Ik ben al tijden gefascineerd door een documentaire van Tegenlicht van een aantal jaren geleden: “Mensen van nu”. Tegenlicht beschrijft de documentaire als volgt:
“2013 is het jaar waarin het aantal werklozen voor het eerst weer dat van de vroege jaren ’80 evenaart. De crisiskinderen die toen geboren zijn, zijn nu rond de 30 jaar. Regisseur Tomas Kaan maakt een momentopname van deze generatie en kijkt hoe de crisis hun leven beïnvloedt. Over een generatie die volwassen wordt in de onzekerheid van een crisis, oude waarden herontdekt maar nieuwe vormen vindt voor leven, werken en dromen.”
De Snijtafel heeft een briljante analyse gemaakt van deze documentaire, en laat zien hoe inconsequent, ondoordacht en surrealistisch de denkbeelden zijn van de personen die in de documentaire voorkomen.
Afb: pixabay
Het gaat hier om personen tussen de 20 en 40 jaar. Ze delen allemaal een afkeer van “het huidige systeem”, maar spreken elkaar wel tegen; een groep geïnterviewden geeft aan dat we vroeger zo individualistisch waren en dat er nu veel meer een focus is op onderdeel zijn van een groter geheel en een bijdrage doen aan de maatschappij. Aan de andere kant wordt er ook geclaimd dat we vroeger allemaal slechts een schakeltje waren in het productieproces en dat er nu een soort proces van ontwaken zou zijn. Deze 2 standpunten in zichzelf spreken elkaar al tegen; gaan we nu van individualisme naar collectief of juist andersom?
De geïnterviewden hebben een grote mate van hipster-uitstraling, en van sommigen weten we dat ze links zijn, en van de rest vermoed ik het. Daarmee zijn ze uiteraard niet representatief voor heel Nederland, maar het biedt wel de mogelijkheid om hun meningen in een wat breder politiek-maatschappelijk perspectief te plaatsen. Wat opvalt is dat ze heel erg op zoek zijn naar authenticiteit, iets wat een duidelijk kenmerk is van deze ‘hipsters’.
Zo hebben we daar Jorne Langelaan, die denkt een revolutie teweeg te brengen door cacaobonen en rum per zeilschip van Zuid-Amerika naar Europa te brengen. Petra van Roon heeft besloten haar baan als verpleegster op te zeggen om barbier te worden, een vak dat “al meer dan 100 jaar bestaat.” Hedwig Heinsman vertelt glunderend over haar nichtjes die aan het haken en aan het koken zijn en garage sales houden. Tom van de Beek ontwikkelt natuurhubs; geavanceerde boomhutten, waar bedrijven bij een kampvuur teamuitjes kunnen organiseren. Ook is hij bijenhouder geworden. Sarah Domogala zou graag zelf eten willen verbouwen en kunnen timmeren en breien. Robin van Stokrom waant zich zelfs weer een jager-verzamelaar omdat hij vuilnisbakken onderzoekt op weggegooid eten dat nog goed is. Ernst-Jan Pfauth spreekt over het “zoeken naar belevenissen”, zoals op stap gaan met een zwerver. Deze belevenissen moeten uiteraard ook gedeeld worden op Instagram.
Waar komt deze hang naar authenticiteit, rustiek, nostalgie en belevenissen vandaan? Er spreekt uit de gesprekken met de geïnterviewden een grote afkeer uit van “het systeem”. Maar wat is dat systeem? Is het de overheid? Is het ‘t grootkapitaal?
Ik denk dat er vooral sprake is van een afkeer van anonimiteit; ver af staan van het resultaat van je werk, en je daarom “een schakel in het productieproces” voelen. Vroeger draaide het alleen maar om geld, nu is maatschappelijk toegevoegde waarde belangrijker, zegt Rob Wijnberg. Tom van de Beek idealiseert zelfs het leven van de bij; een soort waarbij er geen individuen zijn en alles wordt gedaan uit “altruïsme” voor “het geheel”. Opnieuw spreken de geïnterviewden elkaar tegen; haten we nu het individualisme of het collectivisme? In mijn optiek is het antwoord op deze vraag: ik denk dat het hier niet om draait. Het gaat om een gebrek aan zingeving.
In mijn optiek zijn deze linkse kinderen opgevreten door hun eigen linkse politiek; het wegwerpen van oude gemeenschapsstructuren, hyperindividualisme en de optuiging van de verzorgingsstaat hebben deze generatie anoniem gemaakt als persoonlijkheden. De ongelofelijke rijkdom van de 20e eeuw heeft ze losgezongen van het grotere geheel waar ze onderdeel van uitmaken. Ze weten bij wijze van spreken niet eens meer dat melk uit koeien komt aangezien je alles in de supermarkt kunt kopen zonder ooit een boerderij of fabriek gezien te hebben.
