Het failliet van de media en het einde van de moderniteit (2)

Op 30 maart verscheen deel 1 in deze serie van drie delen door Sid Lukkassen: ‘Het failliet van de media en het einde van de moderniteit’. Dit is het onderwerp van zijn nieuwe boek en ook het onderwerp van een uitgebreide wetenschappelijke analyse vervat in een proefschrift, op grond waarvan hij in april is gepromoveerd tot doctor. Vandaag deel 2.

————————————————-

Lees HIER eventueel deel 1 uit deze serie

Onverzoenbare wereldbeelden

Dat het volk hier niet meer intrapte bleek niet alleen bij de exitpolls (Clinton had maar 1 procent meer stemmen van vrouwen dan Obama) maar ook in de laatste fase van de presidentsrace. Toen voelden de media die Clinton steunden dat het hier ging om twee existentieel onverzoenbare wereldbeelden en dat hun argumenten bij de tegenstanders niet meer aankwamen. De aanhangers van Clinton gaan namelijk uit van een wereldbeeld met een “post-history” karakter. Binnen dit kosmopolitische ‘one-worldism’ heerst de gedachte dat de ideologische, religieuze en culturele conflicten der beschaving nu wel beslecht zijn. We leven in wezen in één grote mondiale metropool. Een burgerlijke samenleving waarin, á la Hegel, met de introductie van de gelijkheid voor de wet de spirituele en ethische breuklijnen hun relevantie verliezen en uiteindelijk zullen komen te vervallen. Hooguit moeten we de nadere invulling van deze metropool nog even samen bekijken; even zien hoe we de verworvenheden onderling verdelen. Aanhangers van volksvertegenwoordigers zoals Wilders en Trump gaan daarentegen niet uit van utopisme maar van realpolitik, oftewel realisme en soevereiniteit. Ook identificeren zij zich met nationale tradities en regionale identiteitsbeelden.

Toen Clintons campagneteam er achter kwam dat hun visies niet meer landden bij de Republikeinse tegenstanders, exact op dat moment gooiden ze het over een andere boeg. Via opiniepeilingen werd gesuggereerd dat Clintons voorsprong zó groot was dat ze onvermijdelijk zou winnen, om zo de Trump-aanhangers te ontmoedigen en thuis te laten blijven bij de stemming.

Geopolitieke consequenties

Voor Europa is Trumps overwinning nog niet eens zo gek – zijn administration zal zich inzetten voor de genoemde Leitkultur en wellicht zal de cultuurband tussen de VS en Europa zo langer in stand blijven. Duidelijk is dat Clintons administration op ramkoers lag met Rusland: dit had betekend dat Europa in militaire zin in de armen van Turkije als ‘beschermheer’ werd gedreven. Ook zou Rusland zo dichter naar China en Iran worden gedreven, wat de geopolitieke positie van Europa enorm verzwakt. Op dit moment gedragen Rusland, China, Iran en Turkije zich als autoritaire machten die weinig op hebben met waarden als humanisme en civil society. De meer welwillende houding van Trump richting Rusland kan mogelijk voorkomen dat deze vier landen samen een machtsblok vormen.

Trump constateerde dat het de linkse naoorlogse generaties is gelukt om de overheid enorm uit te breiden – veel mensen dankten hun hogere levensstandaard aan overheidsbanen. Maar wat hen niet (geheel) lukte is het vernietigen van de traditionele waarden. Mensen zijn aan nationale tradities blijven hechten, verbonden aan een onuitgesproken gevoel van culturele trots. Trump lukt het om dat onuitgesproken gevoel uitgesproken te maken en te politiseren. Nieuw Links gaf hiervoor zelf de opzet, door in de VS het studiecurriculum weg te zetten als een ‘blanke mannengeschiedenis’ gevolgd door de culture wars. Nu voorspelde Koenraad Elst al jaren terug dat als ‘links’ zich eenmaal toestond om cultuur en identiteit te politiseren, dat er vanzelf ook een ‘blanke’ tegenreactie zou opkomen. Het is precies deze tegenreactie die via media als Breitbart en Milo Yiannopoulos op de Trump campagne is aangehaakt: de progressieve cultuurpolitiek bleek dus een bom die nu ontplofte in het eigen gezicht.

Messianisme?

