Als het Westen denkt dat door de val van Mosul en Raqqa IS definitief naar de uitgang is gedirigeerd, dan vergist het zich. Zo´n vergissing kan het Westen zich onder de huidige omstandigheden niet veroorloven. Ook Putin en Ali Hosseini Khamenei kunnen niet blij zijn.
Dus is opnieuw een waarschuwing op zijn plaats. Het enthousiasme over een nakende val van twee IS-bolwerken in het Midden-Oosten is in de gevestigde media bijna niet te temperen. In eerdere artikelen[1] is benadrukt dat de IS-top al in 2014 maatregelen heeft genomen om in andere regio´s een ongewenste beperking van zijn invloed in het Midden-Oosten op te vangen. Naast de vijf door Abu Bakr aangewezen vijf wilayata[2] blijken in de noord- en oostrand van het Midden-Oosten twee andere wilayata tot bloei te komen.
Een IS-machtsbasis in de noordelijke Kaukasus is een werk in uitvoering. Belangrijk is dat vanuit Dagestan aanslagen in het hartland van Rusland[3] gelanceerd kunnen worden. Islamitische geweldsexplosies blijven dus niet beperkt tot de noordelijke Kaukasus en het is de vraag hoelang de Tataren in het Wolgabekken buiten de IS-invloed kunnen blijven en zich afzijdig kunnen houden van aanslagen. Behalve de beschreven jihadistische gevaren binnen de grenzen van de Russische Federatie, ligt ook het jihadistische gevaar vanuit Centraal-Aziatische buurlanden op de loer. Het wachten is op een moment waarop de situatie in een van de aangrenzende Centraal-Aziatische republieken[4] uit de hand loopt.
Een van die jihadistische gevaren dreigt vanuit het oosten te komen en dat gevaar moet niet, zoals in Syrië en Irak is gebeurd, sterk onderschat en gemarginaliseerd worden. Een tweede vergissing in het Midden-Oosten vergissing kunnen het Westen, Rusland, Turkije en Iran zich niet meer veroorloven. In Afghanistan zijn IS-sympathisanten vanaf 2014 druk bezig de IS-invloed ten koste van de Taliban uit te breiden. Aanvankelijk bleef het onduidelijk of de groeiende onrust in de oostelijke en zuidoostelijke provincies van Afghanistan onderdeel is van een beleidsmatige inspanning vanuit de centrale machtsbasis in Raqqa dan wel een geïsoleerde regionale inspanning is van IS-sympathisanten vanuit de Afghaanse boezem. Voor de korte termijn maakt dat overigens weinig uit, omdat die inspanning zich tot Afghanistan lijkt te beperken en een spill over effect naar de omringende staten nog niet evident is. Bij succes in Afghanistan is uitbreiding van het jihadistische gevaar naar de islamitische buurstaten echter onvermijdelijk.
Klassiek Khorosan-emiraat.
Inmiddels zijn twee zaken duidelijk geworden. IS breidt zijn invloed in Afghanistan met logistieke steun vanuit Raqqa uit en het uiteindelijk doel is herstel van het klassieke Khorasan- emiraat[5]. Khorasan werd in de loop der tijd een mythisch begrip en verwijst naar de regio van waaruit islamieten met zwarte vlaggen[6] de strijd aangingen tegen overheersers[7] en oprukten naar Jeruzalem. Khorosan speelt een belangrijke rol in de voorspellingen over het einde van de tijden, de oorlogen voor het verschijnen van Dajjal[8] en de terugkeer van Jezus.
In Afghanistan valt het op dat beide islamitisch-extremistische groeperingen niet samen optrekken tegen de gemeenschappelijke vijand bestaande uit strijdkrachten van de Afghaanse regering in Kaboel en de internationale coalitie. In het afgelopen jaar is de strijd vanuit de oostelijke Afghaanse provincie Nangarhar opgelaaid en bevechten beide groeperingen elkaar te vuur en te zwaard om de lokale en regionale hegemonie in oostelijk – en centraal Afghanistan. Daarnaast probeert IS net als in Syrië en Irak extremistische groeperingen tegen elkaar en tegen de Taliban op te zetten. In de door IS beheerste gebieden waait de zwarte IS vlag strak in de wind, en wordt een gelijksoortig schrikbewind gevoerd als in Syrië en Irak. Complete dorpen worden van de kaart geveegd, stammenleiders vermoord, hele families gevangengezet en vrouwen aan strenge regels onderworpen. Het spreekt voor zich dat de gruwelen, ondersteund door de sharia, de bevolking koest moeten houden.
IS in Afghanistan.
NAVO-experts schatten de IS-sterkte in Afghanistan tussen 1000 en 1500 hoofdzakelijk geharde jihadveteranen, die zijn teruggekeerd van het Syrisch-Iraaks slagveld. Het lijkt er op dat steeds meer Talibanstrijders de oversteek naar IS maken en daarvoor zijn twee oorzaken aan te wijzen. IS heeft een eenvoudige en compromisloze benadering van de islam en, belangrijker in een land waar arbeid en toekomst schaarse goederen zijn, betaalt IS meer dan de Taliban. Tot $ 1000 krijgen IS-jihadisten en daarvoor schijnen Afghaanse jongeren best wel een bomgordel te willen aantrekken.