Daarom worden oude ambachten opnieuw ontdekt; mensen gaan weer zelf groenten verbouwen in hun tuintje. Opeens kom je erachter waar je koffie en rum vandaan komen en besluit je om net als 200 jaar geleden met een zeilschip de wereld over te varen onder het genot van een glas rum. Tom van de Beek zegt: “De 20e eeuw is de eeuw van de vooruitgang, de 21e eeuw is de eeuw van de bezinning.” Later zegt Jorne Langelaan letterlijk “We gaan tegen de tijd in.”
Is dit de verklaring waarom de linkse stemmer in het algemeen van progressief naar regressief is opgeschoven? Nu alles waar links voor vocht bereikt is is er een behoudende houding aangenomen in plaats van een toekomstgerichte houding. Alles van vroeger wordt opgehemeld, juist omdat we die harde tijden zelf niet mee hebben hoeven te maken. Je ziet deze trend ook bij de hang naar de natuur; de toenemende afkeer van vaccinaties en medicijnen, het ophemelen van alles dat natuurlijk is. Terwijl de natuur de grootste moordenaar van allemaal is.
Ook zal de hang naar het vroegere te maken hebben met de teleurstelling die er duidelijk is over “het systeem”. Links is conservatief geworden in plaats van progressief. Dit uit zich ook in het loslaten van verworven rechten. Gelijkheid voor vrouwen en homo’s, evenals de afkeer van het geloof lijken compleet losgelaten te worden in de opkomst van de Islam, een van de meest conservatieve stromingen die er is. Er lijkt een soort ontzag of jaloezie te zijn voor dit systeem waarin mensen wel zingeving en gemeenschapszin kunnen vinden.
Ondertussen profiteert links natuurlijk wel nog steeds van “het systeem”. Het kapitalisme, in combinatie met de temperende werking van de overheid, heeft ons rijker en gezonder gemaakt dan ooit. Tom van de Beek wil natuurhubs maken, waarbij hij wel gebruikmaakt van hoogwaardige technologie uit China. Menige hippe startup in de documentaire maakt gebruik van de nieuwste technologieën van Apple. Zoals iemand zei: een hipster is iemand die in een Starbucks op zijn iPhone twittert over het onrecht van het grootkapitaal. De verworven rechten van de 20e eeuw hebben ons in staat gesteld om ons als individu, ook als vrouw en homo, te kunnen ontplooien. En het wordt linea recta naar de prullenbak verwezen als door ondankbare kinderen, wat ze in feite zijn.
Ze hebben geen enkel besef van hoe de wereld werkt en wat hun plek erin is. Uit wanhoop omdat ze niet zien wat hun plek is in het productieproces en dat in principe iedereen daarin een waardevolle schakel is, moeten ze zich hier per se van los worstelen om dan maar bijen te gaan houden of baarden te gaan knippen. Er wordt in deze kringen vaak gesproken over “bullshitbanen”, alsof de helft van de mensen een baan heeft die er niet toe doet. Dat is onzin; waarom zouden bedrijven onnodige functies in stand houden? Het probleem is niet dat de baan onnodig is, het probleem is dat mensen niet zien waarom je baan relevant en van belang is. Vandaar het gevoel van anonimiteit en het gebrek aan zingeving.
Ook denk ik dat voor veel mensen de wereld gewoon te moeilijk is geworden. Zo beklaagt dumpster diver Robin van Stokrom zich erover dat er zoveel eten wordt weggegooid door bedrijven en dat eigenlijk iedereen wel een leven als hij kan leiden; levende van de restjes van anderen. Hij begrijpt niet waarom bedrijven eten weggooien (hoge eisen aan voedselkwaliteit; het feit dat je niet zomaar dingen gratis weg gaat geven omdat er dan alleen maar meer aasgieren zullen opduiken) en dat als iedereen zou leven als hij niemand te eten zou hebben. Brood kun je niet van een boom plukken en varkens slachten zichzelf niet.
Verder snappen veel mensen het concept “geld” niet. Een van de geïnterviewden zegt: “Zonder geld kunnen we dingen opbouwen die zijn opgebouwd uit mankracht en ideeen”. Snapt ze nu echt niet dat geld slechts een ruilmiddel is om juist deze mankracht en ideeën te kunnen verkopen aan en kopen van anderen? De wereld wordt er echt niet beter op als we geld zouden afschaffen en terug zouden gaan naar ruilhandel.
Ook Rutger Bregman heeft moeite met geld, en vooral het idee dat mensen van geld en luxe producten houden, waardoor ze meer werken en uitgeven dan nodig is om te overleven. In zijn optiek is dit dan om dingen te kopen waar je niet van houdt om indruk te maken op mensen waar je niet om geeft. Bregman weet beter dan u wat goed voor u is. Dat we tegenwoordig met plezier kunnen werken en dat werk in de bovenste laag van de Maslowpiramide kan staan komt blijkbaar niet bij hem op.
Deze groep mensen is eigenlijk een groep ondankbare en onwetende pubers die teleurgesteld is omdat papa en mama geen zakgeld meer kunnen betalen en ze nu zelf de wereld in moeten trekken. Ik vond ze vooral heel erg onvolwassen. Een 18-jarige had in de jaren 50 denk ik meer realiteitszin en verantwoordelijkheidsbesef dan deze types.