Afb: via Sid Lukkassen

Donald Trump pakte het anders aan dan Ron Paul, ook een zeer populaire outsider die anders dan Trump strandde in de race om de Presidentskandidatuur. Ron Paul koos voor een meer principiële lijn – het verdedigen van klassieke vrijheden en een ongereguleerde economie – daar waar Trump meer bereid lijkt de brute staatsmacht in te zetten om zijn volgers te bedienen. Maar meer inhoudelijke en diepere analyses in De Democratie en haar Media; voor nu zien we de vergelijking tussen Trump en Caesar zoals vervat in de meme God-Emperor Trump.[1] De oude instituties lopen in zichzelf vast, het volk eist nieuwe machtsstructuren waarvan het meer direct kan profiteren, iemand werpt zich op als hun voorvechter die eigenlijk zelf afstamt van de bestaande elite. En zo transformeerde de Romeinse staat zich tot keizerrijk: het is boeiend te zien wat Trumps presidency zal betekenen voor de ‘pax americana’. Vooralsnog wil ik de Trump fans behoeden voor al te veel messianisme, want messianistisch is politiek nooit.

De Democratie en haar Media diept niet alleen deze mediadynamiek uit maar ook de Platoonse analyse van democratie. Dat is in dit verband zeer boeiend want in Politeia (380 v.C.) betoogt Plato dat ieder regime een vaste cyclus kent: democratie zou leiden tot versplintering, klassenstrijd en onverzoenbare wereldbeelden, waaruit vervolgens de zucht naar autoritair leiderschap ontstaat om de orde en eenheid te herstellen. De slagzin “Make America Great Again” appelleert aan een dergelijk herstellend sentiment.

Nieuwe ‘reformatie’

Al deze zaken meegerekend is duidelijk dat progressieven de culture wars wonnen maar het debatteren zijn verleerd. Tijdens de campagne werd helder dat ‘links’ de opiniehegemonie volledig in handen heeft: ze hoeven niet meer te discussiëren en dus kunnen ze het niet meer. Ze kunnen alleen nog hun tegenstanders belachelijk maken door ze met tokkies te vergelijken. Of ze reageren vanuit morele verontwaardiging met woorden als ‘islamofoob’ of ‘bigot’. Die laatste term stamt uit het puriteins-christelijke vocabulaire, maar betekent nu dat je als mens niet zou deugen omdat je niet in het progressieve wereldbeeld gelooft.

“Van de grootste Amerikaanse kranten steunden er 57 Clinton; slechts 2 waren voor Trump: de Las Vegas Review en de Florida Times. De mediasector doneerde geld aan beide kandidaten: 96% naar Clinton, 4% voor Trump. WikiLeaks bevestigde het incestueuze karakter van die relatie.”[2] Ook bleek dat journalisten Clinton adviseerden en haar vooraf hun artikelen ter inzage gaven. CNN commentator Donna Brazile, interim Democratisch partijvoorzitter, speelde vragen door aan Team Clinton voor CNN-debatten. Juist de gevestigde media werden nu de bron van ‘fake news’, want de New York Times “voorspelde met 82% zekerheid de Clinton victorie. De Huffington Post met een score van 98,2%, enkel gebruikelijk in Noord-Korea. Gevestigde media berichtten zo weinig mogelijk over WikiLeaks; uiteraard te pijnlijk. Over de schandalen van Trump juist zo veel mogelijk. In de week van 7 tot 13 oktober ging het ‘Nieuws’ van ABC, CBS en NBC 4 uur en 13 minuten over Trump schandalen; 36 minuten over WikiLeaks. De Amerikaanse pers vereenzelvigde zich met Clinton.”[3]

Iedereen die het postmoderne en utopische wereldbeeld van deze elite verwerpt moet zonder financiële vergoeding te werk gaan – zij beheersen immers alle subsidiestromen. Ook moet je tien keer meer feitenonderzoek doen: bij één foutje wordt je afgemaakt terwijl bij de linkse foutjes de talkshowhost gewoon de aandacht verlegt. Alles is vrijwilligerswerk en geen enkel mainstream media kanaal gaat je helpen – enkel de meest fanatieke mensen bleven over: oprechte idealisten. Door deze ‘natuurlijke selectie’ zijn zij wél voorbestemd om in het post-Brexit tijdperk authentieke, integere leiders te zijn. Het aanbrekende Trump-tijdperk is vergelijkbaar met de Reformatie: de katholieken hadden meer macht en beheersten alle instituties, maar de protestanten hadden betere predikers.

Deze vergelijking met de vroegmoderne tijd brengt ons weer terug op de these van Blumenberg. Want zoals de middeleeuwer zich verlaten voelde door God, zo voelt de moderne staatsburger zich verlaten door zijn democratie. Wat koopt hij nog voor stemrecht als zijn buren Arabisch spreken en zijn baan is verplaatst naar China? Ook is verontrustend dat de elite hieraan meewerkt, aan de uitholling van de rechtstaat als begeesterend ideaal, door politici te vervolgen en de uitkomst van referenda lang te laten voortslepen. Zelfs D66 verruilt haar oriëntatie van democratie naar technocratie, en is in die zin zeer in tune met de tijdgeest.