De Taliban kunnen Abu Bakr al-Baghdadi niet als kalief erkennen, omdat in 1996 mullah Mohammad Omar werd uitgeroepen tot opperbevelhebber van alle loyale gelovigen (Amir ul-Momimeen) en volgens zijn volgers is de kalief van Raqqa van een lagere hiërarchische orde. Abu Bakr beschouwt op zijn beurt Omar daarentegen als een analfabetische hoofdman en een idioot die geen politieke en spirituele autoriteit aangemeten moet worden. Door die religieuze verschillen zullen beide extremistische groeperingen niet eenvoudig te verbroederen zijn.
Omdat IS de machtspositie van de Taliban bezig is te ondergraven, worden Rusland, Iran en China gedwongen hun opstelling t.o.v. de Taliban te herzien. Het IS-gevaar klopt op de poorten van die drie landen en ze kunnen het risico niet lopen dat ook op hun grondgebied het islamitisch extremisme aanslagen gaat plegen. Rusland zit al in zijn maag met extremistische krachten die streven naar een Kaukasus-emiraat en extremistische aanslagen in enkele grote steden. Bovendien is het onduidelijk hoe Wolga- en Krimtataren omgaan met hun islamitische doelen. Daarom heeft Rusland zijn aanvankelijke harde benadering van de Taliban opzichtig aangepast. Nu blijkt plotseling dat de belangen van de Taliban en Rusland bij de bestrijding van IS samenvallen en daarom informatie en inlichtingen uitgewisseld moeten worden
Maar opgepast. De geïntensiveerde Russische contacten met de Taliban kunnen ook als doel hebben de druk op westerse landen op te voeren en de Russische invloed naar het oosten uit te breiden. Dat geldt ook voor Iran. De dood van de mullah Akhtar Mansour in mei 2016 was de bevestiging dat de wederzijdse banden snel en strak zijn aangetrokken. Deze mullah werd op weg van Teheran naar Afghanistan in de Pakistaanse provincie Balochistan door een Amerikaanse drone gedood. Het is nog onduidelijk welke stappen China genomen heeft om het gevaar dat aan de westelijke grenzen dreigt in te dammen.
In de regio is het zeker tijdens de Obama-periode duidelijk geworden dat regionale krachten niet zonder meer op Amerikaanse steun kunnen rekenen en daarom hebben ze hun inspanningen verhoogd om een relevante rol in het machtsspel in Centraal-Azië te kunnen spelen. Het leggen van contacten met de Taliban onder het motto bevordering van de regionale stabiliteit achten die spelers daarvoor noodzakelijk. Er lijkt een nieuwe machtsspel te zijn uitgebroken en de Afghaanse man en vrouw in de straat is natuurlijk weer de dupe.
De vraag of ook het Westen in dit machtsspel een sturende rol kan en wil spelen is nu nog niet te beantwoorden. Persoonlijk vrees ik het ergste.
—————————————————-
[1] Zie o.m. Ontmanteling van een IS-symbool, Verbreding van extremistische horizonten en Jihadistische hoofdpijn voor Putin.
[2] Gebied benut voor rekrutering, een veilige haven voor jihadi’s om op adem te komen, een halte op de verplaatsingsroute naar een front en om een potentiële oorlogszone te modelleren. Opmerkelijk dat die vijf in overeenstemming zijn met de opties die de leiding van AQI (Al Qaeda in Iraq) in 2012 in het hoofd had om hun netwerk uit te breiden nl. Libië, Egypte, de Sinaï, Saudi-Arabië, Jemen en Algerije, .
[3] De vier gedode extremisten waren afkomstig uit Kabardino-Balkharia. Rusland meldde op 4 december 2016 dat een emir van de IS in Dagestan – Rustam Alselderov en vier van zijn naaste medestrijders – in het noorden van de Kaukasus door FSB troepen is gedood. Alselderov wordt verdacht van de bomaanslag in Volgograd in 2013 en diverse bomaanslagen in Dagestan in 2012.
[4] Turkmenistan, Oezbekistan, Tadzjikistan en Kirgizië.
[5] Zie gevoegd beeld. Khorosan betekent in het Perzisch land waar de zon opkomst; de gebruikelijke benaming voor regio´s in het oosten en in dit geval de gebieden oost en noordoost van Dasht-e-Kavir, de grote zoutwoestijn centraal in het hoogland van Iran. Het emiraat bestrijkt de helft van het territoir van Turkmenistan, Oezbekistan, geheel Tadzjikistan en Kyrgyzstan, grootste deel van Afghanistan en het noordoostelijke deel van Iran.
[6] Overigens overgenomen van de Abbasiden, die het Umayyadenkalifaat omstreeks 750 ten val bracht en de macht in het Midden-Oosten e.o. overnam.
[7] Umayyadenkalifaat.
[8] De valse Messias of als de antichrist en de grootste beproeving in de islamitische leer der laatste dingen/het einde der tijden. Hij zal het eerste ergens in het oosten in de regio tussen Syrië en Irak verschijnen en trekt vervolgens de wereld in om zijn vals leer uit te dragen. Hij heeft het woord kafir of ongelovige op zijn voorhoofd, die alleen door gelovigen gelezen kan worden.