Deze generatie stemt mij niet vrolijk. Het vooruitgangsdenken en ratio worden rücksichtslos overboord gegooid omdat ze niet kunnen zien dat onze huidige maatschappij goed in elkaar steekt, maar dat dit niet vanzelfsprekend is en je als persoon daarvoor wel een bijdrage moet willen leveren. Er wordt irrationeel teruggegrepen op het verleden, wat alleen maar kan omdat op de achtergrond onze verworvenheden dat mogelijk maken zonder de negatieve consequenties te ervaren. Dit is leuk als een hobby, maar wordt gevaarlijk als het de politiek gaat beïnvloeden. Als we conservatieve stromingen zoals de opkomende Islam of op de rechterzijde reactionaire stromingen gaan gedogen of faciliteren omdat we toch niet meer in vooruitgang geloven, gaat juist dat systeem ten onder waarin je onbezorgd terug kunt verlangen naar het verleden. En dan kom je in het echte verleden terecht, inclusief al datgene waarvoor we jaren gestreden hebben om er een einde aan te maken.
Wat we nodig hebben is een nieuw vooruitgangsdenken, of het nu links is of rechts. De wereld waarin we leven is ondanks zijn tekortkomingen geweldig; dat betekent niet dat we achterover kunnen gaan hangen, maar dat we deze vooruitgang met hand en tand moeten verdedigen, terwijl we ons nog steeds op een nieuwe, onze eigen toekomst kunnen richten. Stilstand is achteruitgang, en ik wil niet in de wereld van 20, 50, 100 of 500 jaar geleden leven.
Als oudere, sprak mij de volgende alinea aan:” **Wat we nodig hebben is een nieuw vooruitgangsdenken, of het nu links is of rechts. De wereld waarin we leven is ondanks zijn tekortkomingen geweldig; dat betekent niet dat we achterover kunnen gaan hangen, maar dat we deze vooruitgang met hand en tand moeten verdedigen, terwijl we ons nog steeds op een nieuwe, onze eigen toekomst kunnen richten. Stilstand is achteruitgang, en ik wil niet in de wereld van 20, 50, 100 of 500 jaar geleden leven.**
Met deze mening ben ik het gedeeltelijk eens. Maar, ik kan het verschil uitleggen.
In 1941 kon ik met een mandje naar de duinen gaan en had ik in oktober in nog geen half uur een mand vol bramen. Dat kan nu niet meer.
In 1941 kan ik naar de Noordzee kust gaan, bij Castricum, en had ik in nog geen half uur een mand vol garnalen. Dat is nu onmogelijk.
In 1941 kon ik aan kust bij afgaand tij, in nog geen uur een mand vol schol of schar vangen. Dat is nu onmogelijk.
In 1941 kon ik op de wegen nog nog gewoon lopen. Dat is door overbevolking “levensgevaarlijk.”
In 1941 kan ik nog een bloembol eten als “honger stilling” . Dat is door de hoeveel pesticiden nu onmogelijk. ( overigens: de hongerwinter van 1944 was een verschrikking)
In 1941 waren er nog bomen in het wild waaraan appels aan groeiden. Die bestaan niet meer.
in 1941 waren er nog perzikbomen bomen bij veel mensen in de tuin. Ik zie ze niet meer.
En, in 1941 kon ik nog in sloten zwemmen en zelfs het water drinken. Dat is nu onmogelijk.
De “economische vooruitgang” heeft zeker veel voordelen…… maar……. de nadelen zijn nu zo talrijk dat ik twijfel aan de noodzaak nog meer “economische vooruitgang “te willen.
Het is niet eenvoudig de verschillen uit te leggen aan de jongere generaties………. zelfs de overbevolkingsproblematiek wordt NIET BEGREPEN, terwijl dit het meest desastreuze fenomeen is van deze tijd. Agenda 21 wil zelfs de Nederlandse bevolking terugbrengen naar maximaal 4 miljoen.
Wat ik ook niet wil ….is de tijd………. terugzetten naar 500 jaar geleden………. de geschiedenis boekjes staan bol van ellende.
En dit is de huidige realiteit.” De Snijtafel heeft een briljante analyse gemaakt van deze documentaire, en laat zien hoe inconsequent, ondoordacht en surrealistisch de denkbeelden zijn van de personen die in de documentaire voorkomen.” Zodat:
Mijn statement :” De domheid is de kurk waarop de politiek drijft”. En, ook dat heeft de heer Oterdoom heel goed gezien. Immers:” Daarom worden oude ambachten opnieuw ontdekt; mensen gaan weer zelf groenten verbouwen in hun tuintje”.** En, dat in 2018. “Men” wordt doodziek van Multinationals en de “industriële”, de voedselproducten………….. en men beseft nu dat de “Melk” niet in de supermarkt wordt gemaakt. En, Torenflats…….. afschuwelijk.
Dus toch een beetje terug in de tijd …….. naar de toekomst?