Blumenberg betoogde beslist niet dat de moderniteit een lege huls baarde – maar waar het om gaat is de structuur van de onderliggende redenering. De middeleeuwse instituties lagen ingebed in het middeleeuwse denkraam en deze instituties verloren hun magie omdat dit denkraam niet meer aan de centrale vragen beantwoordde. Precies ditzelfde kan nu de moderne instituties overkomen. En hoe dit kan gebeuren, heeft alles te maken met een nieuwe synthese: de status quo die nu is ontstaan en die ik hieronder toelicht.

Ten eerste heeft ‘rechts’ het cultureel-conservatieve thema laten vallen voor het economisch liberale thema. Dit om enerzijds de belangen van multinationals grenzeloos te kunnen dienen en anderzijds een grote kiezersgroep aan te spreken die vatbaar is voor een oppeppend tsjakka-wereldbeeld. Tegelijk heeft ‘links’ het economische thema van klassenmobiliteit losgelaten voor het cultureel-progressieve thema. Ook dit is mediageniek te framen – je hebt enkel een paar succesvolle moslims nodig, glimlachend in maatkostuum, plus wat regenboogvlaggen, en je hebt een perfect beeld van sociale mobiliteit om naar de buitenwereld uit te stralen. Dit komt er op neer dat ‘links’ de hegemonie verkreeg op cultuurgebied (denk aan ‘safe spaces’, ‘trigger warnings’ en het schrappen van het woord ‘allochtoon’ door WRR en CBS[4]), terwijl ‘rechts’ hegemoniaal is op economisch vlak (denk aan de bonuscultuur, privatisering, arbeidsmarktflexibilisering en de afname van solidariteit tussen werkers onderling). Een voorbeeld van deze status quo is Annemarie van Gaal, die in Telegraaf (2/1/2017) een heel verhaal publiceert over ‘te weinig ondernemerschap en te veel subsidie’, vervolgens uitmondend in ‘diversiteitsquota opleggen – voorvarend zijn en meer verplichte vrouwen laten aannemen’.

Links en rechts aanvaarden deze modus vivendi wat verklaart waarom multinationals – vroeger het verguisde grootkapitaal – ineens de Kerswens inruilen voor ‘fijne winterwensen’; idem dito voor Paaseieren en Zwarte Piet. Hierbij vormt de middenklasse een bliksemafleider: zij is nog enigszins geworteld in de burgerlijk-nationale cultuur en vormt, als spons van de koloniale erfzonde, de perfecte boeman voor progressieve activisten. Dit is voor rechts nuttig omdat de nadelen van de globalisering op dezelfde middenklasse worden afgewenteld. De kosmopolitische superklasse heeft de middelen om belasting te ontwijken en de middenklasse niet. Deze nieuwe status quo komt neer op een synthese, in dialectische zin, en op een synthese volgt altijd een antithese. Maar voor deze antithese kan men niet meer bij de gevestigde instituties terecht, precies omdat de instituties binnen de heersende synthese liggen ingebed. Zoals dit ook in de Middeleeuwen het geval was.

Omdat de instituties de nieuwe centrale vragen van het tijdvak niet konden beantwoorden keerden mensen zich destijds af van de heersende scholastieke methode: zij gingen eigenstandig de werken van de Oudheid opnieuw lezen om daar antwoorden te vinden. Zo ontstond bijvoorbeeld het Humanisme, dat zich eerst vooral buiten de universiteiten manifesteerde. Precies zo kan er vandaag aan universiteiten steeds minder vrij worden gedacht, met alle ‘safe spaces’ en ‘stilteruimtes’[5]: naar buiten toe profileren ze zichzelf als ‘hotbeds of discussion’ – in de praktijk komt er doorgaans dezelfde progressieve mening uitgerold. Men kan dit met recht een wanprestatie noemen.

We hebben dit ‘uithollen van de moderniteit’ nu geconstateerd met betrekking tot de media en tot de democratie. Maar laten wij ten slotte een blik werpen op de rechtstaat, en daarvoor het tweede proces tegen Geert Wilders als uitgangspunt nemen.

VOLGENDE DEEL: “Geert Wilders en de  ‘Minder Marokkanen’ rechtszaak.”

——————————————–

[1] https://www.informationliberation.com/files/trump%20on%20war.jpg (5/1/2017).

[2] Derk-Jan Eppink, ‘Democraten dolend in complotdenken’, Volkskrant 21/12/2016.

[3] Ibidem.

[4] R. Meijer en M. Sommer, ‘Overheid schrapt ‘allochtoon’ per direct uit vocabulaire’, Volkskrant, 1/11/2016.

[5] http://binnenland.eenvandaag.nl/tv-items/66921/discussie_over_gebedsruimtes_op_universiteiten