog slechts een middel en geen doel. We dienen een positieve ideologie te ontwikkelen, en ik geloof dat “De Nieuwe Kerk” in plaats van een ironisch begrip wellicht een letterlijk begrip moet worden. Laten we eens gaan beginnen aan een evangelie dat het liberalisme, humanisme en wetenschap verheerlijkt en uitdraagt, en ons de basis en het vertrouwen geeft om de toekomst in te gaan. Fervente atheïsten worden vaak als “fundamentalist” gezien, maar ik zie dat eerder als compliment dan als belediging. Laten we als atheïstische, liberale, verlichte wetenschapsfundamentalisten dezelfde overtuiging en kracht hebben als een zeloot die zijn religie uitdraagt. We hebben onze beschaving, technologie en kennis die hiermee verworven zijn als bewijs voor het feit dat dit systeem wel werkt, in tegenstelling tot Islam, christendom en postmodernisme.
Met nieuwe gemeenschapszin, leefregels, rituelen en een nieuw evangelie kunnen we een moderne niet-dogmatische “religie” maken die wel gebaseerd is op feiten, en de basis legt voor zingeving en ontwikkeling. Laten we zorgen voor een cultuur die ons door de 21e eeuw helpt en die van de 21e eeuw een nieuwe Gouden Eeuw zullen maken, in plaats van de neergaande en doodlopende weg die we in lijken te gaan.